Đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp

Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, giá trị xuất khẩu của ngành nông, lâm, thủy sản 9 tháng đầu năm 2015 giảm 5% so với cùng kỳ năm 2014. Trong đó, giảm mạnh ở các mặt hàng nông sản chính như cà phê (32,2%), cao su (13,7%) và gạo (15,7%);… Thực tế này đòi hỏi phải có giải pháp cơ cấu lại ngành, nâng cao giá trị xuất khẩu trong những tháng cuối năm.

Lý giải về nguyên nhân kim ngạch sụt giảm ở cả các mặt hàng được coi là thế mạnh của xuất khẩu Việt Nam như: gạo, cà phê… mới đây trong cuộc họp báo về tình hình sản xuất và công tác điều hành, Bộ NN&PTNT cho rằng một phần do sự biến động của tỷ giá ngoại tệ, một phần do các thị trường XK chủ lực của nước ta như Mỹ, EU, Nhật Bản... đều giảm nhu cầu nhập khẩu và tăng cường rào cản kỹ thuật và một phần do nguồn cung các mặt hàng nông sản tăng, lượng tồn kho cao ở nhiều nước. Đại diện Bộ NN&PTNT cho biết, nhiệm vụ trọng tâm trong tháng 10 và cả quý IV/2015 của Bộ đặt ra là tăng cường hoạt động của Ban Chỉ đạo Thị trường nông nghiệp.

Thực hiện Quyết định số 899/QĐ- TTg ngày 10 tháng 6 năm 2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị và phát triển bền vững”, hơn 2 năm qua, các Bộ, ngành, địa phương đã nỗ lực triển khai thực hiện theo các nội dung và giải pháp của Đề án và đạt được những kết quả bước đầu, góp phần quan trọng duy trì, phát triển sản xuất, kinh doanh và tăng trưởng của toàn ngành.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện Đề án còn bộc lộ những hạn chế, yếu kém. Nhiều địa phương việc triển khai thực hiện chủ trương tái cơ cấu ngành chưa đồng bộ, chưa quyết liệt; nhận thức về tái cơ cấu còn chậm và chưa đầy đủ ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực; hình thức tổ chức sản xuất chậm được đổi mới; hoạt động nghiên cứu và chuyển giao khoa học kỹ thuật của các tổ chức nhà nước hiệu quả chưa cao, sự tham gia của doanh nghiệp còn hạn chế...

Mới đây, ngày 6/10 Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Chỉ thị về đẩy mạnh thực hiện Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Trong đó yêu cầu đổi mới tổ chức sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ giữa nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác với doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp giữ vai trò nòng cốt. Bên cạnh đó, cần hướng dẫn và hỗ trợ nông dân hình thành các hợp tác xã, tổ hợp tác kiểu mới; thực thi các biện pháp quyết liệt tạo môi trường thuận lợi khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, tham gia liên kết theo chuỗi.

Thủ tướng yêu cầu xây dựng chương trình đẩy mạnh nghiên cứu, thông tin thị trường, đặc biệt là thông tin về các cam kết thương mại hàng nông, lâm, thủy sản song phương và đa phương mà Việt Nam đã tham gia, những cơ hội và thách thức để doanh nghiệp và người dân biết, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời phát triển thị trường và bảo vệ hợp lý sản xuất trong nước; quan tâm phát triển thương hiệu sản phẩm, xúc tiến thương mại, tháo gỡ các rào cản nhằm đẩy mạnh tiêu thụ nông lâm thủy sản.

Có một thực tế là nông sản Việt đang tập trung và phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường như Trung Quốc; HongKong…. Tám tháng đầu năm 2015 xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc giảm 2,64% về khối lượng và giảm 8,74% về giá trị. Các thị trường khác có sự giảm đột biến trong 8 tháng đầu năm 2015 so với cùng kỳ năm 2014 là Phillipin (giảm 41,01% về khối lượng và giảm 44,69% về giá trị), Singapore (giảm 37,24% về khối lượng và giảm 34% về giá trị), và Hong Kong (giảm 29,37% về khối lượng và giảm 35,36% về giá trị). Một trong những “lời giải” cho xuất khẩu nông sản hiện nay là phải hỗ trợ doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, để tránh phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Ví dụ gạo là thị trường Bờ Biển Ngà, Ghana, Mỹ hay Malaysia...

Bên cạnh việc đẩy mạnh và mở rộng thị trường, Chỉ thị cũng đưa ra nhiệm vụ tăng cường nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, tạo đột phá trong thực hiện tái cơ cấu; ưu tiên ứng dụng công nghệ cao, các giải pháp khoa học công nghệ mới tiên tiến; xây dựng mô hình mẫu với từng ngành để nhân ra diện rộng; khuyến khích liên kết giữa các tổ chức khoa học nhà nước với các doanh nghiệp.

Các địa phương chủ động triển khai thực hiện hiệu quả Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Đối với các địa phương đã phê duyệt đề án hoặc chương trình, Kế hoạch hành động cần rà soát, điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn và mục tiêu, nhiệm vụ trong kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2016-2020. Đối với các địa phương chưa phê duyệt Đề án hoặc Chương trình, Kế hoạch hành động tái cơ cấu ngành nông nghiệp, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương hoàn thiện, phê duyệt trong quý 4 năm 2015.

Tiến trình đàm phán các hiệp định thương mại tự do đã đạt được những kết quả tốt đẹp. Mới đây nhất là hoàn thành đàm phán TPP - điều này sẽ góp phần quan trọng mở ra cơ hội cho xuất khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam. Chỉ thị số 26/CT-TTg sẽ giúp các địa phương và doanh nghiệp đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp để nâng cao giá trị gia tăng và tận dụng hết các cơ hội các Hiệp định thương mại mang lại.

Hà Vũ