Việt Nam: Điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI công nghiệp điện tử

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế, kể từ năm 2013 đến nay, tỷ trọng xuất khẩu ngành công nghiệp điện tử luôn chiếm vị trí dẫn đầu trong các ngành xuất khẩu của Việt Nam, tổng giá trị xuất khẩu hàng năm đã vượt ngưỡng 30 tỷ USD. Trong tương lai, công nghiệp điện tử cũng hứa hẹn sẽ là kênh dẫn vốn hàng đầu đem lại từ đại dự án FDI.

Điểm sáng thu hút nguồn lực FDI

Theo thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), sức hấp dẫn không thể chối từ của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam nằm ngay ở những tên tuổi không chỉ ở khu vực mà trên toàn cầu đang đặt “đại bản doanh” tại Việt Nam như: Samsung; Foxconn, LG, Panasonic, Intel….

Một điều đáng mừng khác là nhiều địa phương đã tìm cho mình lối đi “dẫn dụ” được các nhà đầu tư nước ngoài đến hợp tác làm ăn. Cụ thể, ngay sau khi nhà máy ở Thái Nguyên của Samsung đi vào hoạt động, các nhà đầu tư vệ tinh cũng đã tìm đến tỉnh này. Hàng trăm triệu USD đã được các nhà sản xuất linh kiện điện tử đầu tư ở Thái Nguyên, Hải Phòng… Và đương nhiên, hầu hết các nhà máy sản xuất linh kiện vệ tinh này cũng đến từ dòng vốn của FDI.

Ngoài ra, một trong những địa chỉ vàng trong công tác thu hút nguồn lực đầu tư trực tiếp FDI ở miền Bắc là Vĩnh Phúc. Các chuyên gia đều cho rằng, Vĩnh Phúc hiện không chỉ tăng cường thu hút số lượng, các dự án đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực công nghiệp điện tử cũng tăng về “chất” khi dòng vốn của mỗi dự án tăng lên rõ rệt. Cụ thể, riêng trong tháng 10, tỉnh đã thu hút được thêm 2 dự án FDI đầu tư trong khu công nghiệp và 1 dự án ngoài khu công nghiệp. Trong số 3 dự án mới, có 2 dự án (thuộc quản lý của các khu công nghiệp) đều thuộc lĩnh vực sản xuất công nghiệp điện tử, linh kiện với tổng số vốn đầu tư lên tới 75,1 triệu USD. Thực hiện điều chỉnh, tăng vốn dự án mở rộng nhà máy của Công ty TNHH Amo Vina với vốn đầu tư tăng thêm 3 triệu USD, nâng tổng vốn đầu tư đăng ký mới trong tháng 10/2015 lên 78,1 triệu USD. Trong đó, là dự án xây dựng khu công nghiệp tập trung trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp điện tử, linh kiện và chế xuất của Tập đoàn Sumitomo với vốn đầu tư 70,1 triệu USD. Và tính chung trong 10 tháng đầu năm, trên địa bàn Vĩnh Phúc đã thu hút được 17 dự án FDI với tổng vốn đăng ký mới đạt 349 triệu USD. Trong đó, nguồn vốn đầu tư cho lĩnh vực sản xuất công nghiệp điện tử đạt tỷ trọng lớn. Nhiều dự án trong lĩnh vực này đã vào đầu tư tại các khu công nghiệp có tiến độ triển khai theo cam kết đầu tư. Trong đó, về lĩnh vực công nghiệp điện tử và công nghệ thông tin gồm 2 dự án của Công ty TNHH  Smart và Sekonix Vina.

