Cần tiếp tục cải cách cơ cấu và quản lí kinh tế vĩ mô

Báo cáo cập nhật kinh tế khu vực Đông Á - Thái Bình Dương vừa được Ngân hàng Thế giới (WB) công bố đã phân tích môi trường toàn cầu đầy thách thức mà các nước trong khu vực đang phải đối mặt. Quá trình hồi phục kinh tế tại các nước thu nhập cao diễn ra chậm chạp, thương mại toàn cầu tăng trưởng với tốc độ thấp nhất kể từ 2009, và xu thế tăng trưởng chậm lại ở các nước đang phát triển lại càng thể hiện rõ, nhất là tại các nước sản xuất hàng hoá do giá cả hàng hoá đi xuống.

Việt Nam: “Cầu” khu vực tư nhân tăng

Theo Báo cáo, hoạt động kinh tế Việt Nam trong năm 2015 sôi nổi nhờ cầu khu vực tư nhân tăng. Nghèo cùng cực tiếp tục giảm xuống còn 3% trong năm 2014, tuy nhiên tỉ lệ nghèo dân tộc thiểu số vẫn cao. Các thách thức trung hạn gồm có kiểm soát nợ công, thực hiện cải cách cơ cấu (nhất là trong ngành ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước) và kiến tạo môi trường thuận lợi hơn cho tăng trưởng dựa vào khu vực tư nhân. Theo dự kiến, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam cũng sẽ kích thích thương mại và đầu tư.

Hoạt động kinh tế tiếp tục tăng cường trong năm 2015 do cầu trong nước tăng. GDP tăng 6,3% trong nửa đầu năm 2015, mức tăng nửa đầu năm cao nhất trong vòng 5 năm qua. Quá trình hồi phục được thúc đẩy bởi tăng trưởng trong ngành công nghiệp chế tạo và xây dựng. Cả hai khu vực này đóng góp gần một nửa tổng tăng trưởng GDP. Mặc dù bán lẻ tăng mạnh nhưng khu vực dịch vụ (chiếm gần 40% GDP) chỉ tăng 5,9% trong nửa đầu năm 2015. Về phía cầu, đầu tư (do nguồn vốn FDI tăng mạnh) và tiêu dùng cá nhân tăng mạnh đã kéo theo tăng trưởng. Tuy nhiên cán cân thương mại đã bị âm do cầu bên ngoài suy giảm gây ảnh hưởng lên xuất khẩu trong khi hoạt động kinh tế trong nước tăng lại làm cho nhập khẩu tăng.

Báo cáo phân tích, lạm phát thấp đã cho phép Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nới lỏng kiểm soát tiền tệ. Vào thời điểm tháng 8/2015, chỉ số giá tiêu dùng chỉ tăng 0,6% so với cùng kỳ năm trước, trong khi con số năm trước là 4,3%. Cắt giảm lãi suất được hỗ trợ bởi các biện pháp kinh tế vĩ mô cẩn trọng, trong đó có nới lỏng giới hạn tiền gửi ngắn hạn, và giảm rủi ro đối với một số hoạt động cho vay. Qua đó các ngân hàng đã có thể duy trì một mức lãi suất cho vay thấp hơn trước đây, làm cho tín dụng tăng trưởng với mức 7,9% so với cùng kì năm ngoái tính vào thời điểm tháng 6/2015, đạt chỉ tiêu do Ngân hàng Nhà nước đề ra cho cả năm.

Báo cáo cho rằng, tiến bộ trong quá trình tái cơ cấu không đồng đều, nhất là trong ngành ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phân tích độc lập đều nhất trí rằng cần đẩy nhanh tái cơ cấu thì mới có thể đạt mức tăng trưởng gần 7% và thực hiện tham vọng trở thành một nước hiện đại, công nghiệp hoá của Việt Nam. Tiến độ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (thoái vốn nhà nước) đã chậm lại trong năm 2015. Hoạt động củng cố ngành ngân hàng (sát nhập và mua bán ngân hàng thương mại) đã tăng tốc trong nửa đầu năm 2015 nhưng nợ xấu vẫn là một vấn đề lớn. Thiếu nguồn tài chính, năng lực chuyên môn thấp, không có khung pháp lý phù hợp vẫn là những yếu tố cản trở Công ty quản lý tài sản Việt Nam (VAMC) thực hiện giải quyết nợ xấu.

