Đề xuất giải pháp đột phá cho công nghiệp hỗ trợ Việt Nam

Mới đây, Viện Nghiên cứu Mitsubishi (Nhật Bản) đã đề xuất Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu áp dụng tại Việt Nam mô hình Trung tâm Công nghệ công lập tại địa phương (Local Public Technology Center (LPTC) – Kohsetsushi) hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) phát triển và tham gia vào chuỗi giá trị trong công nghiệp hỗ trợ.

LPTC là mô hình được xây dựng thành công tại Nhật Bản, từ đó thúc đẩy sự tham gia thành công của các DNNVV vào chuỗi phát triển công nghiệp hỗ trợ (CNHT). Đây là một mô hình trung tâm công nghệ công lập giúp các DNNVV có thể tiếp cận các công nghệ tiên tiến và nhận được sự hỗ trợ của nhà nước trong việc phát triển sản phẩm mới, nâng cao khả năng cạnh tranh. Các LPTC này tại Nhật Bản có chức năng cung cấp dịch vụ thử nghiệm và tư vấn kỹ thuật. Trong đó, LPTC có các hoạt động: Nghiên cứu & phát triển (R&D); Tư vấn kỹ thuật; Kiểm nghiệm; Tư vấn phát triển nhân lực thông qua các hội thảo, đào tạo; Cung cấp thông tin; Kết nối. Chúng được thành lập với mục đích phát triền công nghiệp tại địa phương trong các lĩnh vực: nông, lâm, ngư nghiệp, khoáng sản và môi trường. Hiện có khoảng 600 LPTC tại Nhật Bản, trong số đó 130 cơ sở được trang bị hệ thống phát triển công nghiệp như: Máy đo 3D; Máy kiểm tra điện từ v.v… Mỗi LPTC có khoảng 50 -100 cán bộ (riêng tại Tokyo có đến 326 cán bộ). Nguồn nhân lực là các chuyên gia kỹ thuật do Cục Công nghiệp Nhật Bản phái cử sang. Các LPTC nhận sự hỗ trợ cơ quan địa phương và được cơ quan này quản lý và vận hành.

Theo TS. Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), môi trường tại Việt Nam tương đối khác so với Nhật Bản. Tại Nhật Bản khi có một DN lớn thì ngay lập tức có rất nhiều DN nhỏ xuất phát từ DN gia đình dần trở thành nhà thầu phụ cho các DN lớn rồi họ lớn dần lên. Đồng thờicác đối tượng, lĩnh vực hỗ trợ và chính sách, cơ quan đơn vị hỗ trợ được Chính phủ xác định rõ ràng, có trọng tâm trọng điểm.

Tại Việt Nam, nếu xét về mối liên kết giữa các DN, có thể thấy khoảng cách giữa các DN trong lĩnh vực CNHT Việt Nam còn khá rời rạc, mỗi DN làm một mảng, hầu như không có mối liên kết nên DN nhỏ không đủ điều kiện tham gia được vào chuỗi giá trị của DN lớn để phát triển. Về chính sách: hiện có rất nhiều chính sách cho DNNVV nhưng chưa tập trung dẫn tới tình trạng có rất nhiều chính sách nhưng vẫn không hỗ trợ đúng vấn đề DN cần nhất. Chương trình hỗ trợ hiện nay có đầy đủ các ưu đãi về thuế, tín dụng, nhân lực, khuyến khích công nghiệp hỗ trợ… nhưng không mới, không khác gì các chính sách ưu đãi đã có ở các văn bản pháp quy khác. Mối liên kết giữa DN với các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và cơ sở đào tạo chưa chặt chẽ, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của DN.

Để trả lời câu hỏi có thể áp dụng mô hình này tại Việt Nam, chuyên gia này cho biết: phương án khả thi cần lựa chọn nâng cấp các Trung tâm hỗ trợ DN ở 63 tỉnh thành trong cả nước đều đã có mỗi địa phương 02 trung tâm trực thuộc các sở Kế hoạch và Đầu tư và sở Công Thương. Việc nâng cấp cần tập trung vào đầu tư ban đầu các thiết bị máy móc, hỗ trợ nâng cao năng lực tư vấn của các Trung tâm. Thậm chí các địa phương cần cùng nhau hợp tác thành lập các trung tâm đê tận dụng được tối đa nguồn lực, tránh căn bệnh hình thức.

DNNVV của Việt Nam hiện nay phần lớn có quy mô rất nhỏ, rất thiếu và yếu về năng lực kỹ thuật, không đáp ứng được về quy mô và năng lực để ứng dụng công nghệ cao. Vì vậy cần tập trung tư vấn đúng vào giải quyết vấn đề hỗ trợ kỹ thuật cho DN, giúp họ dần dần có đủ năng lực để mở rộng dần quy mô. Từ đó có thể tiếp nhận ứng dụng công nghệ và từng bước tham gia vào chuỗi sản xuất hàng loạt của DN lớn.  

Theo GS. Nguyễn Mại – Chủ tịch hiệp hội đầu tư nước ngoài (VAFIE), với cơ cấu và phân bố số khoảng 60% tổng số DN trong nước tại các khu vực gần trung tâm hành chính, thì Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là địa điểm thích hợp để thành lập các LPTC.

Được biết, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục làm việc với các chuyên gia Nhật Bản để làm rõ hơn mô hình cũng như cách thức thành lập trung tâm hỗ trợ DNVVN trong lĩnh vực CNHT để thúc đẩy ngành công nghiệp này tại Việt Nam.

Nguyễn Thanh