Cần siết chặt quản lý tín dụng tiêu dùng

Cho vay tín dụng tiêu dùng hiện nay ở Việt Nam nhiều trường hợp xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi của người tiêu dùng.

Hoạt động tín dụng tiêu dùng phát triển rất mạnh tại Việt Nam. So với các hồ sơ vay tại ngân hàng, các công ty cung cấp dịch vụ tín dụng tiêu dùng không yêu cầu chặt chẽ về việc chứng minh tài chính, xác minh nhu cầu tiêu dùng hoặc các thủ tục liên quan khác, thời gian giải ngân cũng nhanh hơn và trong nhiều trường hợp khi mua sắm tài sản thì giải ngân ngay sau khi ký hợp đồng. Lợi thế này của các công ty tín dụng tiêu dùng khiến cho một bộ phận rất lớn người tiêu dùng đang sử dụng dịch vụ tín dụng tiêu dùng, góp phần thu hút sự tham gia của nhiều công ty và tạo nên mức tăng trưởng lợi nhuận nhanh chóng cho một số công ty trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, đi cùng sự phát triển nhanh chóng và hiệu quả của các lĩnh vực tín dụng tiêu dùng, rất nhiều hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng đã được ghi nhận và đang tạo ra rất nhiều bức xúc cho người dân. Thời gian gần đây, Phòng Bảo vệ người tiêu dùng, Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương liên tục tiếp nhận các nội dung phản ánh và khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến dịch vụ tín dụng tiêu dùng.

Phát biểu khai mạc Hội thảo “Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng” được tổ chức ngày 13/7 tại Hà Nội, ông Trịnh Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh cho biết, thời gian qua các phản ánh, khiếu nại liên quan đến tín dụng tiêu dùng gửi đến Cục chiếm hơn 80% tổng số phản ánh, khiếu nại trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng nói chung.

Ông Hồ Tùng Bách, chuyên gia Phòng Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Cục Quản lý cạnh tranh) cho biết, tại VN, đã có 16 công ty tài chính cung cấp dịch vụ cho vay tiêu dùng, tốc độ tăng trưởng lên tới 18% vào năm 2014, giá trị tín dụng tiêu dùng lên tới 10,4 tỷ USD tương đương 6,6% GDP. Theo khảo sát, nhiều tổ chức cung cấp dịch vụ với mức lãi suất “cắt cổ” dao động từ 60 – 70%, thậm chí có nơi lên đến 80%/năm.

Còn bà Phạm Quế Anh – Chuyên gia Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ): “Khởi nguồn của khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, vỡ bong bóng nhà đất tại Hoa Kỳ có một phần nguyên nhân do tín dụng tiêu dùng tăng “nóng” bất thường. 50% các vụ khiếu nại về tài chính tại hầu hết các quốc gia trên thế giới đều thuộc lĩnh vực này. Chính vì vây, cần phải siết chặt quản lý đối với hoạt động cho vay tiêu dùng tại VN”.

Bà Đinh Thị Thanh Nhàn, Khoa Kinh tế Luật, Trường Đại học Thương mại Hà Nội cho biết, thực tế là các vụ việc nêu trên diễn ra khá phổ biến, song chúng ta chưa có giải pháp để khắc phục, ngăn ngừa. Hiện nay pháp luật chưa có quy định riêng cho vay tiêu dùng, do đó toàn bộ vấn đề cho vay tiêu dùng lại đều dựa vào quy định chung tại Luật Tổ chức tín dụng.

Trong khi đó, tại Luật này các phần liên quan tới giới hạn, hạn mức, thủ tục cho vay đối với các ngân hàng, công ty tài chính đã quá lạc hậu đối với cho vay tiêu dùng. "Năm 2014, Ngân hàng Nhà nước đã xây dựng Dự thảo về hoạt động tiêu dùng cho các công ty tài chính. Tuy nhiên, đến nay, thông tư này chưa được thông qua”, bà Nhàn cho biết.

Nhiều trường hợp cho vay tín dụng tiêu dùng hiện nay ở Việt Nam đang xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi của người tiêu dùng. Phần lớn các hành vi có dấu hiệu xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng tập trung vào những nội dung như Cung cấp thông tin không chính xác, đầy đủ về hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung; Không thông báo rõ ràng mục đích thu thập thông tin; Quấy nhiễu, đe dọa để thu hồi nợ, bà Phạm Quế Anh nhận định.

Bàn về giải pháp cho thực trạng này, các chuyên gia nêu rõ quan điểm, hệ thống pháp luật về tín dụng tiêu dùng dù có hoàn thiện đến đâu thì vẫn có kẽ hở cho các công ty "lách" và khó bảo vệ được người tiêu dùng một cách tuyệt đối. Vì vậy, điều quan trọng nhất là người tiêu dùng vẫn phải nhận thức được quyền lợi của mình và hành xử như người tiêu dùng thông minh.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng phải xây dựng khuôn khổ pháp lý quy định về hoạt động cho vay tiêu dùng với nguyên tắc bảo đảm sự hài hòa giữa lợi ích người tiêu dùng - lợi nhuận của doanh nghiệp - sự phát triển lành mạnh của thị trường; nâng cao trách nhiệm giám sát và quản lý của cơ quan.

Lê Minh