Chung tay đẩy lùi nạn thuốc lá lậu

Nếu như hội nhập, khủng hoảng kinh tế toàn cầu… đã và đang là những thách thức lớn cho doanh nghiệp Việt Nam, thì đối với ngành thuốc lá thách thức lớn nhất và vượt khỏi tầm kiểm soát của doanh nghiệp lại là vấn nạn thuốc lá lậu.Trong nhiều năm qua, các doanh nghiệp ngành thuốc lá đã không đơn độc trong cuộc chiến cam go này. Song để đẩy lùi được vấn nạn thuốc lá lậu cần hơn nữa sự vào cuộc của Chính phủ, các Bộ ngành, các địa phương và ý thức của người tiêu dùng trong cả nước.

Thuốc lá lậu đã trở thành vấn đề toàn cầu. Năm 2015, Tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra Thông điệp “Ngăn chặn thuốc lá lậu” (Eliminating the illicit trade in tobacco) với những quan ngại về tác hại nghiêm trọng của thuốc lá lậu(*). Tại Việt Nam, Hiệp hội Thuốc lá cho biết: “Hiện môi trường pháp lý nghiêm ngặt đối với ngành thuốc lá trong nước đang vô tình tạo điều kiện cho thuốc lá lậu phát triển nhanh chóng, tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng. Buôn lậu thuốc lá là hoạt động siêu lợi nhuận. Thuốc lá lậu do trốn thuế TTĐB70%, thuế VAT 10%, thuế NK 135% và đóng góp 1% Quỹ PCTHTL (sẽ tăng lên 1,5% từ 1/5/2016) nên có thể bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước (với cùng chủng loại, cùng phân khúc). Bên cạnh đó, thuốc lá lậu không phải in cảnh báo sức khỏe, không chịu bất kỳ kiểm soát nào về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm nên gây nguy hại nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Theo kết quả phân tích của Viện Kinh tế Kỹ thuật thuốc lá và Viện Khoa học hình sự Bộ Công An, trong hai loại thuốc lá lậu JET và HERO (hiện đang chiếm trên 80% lượng thuốc lá lậu tại Việt Nam) có một số độc tố cấm sử dụng như thuốc diệt chuột, hàm lượng Tar, Nicotine cao hơn thuốc lá sản xuất hợp pháp nhiều lần, vượt quá mức độ bộ Y tế cho phép. JET và HERO có hàm lượng Tar là 19-20mg/điếu thuốc, Nicotine là 1,9mg/điếu (quy định tối đa đối với các chất Tar và Nicotin cho phép lần lượt là 16 mg/điếu thuốc và 1,4 mg/điếu thuốc).

Thuốc lá lậu bị bắt giữ

Tình trạng buôn bán, vận chuyển công khai phép thuốc lá nhập lậu tràn lan trên khắp các tỉnh thành còn là một thách thức lớn về an ninh trật tự xã hội. Thể hiện rõ quyết tâm đẩy lùi vấn nạn này, ngày 30/9/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 30/CT-TTg về tăng cường các biện pháp đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá, ban hành Quyết định tiêu huỷ toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu (thay vì tái xuất như trước đây). Điều này đã đem lại tác động tích cực. Thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng, tất cả các ngành, các cấp đã khẩn trương vào cuộc với quyết tâm cao. Sau hơn một năm, lượng thuốc lá nhập lậu đã bước đầu thuyên giảm khoảng 30%, tạo môi trường hoạt động thuận lợi cho ngành sản xuất trong nước lấy lại thị trường, sản lượng sản xuất và tiêu thụ nội địa từng bước tăng trưởng, nộp ngân sách năm 2015 của toàn ngành đã tăng trở lại với khoảng 17.000 tỷ đồng, tăng gần 1.400 tỷ đồng so với năm 2014. Điều này phần nào khẳng định vấn nạn thuốc lá lậu hoàn toàn có thể chấm dứt nếu như có sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, các Bộ Ngành và quyết tâm cao của doanh nghiệp.

Để kết quả ban đầu không trở về con số không

Tiếp tục những nỗ lực trong phòng chống thuốc lá lậu, gần đây Chính phủ đã ban hành Nghị định 124/NĐ-CP theo đó hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 500 bao trở lên sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự (thay vì 1.500 bao trước đây). Điều này đồng nghĩa với việc buôn lậu 500 bao thuốc lá sẽ đối mặt với hình phạt 15 năm tù giam.

Nghị định với tính răn đe rất cao có hiệu lực từ 5.1.2016, tuy nhiên thực tế 4 tháng đầu năm 2016 đã chứng kiến sự gia tăng trở lại của thuốc lá lậu với tình trạng buôn bán công khai diễn ra trên khắp các tỉnh thành trong cả nước. Từng thùng thuốc JET, HERO được bày bán ngang nhiên giữa thành phố lớn và ai cũng dễ dàng mua được. Trước thực tế này, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đề xuất, trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương và các lực lượng tiếp tục thực hiện quyết liệt, đồng bộ Chỉ thị số 30/CT-TTg về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.

Đề nghị Cục Quản lý Thị trường tiếp tục chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường ở tất cả các tỉnh thành tăng cường quản lý thị trường nội địa, thường xuyên kiểm tra các điểm bán buôn, bán lẻ thuốc lá nhập lậu để kịp thời phát hiện, xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm. Đồng thời, ra quân đồng loạt tại các tỉnh thành phố, xử lý kiên quyết, triệt để các cửa hàng bày bán thuốc lá lậu tại các phố, xã, thị trấn và phối hợp với các lực lượng công an rà soát, kiểm tra các tụ điểm, đầu nậu buôn bán, tàng trữ thuốc lá nhập lậu.

Hiện nay, cả nước đang đấu tranh quyết liệt nhằm chấm dứt mối nguy thực phẩm bẩn. Thuốc lá lậu xét trên góc độ tiêu dùng cũng là một loại thực phẩm bẩn cần được tuyên truyền mạnh để người tiêu dùng hiểu và tẩy chay. Hiệp hội thuốc lá kiến nghị các Bộ, ngành triển khai mạnh việc thực hiện Nghị định 124/2015/NĐ-CP ngày 19/11/2015 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cũng kiến nghị với Chính phủ đệ trình Quốc Hội sửa Luật PCTHCTL, cho phép chuyển việc quản lý Quỹ PCTHCTL về Bộ Tài chính để phù hợp với chức năng quản lý chuyên môn và trích khoảng 50% Quỹ PCTHTL cho công tác đấu tranh phòng chống thuốc lá nhập lậu nhất là trong hoạt động tuyên truyền chống thuốc lá nhập lậu.

Để góp phần đưa các chủ trương chính sách của Chính phủ về phòng chống thuốc lá lậu đi vào cuộc sống, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cũng kiến nghị các cơ quan ban ngành địa phương ban hành văn bản yêu cầu cán bộ, công nhân viên chức làm việc trong bộ máy hành chính Nhà nước không hút thuốc lá lậu, bởi vì hút thuốc lá lậu là tiếp tay cho buôn lậu trốn thuế, thực hiện Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Chỉ khi có sự chuyển biến mạnh mẽ của người tiêu dùng, các tầng lớp nhân dân trên cả nước cùng nói không với thuốc lá lậu, khi đó cuộc chiến này mới có hồi kết.

(*): http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/world-no-tobacco-day/en/