Gỡ rào cản phát triển thanh toán điện tử

Thanh toán điện tử đang trở thành một xu hướng phát triển mới. Tuy nhiên, con đường đến với thanh toán điện tử ở nước ta vẫn còn nhiều khó khăn, gập ghềnh với những rào cản, bất cập, nhất là rào cản tâm lý.

Thói quen dùng tiền mặt

Theo Báo cáo thương mại điện tử Việt Nam 2014 của Bộ Công Thương, mua bán trực tuyến đã phát triển rất nhanh thời gian qua với doanh thu B2C (giữa doanh nghiệp (DN) với khách hàng) năm 2014 đạt gần 3 tỷ USD. Nhưng trong số đó, phần doanh thu đến từ thanh toán trực tuyến lại khá hạn chế, chỉ khoảng 5%.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam Đinh Thị Mỹ Loan cho rằng, Việt Nam hiện có tới 40 triệu người sử dụng in-tơ-nét và gần 60% trong số này từng mua sắm trực tuyến. Ước tính trong năm 2015, doanh thu thị trường thương mại điện tử trong nước đạt khoảng bốn tỷ USD. “Đã có nhiều nhận định lạc quan về tiềm năng rộng mở của thương mại điện tử cũng như thanh toán điện tử tại Việt Nam… Nhưng nhìn thẳng vào thực tế, có thể thấy con đường thương mại điện tử ở nước ta còn nhiều bất cập, trong đó thanh toán điện tử là một vấn đề nổi cộm" - bà Đinh Thị Mỹ Loan nhận định.

Có nhiều nguyên nhân cản trở sự phát triển của thanh toán điện tử nói chung và thanh toán thẻ qua POS nói riêng ở Việt Nam, nhưng theo bà Loan, nguyên nhân đầu tiên là thói quen sử dụng tiền mặt vẫn cao. "Có thể nói đây là cản trở lớn nhất đối với thương mại điện tử Việt Nam. Theo Hội Thẻ ngân hàng, 90% doanh số thanh toán thẻ hiện nay là giao dịch tại các máy ATM, trong đó doanh số rút tiền mặt chiếm hơn 85%, doanh số chuyển khoản chiếm gần 14%, doanh số thanh toán tại đơn vị chấp nhận thẻ hơn 1,07%. Xem ra mong muốn về một xã hội không tiền mặt, một nền kinh tế phi tiền mặt vẫn còn khá xa vời" - bà Loan bày tỏ. Bên cạnh đó, còn phải kể đến trở ngại do sự thiếu tin tưởng của người tiêu dùng. Khách hàng còn có cảm giác sợ bị lừa, cảm thấy rủi ro khi mua hàng và đặc biệt khi thanh toán trực tuyến...

Ngoài ra, việc bố trí, lắp đặt POS vẫn tập trung chủ yếu tại các đô thị lớn mà dường như "bỏ quên" thị trường nông thôn. Mạng lưới ATM/POS chưa bao phủ đa dạng các ngành hàng, chủ yếu tập trung vào trung tâm thương mại, khách sạn, điểm du lịch và đối tượng khách nước ngoài, thu nhập cao... Đối với các loại hình bán lẻ truyền thống khác như chợ, bán rong bán dạo và các cửa hàng, cửa tiệm nhỏ,… việc thanh toán điện tử chưa hề tiếp cận. Liên quan mục tiêu phát triển thanh toán điện tử tại các điểm bán lẻ, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Toàn Thắng cho rằng, số lượng POS được lắp đặt đã tăng nhanh, dự kiến có thể đạt mục tiêu 250.000 POS vào cuối năm 2015 như đã đề ra, nhưng số lượng giao dịch qua POS chưa cao. Vì vậy, để có thể thúc đẩy thanh toán điện tử tại các điểm bán lẻ, rất cần có những biện pháp hỗ trợ từ phía các cơ quan quản lý, mà cụ thể là sự phối kết hợp giữa Bộ Công thương, Bộ Tài chính và NHNN để tạo ra động lực cho các điểm bán lẻ tích cực hưởng ứng thanh toán bằng thẻ qua POS lắp đặt tại cửa hàng.

Theo Thứ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh, hiện nay những chính sách của Chính phủ nhằm phát triển thanh toán điện tử trong thương mại điện tử đã rất rõ ràng. Tuy nhiên, thực tiễn trên thị trường cho thấy, người tiêu dùng vẫn sử dụng tiền mặt như một công cụ chính trong quá trình mua hàng. Theo khảo sát của Bộ Công thương năm 2014, thẻ tín dụng chỉ chiếm 7% trong các giao dịch mua hàng trực tuyến, tiền mặt (COD) vẫn là phương thức thanh toán phổ biến nhất hiện nay, chiếm 64%. "Như vậy, việc đẩy mạnh sử dụng các công cụ thanh toán hiện đại như các loại thẻ thanh toán trong giao dịch nhằm thúc đẩy thương mại điện tử, hiện đại hóa ngành bán lẻ đồng thời thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt để tạo thuận lợi, giảm chi phí giao dịch thương mại, tăng cường hiệu quả, minh bạch trong quản lý là rất quan trọng" - Thứ trưởng Trần Tuấn Anh nhận định.