“Viễn cảnh trung hạn Việt Nam nói chung là tích cực nhưng vẫn còn tiềm ẩn một số rủi ro tiêu cực. Dự kiến tăng trưởng sẽ đạt trên 6% trong năm 2015 nhờ cầu trong nước mạnh, và cầu trong nước mạnh lại phản ánh tăng trưởng tiêu dùng cá nhân và đầu tư”, báo cáo nhận định. Cán cân thương mại dự kiến sẽ thâm hụt trong năm 2015 do xuất khẩu tăng trưởng chậm trong khi nhập khẩu tăng do các hoạt động kinh tế trong nước tăng. Nhưng lượng kiều hối mạnh sẽ giúp đảm bảo thặng dư cán cân thanh toán, tuy kém hơn nhiều so với năm ngoái.

Tuy nhiên, theo WB, kết quả đánh giá cơ sở sẽ phụ thuộc vào các rủi ro tiêu cực, cả từ bên ngoài và trong nước. Các rủi ro bên ngoài gồm có tăng trưởng chậm và còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố bất ổn và các yếu tố đó sẽ tác động mạnh tới Việt Nam do Việt Nam phụ thuộc nhiều vào thương mại.  Thêm vào đó, giá gạo và các nông sản khác giảm sẽ tác động tiêu cực lên thu nhập và tiêu dùng nông thôn. Về phía các yếu tố trong nước, theo WB, VN cần có một kế hoạch tốt nhằm củng cố tài khoá trung hạn và được thực hiện cùng với quá trình tái cơ cấu tổng thể nhằm củng cố tài chính cho doanh nghiệp nhà nước và các ngân hàng quốc doanh. Đây chính là yếu tố quan trọng nhằm hạn chế áp lực nợ công và tăng cường niềm tin của khu vực tư nhân.

Khu vực Đông Á - Thái Bình Dương: tăng trưởng vẫn vững chắc

Theo báo cáo, Đông Á vẫn tiếp tục là khu vực tạo động lực tăng trưởng chính cho nền kinh tế thế giới, đóng góp gần 2/5 tổng mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Xét về tổng thể, ước tính toàn khu vực sẽ tăng trưởng 6,5% trong năm 2015, giảm một chút so với mức 6,8% năm ngoái.

Ông Axel van Trotsenburg, Phó Chủ tịch Khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới cho biết: “Tăng trưởng tại các nước đang phát triển khu vực Đông Á - Thái Bình Dương vẫn vững chắc, nhưng xu thế giảm nhẹ cho thấy các nhà hoạch định chính sách trong khu vực cần tiếp tục tập trung cải cách cơ cấu nhằm tạo cơ sở cho tăng trưởng bền vững, dài hạn và bao trùm. Các biện pháp cải cách cần tập trung hoàn thiện khung pháp lý tài chính, thị trường lao động và thị trường sản phẩm, tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình. Những biện pháp như vậy sẽ tạo lòng tin cho các nhà đầu tư và thị trường, giúp duy trì tăng trưởng bền vững và giúp người dân thoát nghèo”.

Bức tranh tăng trưởng toàn khu vực khá đa dạng. Theo dự kiến, kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 7% năm nay, sau đó sẽ giảm nhẹ do nền kinh tế chuyển hướng sang mô hình dựa vào tiêu dùng trong nước và dịch vụ, dẫn tới giảm nhẹ tăng trưởng.

Dự kiến các nước còn lại trong khu vực sẽ tăng trưởng 4,6% trong năm 2015, tương đương với mức tăng trưởng năm ngoái. Các nước xuất khẩu hàng hoá như In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a và Mông Cổ sẽ tăng trưởng chậm hơn và dự kiến thu ngân sách cũng thấp hơn trong năm nay do chịu tác động của giá hàng hoá thấp. Các nước nhập khẩu hàng hoá vẫn tăng trưởng ổn định, thậm chí còn tăng trưởng mạnh. Ví dụ, Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng 6,2% năm nay và 6,3% năm 2016. Tuy nhiên tăng trưởng tại các nền kinh tế khác có qui mô nhỏ hơn sẽ giảm nhẹ. Tại Cam-pu-chia, sản lượng nông nghiệp giảm gây tác động xấu lên nền kinh tế nhưng mức tăng trưởng vẫn đạt 6,9% năm nay. Tại My-an-ma, trận lụt nghiêm trọng hồi tháng 7 có thể sẽ kéo mức tăng trưởng xuống còn 6,5%, so với mức 8,5% năm 2014. Các quốc đảo Thái Bình Dương vẫn tăng trưởng nhẹ.

Trước những yếu tố bất lợi đó, báo cáo đã nhấn mạnh hai vấn đề cần ưu tiên trong khu vực: quản lý kinh tế vĩ mô cẩn trọng nhằm đối phó với các vấn đề bên ngoài và trong lĩnh vực tàichính; và tiếp tục cải cách theo chiều sâu, trong đó tập trung khuyến khích đầu tư tư nhân.

Anh Mai