Kỳ vọng vào giai đoạn phát triển mới

Vừa qua, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) công bố Báo cáo Kinh tế Vĩ mô 2015 với kết luận đầu tiên: “Việt Nam bước vào năm 2016 với khá nhiều sự lạc quan. Kinh tế vĩ mô ổn định và được củng cố ngày một vững chắc hơn. Niềm tin của cộng đồng DN và nhà đầu tư chuyển biến tích cực. Một bộ máy điều hành mới cũng sẽ sớm được thiết lập, đưa Việt Nam thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội gắn với cải cách trong giai đoạn 2016-2020 ”.

Động lực chưa thay đổi, tiềm năng đến tận khai

Tuy nhiên, đó mới chỉ là “nền tảng bước đầu”. Nhìn vào đồ thị tăng trưởng do CIEM công bố có thể thấy xu hướng đi lên vẫn đang tiếp tục nhưng độ dốc nhỏ cho thấy tăng trưởng chưa vượt nhiều so với xu thế dài hạn. Tăng trưởng chưa làm tăng lạm phát.Tăng trưởng của ngành nông lâm ngư nghiệp thiếu ổn định, lúc tăng lúc sụt. Dịch vụ thiếu chuyển biến rõ nét.

Ths. Nguyễn Anh Dương - Phó ban chính sách vĩ mô CIEM, người trình bày báo cáo nhận xét rằng: tăng trưởng kinh tế chưa làm tăng áp lực lạm phát nên lạm phát thấp, tăng trưởng chưa vượt nhiều so với xu thế dài hạn.

Tổng cầu có tăng nhưng không tăng nhanh, xuất khẩu năm 2015 có tăng hơn so 2014 nhưng không đạt mục tiêu đề ra và tốc độ tăng trưởng xuất khẩu đang giảm dần. Xuất khẩu đang đứng trước những lo ngại khi vẫn quá phụ thuộc vào dầu thô, và đã thiệt hại nặng nề vì giá dầu.

Tiến độ thu ngân sách trong năm rất chậm mãi đến sát cuối năm mới chạm mục tiêu và cả năm tuy thu vượt dự toán nhưng với mức vượt rất nhỏ. Do đó dẫn đến tình trạng lúng túng trong tìm nguồn chi cho đầu tư phát triển. Nhìn chung tình hình tài khóa năm 2015 khá căng thẳng, thiếu kiểm soát tiết kiệm chi. 

Theo TS.Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng CIEM, năm 2015 “động lực chưa thay đổi, tiềm năng vẫn tận khai, gần tới trần, trong khi yêu cầu cần tăng trưởng cao hơn”. Lạm phát là tốt, cải thiện nhưng xâu chuỗi chỉ tiêu lại, như thu chi ngân sách, cách thức quản lý, nợ công, bội chi, cách bù đắp nợ, tỷ giá, năng lực cạnh tranh… cho thấy một tình trạng “lúng túng”. 1 tác động bên ngoài để nâng cao năng lực cạnh tranh, thì tỷ giá phải điều chỉnh, nhưng nếu điều chỉnh thì trả nợ phải tăng lên, lại xoay vào ngân sách, ngân sách đã yếu sẽ có khả năng yếu thêm, xâu chuỗi lại rõ ràng là có vấn đề - Ông phân tích.

Kỳ vọng vào nhiệm kỳ mới

Trong phát biểu của mình, TS.Nguyễn Đình Cung kỳ vọng rất nhiều vào hệ thống mới. Ông nói: “Tôi tin là với hệ thống mới, bắt đầu nhiệm kỳ mới sẽ có nhiều sáng kiến mới, chính sách mới”.  Dự báo năm 2016, CIEM đưa ra kịch bản rất lạc quan khi cho rằng khả năng đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 6,7% mà Chính phủ đặt ra là cao, dự báo của CIEM là 6,82%. Mục tiêu lạm phát là 5%, theo CIEM khả năng lạm phát chỉ 4,37%, mức tăng xuất khẩu 10,4% (chỉ tiêu 10%) và nhập siêu chỉ ở mức 4,1% (chỉ tiêu dưới 5%).

Cơ quan này cho rằng, đầu tư tư nhân và FDI tăng do triển vọng kinh tế và môi trường thông thoáng hơn. Đầu tư công có thể tăng nhanh.  Tiếp nối đà cải cách vi mô và tái cơ cấu nền kinh tế.

Theo ông Nguyễn Anh Dương năm 2016 sẽ tiếp nối đà cải cách vi mô và tái cơ cấu nền kinh tế và cải cách có thể thực chất hơn từ nửa sau 2016 khi có một đội ngũ lãnh đạo mới, bắt đầu một giai đoạn mới.

Còn phải tiếp tục cách nhiều về chính sách

Tuy nhiên báo cáo lưu ý đến những bất định còn đến từ môi trường chính sách trong nước. Báo cáo nhắc đến Áp lực đối với tỷ giá và lãi suất trong nước (khi USD và lãi suất ở Mỹ tăng), áp lực trả nợ của ngân sách nhà nước khi vẫn tiếp tục vay nợ và phát hành trái phiếu chính phủ. Bên cạnh đó là rủi ro lạm phát do thâm hụt NSNN kéo dài, do lộ trình tăng giá các mặt hàng, dịch vụ nhà nước kiểm soát giá và lộ trình tăng lương làm tăng chi phí cho DN…

Báo cáo khuyến nghị Việt Nam cần khẩn trương tiến hành các cải cách sâu rộng hơn về nền tảng kinh tế vĩ mô, hệ thống pháp lý nhằm tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Báo cáo nhấn mạnh lại thông điệp về việc ưu tiên chính sách cần tiếp tục tập trung vào cải thiện nền tảng kinh tế vi mô và đổi mới hệ thống thể chế kinh tế cho một nền kinh tế thị trường hiện đại. Việt Nam cần chủ động đẩy mạnh một cách thực chất hơn quá trình cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí, tự do hóa thị trường, tạo thuận lợi cho kinh doanh, khuyến khích và cải thiện năng lực công nghệ gắn với tăng năng suất bền vững – ngay cả trước khi các yêu cầu này trở thành cam kết chính thức theo các điều ước hội nhập kinh tế quốc tế.

Báo cáo kiến nghị chính sách cần ưu tiên: Tiếp tục bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô một cách thực chất. Định hướng, ưu tiên xử lý các nút thắt về thể chế và cơ cấu kinh tế nhằm thúc đẩy quá trình tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng  nâng cao khả năng cạnh tranh. Tư duy về vai trò của nhà nước và thị trường, và tương tác giữa nhà nước và thị trường trong nền kinh tế hiện đại vẫn cần được làm rõ. Thay đổi về quyền tài sản, để thiết lập thị trường cạnh tranh lành mạnh. Và, quan trọng là cần giảm tính chi phối của chính sách tài khóa. Hướng dần đến giảm thâm hụt NSNN còn 4% GDP. Ổn định lạm phát là ưu tiên cao nhất của chính sách tiền tệ, giảm bớt các chỉ tiêu có tính chất hành chính với việc điều hành chính sách tiền tệ. Tránh yêu cầu giảm lãi suất cho vay một cách hành chính, bởi áp lực truyền tải từ việc FED có thể tăng lãi suất còn hiện hữu trong năm 2016.

Nguyễn Thanh