Hoàn thiện khuôn khổ pháp luật

Cùng với quá trình phát triển kinh tế và hội nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam, đặc biệt khi Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) được ký kết và có hiệu lực trong thời gian tới, thương mại điện tử, trong đó có thanh toán điện tử sẽ phát triển mạnh mẽ. Không chỉ đáp ứng yêu cầu của thời cuộc, thanh toán điện tử còn đóng vai trò quan trọng trong quản lý thuế, góp phần hỗ trợ hiệu quả cho các dịch vụ công và DN.

Theo Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc, đến nay, 98% số DN đã thực hiện khai thuế qua mạng và khoảng 90% số DN đăng ký nộp thuế điện tử qua kết nối liên thông với các ngân hàng thương mại, từ đó cắt giảm được hàng chục giờ nộp thuế, giảm phiền hà cho DN trong nước. "Nộp thuế điện tử là động lực khiến DN đổi mới mô hình quản trị theo hướng minh bạch, hiện đại hơn để bắt kịp xu hướng thay đổi của quốc tế và những quy định của cơ quan quản lý nhà nước. Tuy nhiên, từ việc đăng ký đến thực hiện nộp là một quãng đường còn dài bởi số chứng từ nộp thuế và số tiền nộp ngân sách bằng phương thức điện tử còn thấp" - đồng chí Vũ Tiến Lộc chia sẻ. Do đó, để hoàn thành chỉ tiêu tỷ lệ DN nộp thuế điện tử đạt tối thiểu 90%, đồng chí Vũ Tiến Lộc cho rằng, cần những giải pháp tháo gỡ vướng mắc liên quan đến hệ thống pháp luật chung, cùng sự phối hợp đồng bộ từ cơ quan thuế đến các đơn vị bổ trợ như ngân hàng, trung gian thanh toán và DN.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) Nguyễn Đại Trí cũng cho biết, sau thời gian triển khai dịch vụ nộp thuế điện tử đối với DN, ngành thuế đã ký thỏa thuận với 43 ngân hàng. Tổng số DN đã đăng ký nộp thuế điện tử qua cổng của Tổng cục Thuế là hơn 460 nghìn DN, chiếm hơn 90,7% số DN đang hoạt động. Trong đó, đăng ký nộp thuế điện tử thành công tại ngân hàng thương mại là 420.992 DN (đạt 81,91%). Tổng số tiền đã nộp vào ngân sách nhà nước qua cổng thuế điện tử của Tổng cục Thuế từ ngày 1-1-2015 đến nay đạt hơn 104 nghìn tỷ đồng, với hơn 600 nghìn lượt giao dịch. Tuy đạt được những kết quả bước đầu như vậy, nhưng theo đồng chí Nguyễn Đại Trí, việc nộp thuế điện tử nhìn chung vẫn chưa như mong đợi. Ở góc độ chủ quan ngành thuế có một số hoạt động cần điều chỉnh, thí dụ việc sử dụng chữ ký số (được hiểu như một dạng con dấu và chữ ký của doanh nghiệp) ở đâu đó còn nhiều thủ tục, chính sách tuyên truyền cần sâu rộng hơn,... Còn nguyên nhân khách quan từ phía DN, nhiều công ty chưa đáp ứng được yêu cầu hạ tầng kỹ thuật, do đó, không phải lúc nào DN cũng sẵn sàng tham gia thanh toán điện tử.

Chủ tịch Hội Thẻ ngân hàng Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Vietcombank Đào Minh Tuấn cũng chỉ ra một số bất cập, như tại một số đơn vị trên địa bàn Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, dù đã bắt đầu triển khai dịch vụ công trực tuyến từ nhiều năm nay và thực hiện nhiều hình thức tuyên truyền về loại hình dịch vụ này nhưng kết quả vẫn không cao. Đến nay, Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội đã thực hiện năm dịch vụ hành chính công trực tuyến nhưng lượng hồ sơ giao dịch chỉ chiếm 53 trong số 75.435 hồ sơ tiếp nhận năm 2014. Trong khi đó, tại Cục Thuế TP Hồ Chí Minh, hiện nay có đến 98% số DN đã đăng ký nộp thuế điện tử nhưng số thuế nộp vào ngân sách qua hình thức này chỉ khoảng 14.000 tỷ đồng, trong số 100.000 tỷ đồng tiền thuế phải thu.

Có thể thấy, để thanh toán điện tử ở nước ta phát triển tương xứng với tiềm năng, cần sự phối hợp quyết liệt của các bên liên quan nhằm hoàn thiện cơ chế chính sách, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho DN và người dân. Thời gian qua, hành lang pháp lý trong thương mại và thanh toán điện tử đã có nhưng vẫn chưa đầy đủ. Việc xây dựng chính sách cho vấn đề này cũng chưa đề cập những hành vi vi phạm, gian lận hoặc hoạt động phi pháp, lợi dụng thương mại điện tử để trục lợi. Thứ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh cũng cho biết, Bộ Công thương cần có thêm thời gian để tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, xây dựng một dự thảo nghị định khác trình Chính phủ, tạo lập chế tài kiểm soát hoạt động thương mại điện tử, đặc biệt hướng tới bảo đảm lợi ích của người tiêu dùng cũng như của DN, phù hợp quy định chung của thương mại điện tử và thanh toán điện tử.

Nguồn: nhandan.com.vn