Cơ hội lớn cho các nhà khởi nghiệp

Năm 2016 chứng kiến sự bùng nổ về phong trào doanh nghiệp khởi nghiệp (startup), có thể nói đây là cơ hội rất tốt cho các nhà khởi nghiệp thành công trong tương lai khi mà lãnh đạo Chính phủ thực sự rất chú trọng đến khu vực này. Tạp chí Vietnam Business Forum đã có cuộc phỏng vấn bà Thạch Lê Anh - Chủ nhiệm Đề án Thương mại hóa công nghệ theo mô hình Thung lũng Silicon tại Việt Nam - Vietnam Silicon Valley (VSV) về những triển vọng làm nên thành công của phong trào DN khởi nghiệp tại Việt Nam. Lê Hiền thực hiện.

Xin bà cho biết hiệu quả của Đề án VSV sau hơn 3 năm đi vào hoạt động?

Đề án VSV được Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ (KH&CN) phê duyệt vào tháng 6/2013 với mục tiêu tác động trực tiếp vào sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp, cụ thể là hướng tới 3 đối tượng startup, đầu tư mạo hiểm và tổ chức ươm tạo doanh nghiệp khởi nghiệp. Chỉ 6 tháng sau thời gian phê duyệt, VSV đã phối hợp với các nhà đầu tư thiên thần triển khai mô hình Tổ chức Thúc đẩy doanh nghiệp (Business Accelerator - BA) – Vietnam Silicon Valley Accerator đầu tiên tại Việt Nam. Sau 3 năm triển khai, VSVA đã nhận được 600 hồ sơ đăng ký tham gia và tổ chức được 3 đợt đầu tư, huấn luyện tập trung cho 24 startup. VSV cũng phối hợp với các đối tác xây dựng và đi vào vận hành 2 co-working space tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. VSVA đã huy động được hơn 8 tỷ đồng tiền đầu tư vốn mồi cho các startup tham gia BA. Trong số 24 nhóm được lựa chọn vào BA, có 6 nhóm thành công trong việc gọi vốn vòng tiếp theo, ước tính giá trị vốn gọi được đạt 27,3 tỷ đồng. Startup đã tạo ra được tổng cộng 350 việc làm mới.

Song song với việc tập trung vào phát triển và hoàn thiện mô hình BA, Đề án cũng tổ chức nhiều hoạt động hướng tới cộng đồng khởi nghiệp. Cụ thể, Đề án đã tổ chức 70 chương trình tập huấn đào tạo về khởi nghiệp cho 1500 người bao gồm startup, nhà đầu tư và cố vấn. Đề án thực hiện 15 báo cáo tư vấn cùng nhiều chuyên đề nghiên cứu xoay quanh việc thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam. Với những con số rất cụ thể đó nên VSV đã có tác động tích cực tới cộng đồng khởi nghiệp và đầu tư mạo hiểm của các nước trong khu vực nói chung và Việt Nam nói riêng.

Mục tiêu của Đề án là tạo ra một hệ sinh thái chú trọng đổi mới sáng tạo và thương mại hoá công nghệ bằng cách kết hợp tinh thần kinh doanh và sự sáng tạo của thế hệ trẻ Việt Nam. Mục tiêu to lớn là vậy nhưng chặng đường của VSV gặp khó khăn gì về cơ chế chính sách cũng như sự hưởng ứng của các DN, đặc biệt là các DN lớn?

Trong quá trình triển khai, VSV rất may mắn có sự hỗ trợ tối đa của Bộ KH&CN, tuy nhiên chúng tôi vẫn gặp không ít khó khăn vì các vướng mắc về cơ chế chính sách, từ những quy chế căn bản như thành lập DN đến việc các vướng mắc lớn về đầu tư mạo hiểm. Như ở nước ngoài, ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm phát triển mạnh mẽ, họ thành lập các hiệp hội đầu tư mạo hiểm (như NVCA tại Mỹ), tất cả các tài liệu cần thiết để hỗ trợ nhà đầu tư mạo hiểm hoạt động đều có thể được tìm thấy một cách dễ dàng. Đề án phải vừa nghiên cứu các chính sách ở nước ngoài vừa tìm cách vận dụng chúng vào thực tiễn tại Việt Nam. Một công việc đơn giản như soạn thảo mẫu hợp đồng đầu tư thậm chí cũng là một thách thức lớn. Tuy nhiên, theo cá nhân tôi, nguyên nhân chính của việc này chính là sự hiểu biết không đầy đủ về startup. Vào thời điểm 2013 – 2014, các khái niệm như startup, đầu tư mạo hiểm vẫn còn rất xa lạ đối với các Ban bộ ngành, cơ quan trong Chính phủ nói riêng và toàn xã hội nói chung. Chỉ cần giúp mọi người có cái nhìn đúng đắn về rõ ràng về vấn đề trên, mọi việc sẽ đều có cách giải quyết. VSV đã phối hợp với Bộ KH&CN và rất thành công về điều này. Bằng chứng là dù có khó khăn, VSVA vẫn ngày càng lớn mạnh trong các năm qua cũng như sự ra đời của Đề án 844.

