Việc ban hành Nghị quyết 35 về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020 trong thời gian ngắn “kỷ lục”, với các mục tiêu nguyên tắc, nhiệm vụ giải pháp hiệu quả, khả thi và phân công trách nhiệm cụ thể, rõ ràng đã thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong việc tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, an toàn, thân thiện nhằm xây dựng cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh, có năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề, lĩnh vực mà DN mong muốn phải cải cách quyết liệt hơn nữa trong thời gian tới.
Phát triển DN chưa bền vững
Theo đánh giá của VCCI, bên cạnh những kết quả khả quan vẫn có nhiều tín hiệu cho thấy tính không bền vững trong phát triển DN trong một năm qua. Cụ thể, xét về năng lực của doanh nghiệp,hiệu quả sử dụng lao động trong giai đoạn 2007-2015 đã không được cải thiện nhiều mà còn giảm đi, từ 17,3 lần năm 2007 xuống còn 14,2 lần năm 2015. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn của doanh nghiệp cũng ngày càng giảm. Tỷ lệ doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ đã tăng cao trở lại trong giai đoạn 2011-2015 với mức trung bình khoảng 40,9%. Hiệu suất sinh lợi trên tài sản của các doanh nghiệp trong nền kinh tế giảm từ 6,6% năm 2012 xuống còn 3,2% năm 2015.
Dự cảm của doanh nghiệp năm 2017 về mức cải thiện về “Lợi nhuận trên một đơn vị sản phẩm” hiện đang ở mức thấp nhất so với các chỉ số khác (Năng suất lao động, tổng doanh số.. ) cho thấy hiệu quả sử dụng vốn của các DN Việt Nam vẫn đang là một vấn đề lớn khi các sản phẩm Việt Nam sản xuất chưa tạo ra được giá trị gia tăng cao.
Liên tục trong ba năm liền 2014, 2015 và 2016, khối các doanh nghiệp trong nước liên tục bị lép vế so với khối doanh nghiệp ngoại và xuống dốc trên cả 3 phuơng diện: Bất luận cán cân thương mại của cả nước thế nào thì DN trong nước triền miên nhập siêu; Tỷ trọng trong kim ngạch xuất khẩu teo tóp dần chỉ còn chiếm 28,4 % trong năm 2016; Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của khối DN trong nước luôn thấp hơn so tốc độ tăng trưởng chung, năm 2016 là 4,8% (so với tốc độ chung là 8,6%).
Năng lực quản trị doanh nghiệp, quản trị công ty của các DN Việt Nam còn rất hạn chế. Sự yếu kém về quản trị cũng làm cho doanh nghiệp Việt Nam “chậm lớn”, đông về số lượng, nhưng yếu kém về chất lượng. Việc Việt Nam mới có khoảng 700 DN niêm yết trên thị trường chứng khoán và với việc áp dung các thực tiễn tốt về quản trị công ty ở mức rất hạn chế so với ASEAN 4 đang là một thách thức lớn để các DN Việt Nam xây dựng được niềm tin đối với các nhà đầu tư, đối tác kinh doanh của mình và phát triển thương hiệu.
Vẫn cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa
Để tiếp tục triển khai Nghị quyết 35/NQ-CP đạt hiệu quả trong thời gian tới, VCCI đã đề xuất, kiến nghị một số nội dung cụ thể.
Theo đó, bổ sung nhóm giải pháp liên quan đến hoàn thiện thể chế kinh tế vĩ mô: Tập trung vào việc rà soát, loại bỏ các quy định cho phép các cơ quan Nhà nước can thiệp quá sâu vào các thị trường như: thị trường đất đai, thị trường lao động, thị trường vốn, thị trường công nghệ, thị trường công nghiệp, xem xét đề xuất với Quốc hội sửa đổi Luật Đất đai, theo hướng xác lập quyền tài sản của người dân đối với đất đai và các tài sản trên đất; Bảo đảm việc chuyển đổi công năng sử dụng đất một cách nhanh chóng; Hỗ trợ tích tụ đất đai với cơ chế giá do thị trường quyết định.
Bên cạnh đó, tiếp tục thực hiện 05 nhóm giải pháp đã được đề ra tại Nghị Quyết trên cơ sở các đề xuất và kiến nghị của các doanh nghiệp. Nhà nước phải cần có giải pháp mạnh mẽ hơn, mang tính chất đột phá để cải cách thủ tục hành chính cũng như trong việc tổ chức, triển khai, giám sát thực hiện mô hình một cửa, trung tâm hành chính công; Cải tiến hình thức tổ chức đối thoại giữa doanh nghiệp với chính quyền địa phương; Nghiên cứu thấu đáo và giải quyết triệt để các vướng mắc của doanh nghiệp một cách kịp thời, thỏa đáng, tránh tình trạng bao biện “giải thích” nhiều mà “không giải quyết”. Tiếp tục cải tiến các thủ tục về: báo cáo thuế, sử dụng hóa đơn, quyết toán thuế, truy thu thuế, phạt thuế, thanh tra, giải quyết khiếu nại thuế đối với doanh nghiệp. Một số thủ tục được xây dựng có mục tiêu mang tính chất “đề phòng gian lận” cần chuyển sang thành “hậu kiểm”, hơn là bắt tất cả các doanh nghiệp làm ăn trung thực phải thực hiện.
Đề nghị các địa phương phải thực sự coi trọng và tiến hành có hiệu quả hoạt động khởi sự doanh nghiệp, đồng thời hạn chế những hoạt động có tính chất “phong trào”. Cần đa dạng hóa và sáng tạo trong phát triển các dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp và phát triển kinh doanh...
Ngoài ra, Chính phủ cần bổ sung quy định về việc công nghệ, sản phẩm của doanh nghiệp KHCN khi đã qua kiểm định cần được ưu tiên sử dụng tại các dự án mua sắm của Chính phủ; Ưu tiên sử dụng công nghệ trong nước trong các dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước; Xem xét xây dựng Chương trình cho vay đổi mới công nghệ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa với lãi suất và thời gian hoàn vốn phù hợp để giúp doanh nghiệp thay đổi công nghệ hiện đại, tăng năng lực cạnh tranh của Việt Nam.
Đặc biệt, cần bảo đảm quyền kinh doanh, quyền bình đẳng tiếp cận các nguồn lực và cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp, rà soát sửa đổi Nghị định 210 về thu hút đầu tư vào nông nghiệp; tập trung tháo gỡ các chính sách về đất đai, liên kết theo chuỗi để phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp công nghệ sạch, khai thác và kiểm soát nguồn dược liệu.
Do mặt bằng lãi suất cho vay của các tổ chức tín dụng hiện nay ở mức cao, do vậy Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ, giảm trừ thuế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp ổn định đầu tư, phát triển trong thời kỳ khó khăn hiện nay; vận dụng linh hoạt các phương thức bảo đảm tiền vay; cân nhắc việc tăng lương tối thiểu vùng phù hợp với sức chịu đựng của doanh nghiệp; nâng cao tay nghề cho người lao động để tăng năng suất, giảm chi phí lao động, nhất là đối với các ngành đang sử dụng nhiều lao động hiện nay như Dệt – May, Da- Giầy….
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
