Đối mặt với già hóa dân số và các giải pháp

 “Ước tính, số người già trên 65 tuổi tại Việt Nam sẽ tăng lên 18 triệu người, chiếm tới 18% dân số Việt Nam vào năm 2040”.

Đây là thông tin đáng chú ý trong Báo cáo “Sống lâu và thịnh vượng: Hiện tượng già hóa dân số khu vực Đông Á – Thái Bình Dương” (“Live Long and Prosper: Aging in East Asia and Pacific) vừa được Ngân hàng Thế giới (WB) công bố tại Hà Nội.

Thu nhận lao động nước ngoài

Theo Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Nguyễn Trọng Đàm, hiện tỷ lệ người cao tuổi tại Việt Nam chiếm 11% dân số, mỗi năm tăng thêm 0,52%. Đây là tốc độ tăng rất nhanh.

Theo ông Philip O’Keefe, tác giả chính của Báo cáo, trong tương lai, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ thiếu hụt về lao động. Tỷ lệ sinh tại Việt Nam đang ở mức 1,8%. Theo tỷ lệ thường thấy ở các quốc gia khác trong khu vực, tỷ lệ này sẽ rất nhanh chóng giảm xuống còn 1,5% rồi 1,4%.

Để bù trừ sự sụt giảm dân số trong độ tuổi lao động, một trong những biện pháp ông Philip O’Keefe đưa ra là VN cần tính dần đến việc thu nhận lao động trẻ từ các nước lân cận. Theo ông Philip O’Keefe, đây chưa phải là giải pháp cấp bách nhưng VN phải nghĩ đến việc thu nhận lao động di chuyển từ một số quốc gia trẻ hơn trong khu vực.

Ngoài ra, theo các chuyên gia của WB, VN cần áp dụng một số biện pháp như nâng cao độ tuổi tham gia lao động, mở rộng hệ thống hưu trí để bao phủ thêm phần lớn dân số, định hướng lại hệ thống chăm sóc y tế và hệ thống tài chính công cho công tác chăm sóc sức khỏe lâu dài của người già…

Khu vực Đông Á đang có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới

Theo báo cáo, khu vực Đông Á đang có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới từ trước tới nay, và một số nước thu nhập trung bình và trên trung bình có thể sẽ bị giảm 15% lực lượng lao động từ nay tới năm 2040.

Theo đó, 36% dân số độ tuổi trên 65 của thế giới, khoảng 211 triệu người, đang sống trong khu vực Đông Á, và đây là con số lớn nhất so với tất cả các khu vực khác trên thế giới. Đến năm 2040 hiện tượng già hóa sẽ làm cho dân số trong độ tuổi lao động giảm trên 15% tại Hàn Quốc và trên 10% tại Trung Quốc, Thái Lan, và Nhật Bản. Chỉ riêng tại Trung Quốc, con số đó tương đương với con số giảm sút ròng trên 90 triệu lao động. Theo ước tính, đến năm 2060 cứ 5 nước có dân số già nhất trên thế giới thì có một nước thuộc khu vực Đông Á, trong khi đó tỉ lệ này năm 2010 chỉ là 1/25.

Tốc độ già hóa nhanh trên qui mô lớn tại Đông Á đã tạo ra thách thức chính sách, áp lực kinh tế và tài khoá cũng như các rủi ro xã hội khác. Nếu không cải cách thì chi hưu trí trong khu vực sẽ tăng lên mức 8-10% GDP vào năm 2070. Đồng thời, hệ thống y tế các nước chưa được chuẩn bị để đối mặt với những khoản chi chữa bệnh, vì các như bệnh ung thư, bệnh tim, tiểu đường và các bệnh mãn tính khác sẽ chiếm 85% tổng chi phí khám chữa bệnh vào năm 2030. Ngoài ra, lớp người cao tuổi hôm nay sẽ nhận được ít chăm sóc từ gia đình hơn trước đây.

Theo ông Axel van Trotsenburg, Phó chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới, khu vực Đông Á – Thái Bình Dương cho hay:  “Quản lí hiện tượng già hóa nhanh chóng không chỉ là vấn đề người cao tuổi mà nó đòi hỏi một cách tiếp cận chính sách toàn diện, đề cập mọi giai đoạn trong cuộc đời nhắm đến tăng cường khả năng tham gia của lực lượng lao động, khuyến khích cách sống lành mạnh dựa trên đổi mới dịch vụ chăm sóc trẻ em, giáo dục, y tế, hưu trí, chăm sóc dài hạn và các vấn đề khác”.

Báo cáo đã đề xuất một số biện pháp cải cách cấp bách, trong đó các nước khác như Trung Quốc, Việt Nam và Thái Lan có thể xem xét loại bỏ các ưu đãi trong hệ thống hưu trí hiện đang khuyến khích một số nhóm, ví dụ phụ nữ tại khu vực đô thị, nghỉ hưu quá sớm. Các nước có trình độ phát triển cao hơn như Hàn Quốc, Nhật Bản có thể mở cửa thị trường lao động nhằm thu hút lao động trẻ từ các nước khác. Tất cả các nước, thuộc mọi nhóm thu nhập, đều cần cải thiện chất lượng lực lượng lao động thông qua giáo dục và học tập suốt đời.

Đặc biệt, báo cáo khuyến nghị các nước trong khu vực tiến hành cải cách hệ thống hưu trí hiện tại trong đó bao gồm biện pháp tăng dần tuổi nghỉ hưu. Những thay đổi này sẽ cho phép mở rộng tỉ lệ hưu trí còn nhỏ hiện nay và bao gồm cả người lao động trong khu vực phi chính thức.

Anh Mai