Kênh vốn luôn là vấn đề “nóng ” cho các nhà khởi nghiệp trẻ, vậy Đề án VSV đã giải quyết vấn đề này như thế nào? Hướng các nhà khởi nghiệp tìm nhà đầu tư trong và ngoài nước ra sao, thưa bà?

Đối với vấn đề về “vốn” cho startup. Đây là vấn đề 2 chiều: startup và nhà đầu tư/quỹ đầu tư. Một thực tế phải thừa nhận là chất lượng startup tại Việt Nam không tốt nếu so với các nước trong khu vực lại hầu hết ở giai đoạn khởi đầu. Startup tập trung thái quá vào vấn đề gọi vốn mà quên mất rằng liệu sản phẩm của mình đã đủ tốt. Quỹ đầu tư mạo hiểm có yêu cầu rất khắt khe khi lựa chọn startup nên không quá khó hiểu khi số thương vụ startup nhận được đầu tư ở Việt Nam là rất ít hàng năm. Ngược lại, các quỹ đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam hiện tại chủ yếu là của nước ngoài và họ đầu tư số vốn rất lớn, giá trị mỗi thương vụ thường từ 500k – 1M USD lớn hơn nhiều giá trị của startup Việt Nam. Đồng thời, khái niệm đầu tư mạo hiểm vẫn còn tương đối mới do đó số lượng các nhà đầu tư thiên thần ở Việt Nam là rất hạn chế.

Hiện tại điều VSV đang làm là thông qua Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh thu hẹp khoảng cách giữa năng lực của startup và yêu cầu của quỹ đầu tư mạo hiểm, giúp khả năng gọi vốn thành công cao hơn. Song song với đó, VSV đẩy mạnh các hoạt động truyền đạt kiến thức về đầu tư mạo hiểm đến các nhà đầu tư cá nhân, xây dựng mạng lưới nhà đầu tư thiên thần ngay tại Việt Nam. Là một quỹ đầu tư nhỏ cho startup đồng thời là đại diện của Bộ KH&CN, VSV đẩy mạnh xúc tiến quan hệ hợp tác với các nước có nền công nghiệp đầu tư mạo hiểm phát triển như Singapore, Mỹ… nhằm thu hút nguồn vốn ở đây vào Việt Nam. Một số startup thành công của VSV có thể kể đến như: Lozi ứng dụng mạng xã hội về ẩm thực đã gọi được được vốn từ Golden Gate Venture và Design One. Hiện tại Lozi đang mở rộng mô hình ra các lĩnh vực khác như thời trang, đồ điện tử; Schoolbus - nền tảng dạy học dựa trên công nghệ truyền hình trực tuyến. Hơn 50.000 học sinh đang tham gia các lớp học trên nền tảng này. Startup cũng đã gọi thành công vốn vòng tiếp theo sau khi tốt nghiệp VSVA…

Mục tiêu của Chính phủ đến năm 2020 có 1 triệu DN. Năm 2016 đánh dấu sự bùng nổ của phong trào khởi nghiệp trong DN, là một chuyên gia lớn trong lĩnh vực startup, bà cho biết đánh giá của mình về con số trên và đâu là vị trí xứng đáng cho các nhà khởi nghiệp dùng công nghệ là nền tảng phát triển?

Tôi tin là với những hỗ trợ tích cực mà Chính phủ đang và sẽ triển khai, 1 triệu DN hoạt động hiệu quả là mục tiêu có thể đạt được. Nhưng để có 1 triệu startup thì không phải là điều dễ dàng bởi chúng ta còn thiếu quá nhiều thứ trong một hệ sinh thái dành cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt là thiếu nhà đầu tư thiên thần, thiếu quỹ đầu tư mạo hiểm chuyên nghiệp và còn thiếu các cố vấn cho startup trong khi có vẻ đang “thừa” cố vấn cho SME.