Lý giải về những thành công của Việt Nam trong lĩnh vực thu hút nguồn lực đầu tư, nhiều chuyên gia kinh tế cùng chung nhận định rằng, hiện với tốc độ tăng trưởng kim ngạch và thị phần xuất khẩu điện tử lớn nhất khu vực ASEAN, Việt Nam đã vươn lên trở thành nhà xuất khẩu điện tử lớn thứ 12 trên thế giới và thứ 3 trong ASEAN năm 2014. Sản lượng điện tử của Việt Nam năm 2013 chỉ  kém Thái Lan, Singapore và Malaysia. Một nguyên nhân khác khiến các dòng vốn đầu tư FDI chuyển động qua thị phần Viêt Nam là do các nhà đầu tư nhìn thấy rõ việc tận dụng các ưu đãi về thuế quan từ việc Việt Nam đã tham gia đàm phán và ký kết thành công các hiệp định thương mại song phương đa phương quan trọng như: TPP, Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)...

Cần loại bỏ những rào cản

Ngoài những đánh giá thuận lợi, Cục Đầu tư nước ngoài cũng chỉ ra những hạn chế khó khăn để thu hút các nguồn lực FDI vào Việt Nam như việc chúng ta mới chỉ dừng ở mức độ gia công, gây khó khăn trong việc đáp ứng quy tắc xuất xứ trong AEC và TPP. Một nguyên nhân khác là, các doanh nghiệp điện tử Việt Nam chưa đóng góp nhiều trong chuỗi cung ứng hàng điện tử. Điều này đã được chính nhà đầu tư Samsung Việt Nam lên tiếng phản hồi rằng, trong số 80 doanh nghiệp vệ tinh đang cung cấp linh kiện, phụ kiện, tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam cung cấp cho Samsung chỉ dưới 10%, đặc biệt lại chủ yếu cung ứng in ấn và bao bì, phần hưởng giá trị gia tăng thấp nhất, không tiếp thu được công nghệ cao, không có sức lan tỏa tới nền kinh tế. Một trở ngại khác cũng không kém phần gay cấn là các nhà đầu tư nước ngoài hoàn toàn có thể thay đổi chiến lược đầu tư chuyển địa điểm đầu tư sang các nước khác khi thời gian ưu đãi đầu tư kết thúc.

Do đó, trong thời gian tới để nâng chất dòng vốn đầu tư cũng như tìm ra một đối sách thu hút các nhà đầu tư FDI toàn diện, Cục Đầu tư nước ngoài hiến kế, cần phải xây dựng chính sách khoa học công nghệ nhằm khuyến khích chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, khuyến khích nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp, ký kết hợp đồng hợp tác công nghệ với các doanh nghiệp điện tử ở những quóc gia có thế mạnh (Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc), liên kết giữa viện nghiên cứu và doanh nghiệp, lựa chọn sản phẩm và lĩnh vực nghiên cứu ưu tiên. Luật sở hữu trí tuệ cần được xây dựng chặt chẽ, quy định thời hạn bảo hộ các sản phẩm điện tử đủ dài để các nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm đầu tư, chuyển giao công nghệ và phát triển sản phẩm.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần có bản quy hoạch tổng thể phát triển quy hoạch các khu công nghiệp nói chung và khu công nghiệp điện tử nói riêng nhằm thu hút đầu tư; tiến hành hoạt động R&D trong lĩnh vực điện tử với nguồn kinh phí từ ngân sách hoặc kêu gọi kết hợp đầu tư từ các tập đoàn điện tử lớn có mặt tại Việt Nam như Samsung, Intel, Sony, Canon; lựa chọn sản phẩm chiến lược để đầu tư nghiên cứu; đào tạo nguồn nhân lực theo hướng thực hành… Riêng về chiến lược phát triển các khu công nghiệp cũng cần tính đến phát triển các khu công nghiệp đô thị bao gồm cả nơi vui chơi giải trí, ăn ở cho bộ phận chuyên gia lẫn người lao động. Ở tầm cao hơn trong chiến lược phát triển bền vững là cần nghiên cứu hình thành các khu công nghiệp sinh thái. Để ngoài việc sáng tạo làm việc thì các nhà đầu tư nước ngoài phải coi Việt Nam như quê hương thứ 2 với đầy đủ tiện nghi sinh hoạt và môi trường cảnh quan làm việc cùng các dịch vụ đi kèm chu đáo, tin cậy.

Anh Phương