Người khổng lồ có gót chân Achilles

Không quá ngoa ngôn khi ví von ngành nông nghiệp Việt Nam là “người khổng lồ” trên thị trường nông sản quốc tế. Tuy nhiên đó là người khổng lồ có gót chân Achilles khi mà những vị trí số 1, số 2 về xuất khẩu nông sản gạo, cà phê, chè… không dựa trên những thành tựu về nghiên cứu khoa học công nghệ trong nông nghiệp.

Một báo cáo tổng kết mới đây của Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: trong giai đoạn 2006-2014, Chương trình Công nghệ sinh học nông nghiệp - thủy sản đã triển khai 214 nhiệm vụ khoa học công nghệ với tổng kinh phí hơn 550 tỷ đồng. Có 25 dự án sản xuất thử nghiệm về giống cây trồng mới được công nhận sản xuất thử.

Tuy nhiên, sản phẩm ứng dụng thực tiễn của chương trình chủ yếu tập trung vào các giống lúa mới, các chế phẩm vi sinh vật, cây giống nuôi cấy mô và một vài sản phẩm khác. Đối với các lĩnh vực như chăn nuôi, thú y, cây lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây trồng biến đổi gen... chưa có nhiều kết quả ứng dụng thực tiễn. Trong lĩnh vực thủy sản kết quả nghiên cứu mới đạt đến mức chủ yếu tạo ra các sản phẩm trung gian mà chưa nghiên cứu, sản xuất tạo ra các sản phẩm cuối cùng.

Là một “cường quốc” nông nghiệp với kim ngạch xuất khẩu liên tục tăng trong những năm qua, nhưng các loại giống cây trồng, vật nuôi vẫn phải lệ thuộc vào nguồn nhập khẩu.

Dù đã gần 10 năm triển khai Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực NN&PTNT nhưng số nhà khoa học tiếp cận được công nghệ sinh học công nghệ cao, đạt tầm thế giới chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Đối với những ngành, lĩnh vực cần thiết để nâng cao chất lượng và sản lượng nông sản một cách bền vững lại thiếu vắng những sản phẩm khoa học đủ tầm cỡ. Cho đến nay, Việt nam vẫn chưa hình thành được ngành công nghệ sinh học, kết quả mới chỉ là những nhen nhóm ban đầu – ông Cao Đức Phát, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận xét.

Trong một thời đại mà các quốc gia đã, đang xây dựng và phát triển nền “Kinh tế nền tảng sinh học” (Biobased Economy) thì sự yếu kém về nghiên cứu khoa học công nghệ phục vụ nông nghiệp chính là gót chân Achilles của nông nghiệp Việt Nam. Theo Ralph W.F. Hardy – nhà hóa sinh người Mỹ đã từng nhiều năm nghiên cứu về công nghệ sinh học và đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá trong lĩnh vực này đã cho rằng: trong thế kỷ 21, nền kinh tế nền tảng sinh học sẽ đóng vai trò tương tự như nền kinh tế dựa vào nguyên/nhiên liệu hóa thạch trong thế kỷ XX. Thay cho nguyên/nhiên liệu hóa thạch sẽ là các nguyên liệu có nguồn gốc nông nghiệp. Chúng sẽ tạo ra nhiên liệu và các sản phẩm hóa chất và các vật liệu khác.  

Là nước nông nghiệp, để có thể cạnh tranh hiệu quả trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam  phải ứng dụng công nghệ sinh học để chọn giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản cho sản xuất hiệu quả và bền vững hơn. Đồng thời cần tập trung vào việc tổ chức lại sản xuất, hình thành các chuỗi liên kết, làm cơ sở để thúc đẩy việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất các mặt hàng có lợi thế. Đó là con đường phát triển của ngành nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn mới – Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định.

Nguyễn Thanh