Bộ, ngành, địa phương không mặn mà, cố tình trì hoãn việc chuyển giao là lý do quan trong khiến Viện Nghiên Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức hội thảo chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN từ các bộ, UBND cấp tỉnh về Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) vào ngày 21-2 vừa qua.
74% DN chưa đạt được thảo thuận chuyển giao
Theo CIEM, từ năm 2013 đến nay có 234 DN Nhà nước có thỏa thuận chuyển giao vốn về SCIC nhưng hiện tại mới chỉ có 61 DN (bằng 26%) đạt được thỏa thuận chuyển giao, 173 DN còn lại (chiếm 74%) chưa đạt được sự thống nhất cuối cùng giữa các bên. Báo cáo của CIEM cho biết số vốn Nhà nước tại 173 DN này khoảng 82.600 tỷ đồng; trong đó vốn của 32 DN trực thuộc Bộ 46,9 tỷ đồng, vốn của các DN trực thuộc tỉnh, địa phương 60,2 tỷ đồng.
Trong số 32 DN trực thuộc các Bộ, ban ngành Trung ương, có 8 DN thuộc Bộ Công Thương, 5 DN thuộc Bộ Giao thông - Vận tải với, 5 DN thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, 10 DN thuộc Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch và Bộ Y Tế có 4 DN. 141 DN trực thuộc các địa phương có 50 DN thuộc TP.Hồ Chí Minh, 15 DN thuộc Gia Lai, 13 DN thuộc Thừa Thiên Huế, 11 DN thuộc Bình Định và Điện Biên 7 DN.
Cho đến thời điểm hiện tại thì quá trình chuyển giao này đã “giậm chân tại chỗ”, đại diện CIEM, ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng cho biết.
Bế tắc?
Mặc dù trước đây đã có khá nhiều ý kiến tranh luận về vấn đề chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN từ các bộ, UBND cấp tỉnh về SCIC với nỗi lo siêu bộ này chưa chắc đã làm tốt nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, báo cáo từ SCIC cho biết: luỹ kế đến nay, đơn vị này đã tiếp nhận hơn 1 nghìn DN, với tổng vốn 9.900 tỷ đồng (theo giá thị trường 15.000 tỷ đồng). SCIC đã thực hiện phân loại, kiện toàn tổ chức bộ máy, áp dụng phương thức quản trị tiên tiến để nâng cao hiệu quả sản xuất-kinh doanh. Nhìn chung, các DN sau chuyển giao đều hoạt động có lãi, có bước phát triển mới, bảo đảm tiêu chí bảo toàn và phát triển vốn. Các kết quả được báo cáo là: Tỷ suất ROE bình quân: 15-17% (riêng 2011-2015 đạt 18-20%). Năm 2015: 50 DN lớn (90% giá trị danh mục đầu tư của SCIC): ROE đạt 20,5%. Đã thu về 25.700 tỷ đồng cổ tức, thu hơn 19 nghìn tỷ đồng lãi do bán lại vốn. Ngoài ra, SCIC đã nghiên cứu, chủ động đầu tư hơn 1 tỷ USD vốn vào một số dự án giầu tiềm năng, có tương lai tốt để thu lời, gia tăng giá trị vốn hoặc tăng cổ phần trong các DN đó bên cạnh một số khoản mục đầu tư gián tiếp…
Theo CIEM, việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN từ các bộ, UBND cấp tỉnh về SCIC là giải pháp quan trọng trong quá trình tái cơ cấu lại khu vực DN nhà nước; góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài sản, cải thiện môi trường dầu tư-kinh doanh theo hướng bình đẳng, công bằng giữa các loại hình DN. Vì vậy, đây là công tác quan trọng, được Chính phủ quan tâm, đốc thúc triển khai trong thời gian qua.
Theo ông Phan Đức Hiếu, có nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan trong quá trình thực hiện chuyển giao. Đó là một số bộ, địa phương chưa tích cực triển khai, thậm chí trì hoãn, muốn giữ DN lại để quản lý. Trong khi đó, quy phạm pháp luật về chế tài xử lý của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm thực hiện việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu chưa đầy đủ và thiếu rõ ràng nên không tạo được áp lực để các bên liên quan phải thực hiện quyết liệt như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Bên cạnh đó còn có ý kiến cho rằng chính SCIC không muốn nhận một số trường hợp DN vì tình hình sản xuất kinh doanh không thuận lợi.
Ông Nguyễn Hồng Hiển- Phó Tổng giám đốc SCIC cho biết, dù Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã có nhiều văn bản chỉ đạo như hiện tại quá trình chuyển giao vẫn quá chậm chạp. Ngay cả khi Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo tại Công văn 10382/VPCP-ĐMDN ngày 11/12/2015 chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty không được bán bớt phần vốn Nhà nước trước khi bàn giao về SCIC. Tuy nhiên, một số DN vẫn “phớt lờ” qui định này.
Để quá trình chuyển giao không rơi vào bế tắc, TS. Nguyễn Đình Cung, viện trưởng CIEM đề xuất rằng cơ quan chức năng cần có quan điểm dứt khoát và đồng bộ để thúc đẩy tiến độ chuyên giao; trong đó gắn liền với trách nhiệm các cá nhân liên quan. Các cơ quan hữu quan cũng nên tìm hiểu, đặt câu hỏi về việc sau khi SCIC tiếp nhận DN và vốn nhà nước thì đầu tư vào những đâu, lĩnh vực nào và đạt kết quả ra sao… Ông Cung cho rằng quá trình chuyển giao chậm này thể hiện chất lượng cải cách quá chậm. “Không chỉ đơn giản là chuyển đổi chậm. Sâu xa hơn là sự níu kéo giằng xe lợi ích. Đấy là những thứ cần phải trao đổi để tìm kiếm giải pháp hợp lý”, ông Cung nói.
Nguyễn Thanh
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
