Xây dựng ngành điều Bình Phước bền vững, giá trị gia tăng cao

14:23:09 | 31/10/2017

Chiếm khoảng 50% diện tích điều cả nước, Bình Phước đã được Chính phủ quy hoạch là vùng nguyên liệu điều chính trên toàn quốc và hạt điều Bình Phước cũng đã được chọn để xây dựng thương hiệu quốc gia.

Tỉnh Bình Phước hiện có khoảng 130.000ha trồng điều, chiếm gần 50% diện tích điều cả nước, trong đó có 132.000ha đang cho thu hoạch, sản lượng hàng năm đạt khoảng 150 ngàn tấn. Hạt điều của tỉnh Bình Phước đang được khách hàng trên thế giới ưa chuộng và được đánh giá là loại hạt có chất lượng thuộc top đầu thế giới do có hương vị, chất lượng nổi trội hơn các vùng trồng điều khác.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2015 năng suất điều bình quân cả nước đạt 1,2 tấn/ha, trong đó Bình Phước đạt hơn 1,45 tấn/ha. Trong khi đó, Bờ Biển Ngà, nước có diện tích điều lớn nhất thế giới năng suất chỉ đạt 0,7 tấn/ha.

Thông tin từ Hiệp hội điều Việt Nam (VINACAS) trích dẫn đánh giá của chuyên gia Nguyễn Văn Đẩu cho rằng, qua nhiều năm nghiên cứu thì điều Bình Phước là số 1. Theo chuyên gia này, trong quá trình khảo nghiệm 115 cây điều trên địa bàn Bình Phước có 78 cây nổi trội, chiếm 80%, ưu việt về chất lượng hạt. Qua đó, khẳng định gen giống điều Bình Phước chất lượng tốt hơn giống điều Thái Lan hay Philippines mà một số cơ sở sản xuất đang quảng cáo.

Chất lượng đã được khẳng định, nhưng sản lượng 150.000 tấn là con số quá ít ỏi so với lượng doanh nghiệp chế biến hùng hậu. Trên địa bàn tỉnh Bình Phước hiện có hơn 200 doanh nghiệp và hơn 400 cơ sở chế biến điều đang hoạt động, nguồn nguyên liệu từ chỗ chỉ đáp ứng được một phần nhỏ (khoảng 25%), còn lại (khoảng 75%) phải nhập khẩu theo dạng tạm nhập tái xuất từ các nước châu Phi. Bất cập này đang là một thách thức có thể ảnh hưởng trực tiếp đến thương hiệu điều Bình Phước. Bên cạnh đó, nó khiến con số 500 triệu USD (2016) giá trị kim ngạch xuất khẩu, chiếm gần 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh Bình Phước bớt đi ý nghĩa. Hiểu một cách khác thì con số 500 triệu USD giá trị kim ngạch xuất khẩu điều của Bình Phước có được chủ yếu là nhờ “xuất khẩu sức lao động” chứ giá trị mà sản phẩm tại chỗ tạo ra chưa nhiều.

Bên cạnh đó, các sản phẩm chế biến từ hạt điều của Bình Phước hiện nay chưa đa dạng, tỷ lệ sản phẩm là nhân hạt điều thô còn chiếm tỷ trọng cao nên giá trị gia tăng thấp. Gần 600 doanh nghiệp và cơ sở chế biến nhưng hiện chỉ có khoảng 30 doanh nghiệp lớn, đầu tư bài bản. Còn lại là các DN quy mô nhỏ, dây chuyền sản xuất chưa đồng bộ, năng suất chưa cao, sản phẩm giá trị gia tăng chưa nhiều.

“3 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu của cả ngành điều Việt Nam và 500 triệu USD của Bình Phước là con số không hề nhỏ, cho thấy ngành điều đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, xuất khẩu như vậy không có nghĩa mang lại lợi nhuận quá cao cho ngành điều, bởi hầu hết doanh nghiệp của chúng ta chưa đi vào giai đoạn chế biến sâu để tạo giá trị gia tăng cho sản phẩm xuất khẩu mà chỉ dừng lại ở xuất khẩu điều nhân sơ chế khiến giá trị xuất khẩu chưa đạt yêu cầu và giá trị lợi nhuận chưa cao”, ông Lê Quang Luyến, Chủ tịch HĐTV Công ty Phúc An trăn trở.

Theo ông Luyến, để phát triển ngành điều bền vững và tạo ra giá trị gia tăng đòi hỏi chúng ta phải đi đến những sản phẩm cuối cùng với thị trường khó tính hơn, tiềm năng hơn. Và để làm được điều đó đòi hỏi phải nghiên cứu thị trường, đầu tư công nghệ chế biến, kể cả vốn.

Ông Nguyễn Anh Hoàng, Giám đốc Sở Công Thương Bình Phước cho rằng, các doanh nghiệp, cơ sở chế biến và cả người dân trồng nguyên liệu cần nhìn lại chính mình. Đặc biệt, cần quan tâm xây dựng thương hiệu, an toàn vệ sinh thực phẩm, ứng dụng công nghệ… để nắm bắt cơ hội mới, đồng thời tìm ra những thách thức, khó khăn nhằm kịp thời điều chỉnh phương án sản xuất, kinh doanh đáp ứng tốt nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.

Hướng chế biến sâu

Năm 2016, tỉnh Bình Phước đã ban hành quyết định số 1559 về việc “Phê duyệt đề án phát triển bền vững ngành điều đến năm 2020”. Theo đó, Bình Phước đặt mục tiêu “Ổn định diện tích cây điều trên diện tích thích nghi theo hướng thâm canh, cải tạo, tái canh diện tích già cỗi và năng suất thấp bằng các giống mới cùng với việc áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, đẩy mạnh xen canh nhằm tăng năng suất, chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm và hiệu quả sản xuất, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm, tăng thu nhập cho người trồng điều, phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường, góp phần xây dựng nông thôn mới”.

Tỉnh Bình Phước đặt mục tiêu đến năm 2020 tổng diện tích điều toàn tỉnh là 181.000 tấn, năng suất đạt 2,0 tấn/ha và sản lượng đạt trên 280.000 tấn.

Đề án cũng đề cập đến việc triển khai, rà soát, điều chỉnh quy hoạch ngành công nghiệp chế biến giai đoạn 2010-2020, tầm nhìn đến 2025 và sắp xếp lại các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều theo hướng giảm đầu mối, giảm cơ sở chế biến nhỏ, không đảm bảo điều kiện an toàn thực phẩm (ATTP); phát triển các cơ sở chế biến lớn, thiết bị và công nghệ hiện đại có năng lực chế biến lớn hơn 1.000 tấn sản phẩm/năm. Trong đó, tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp có công suất thiết kế lớn hơn 10.000 tấn/năm. Nâng công suất chế biến các nhà máy chế biến lên khoảng 350.000 tấn/năm, đảm bảo chế biến hết khoảng 90% sản lượng điều của tỉnh (bao gồm cả nhập khẩu). Khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp liên kết, liên doanh hình thành các công ty có tiềm lực tài chính, trình độ công nghệ cao, thương hiệu mạnh tham gia thị trường trong và ngoài nước.

Về chế biến sâu nhân điều thành thực phẩm ăn liền, tỉnh Bình Phước sẽ tập trung đầu tư một số cơ sở chế biến có công suất lớn hơn 5.000 tấn/năm tham gia vào chế biến sâu với dây chuyền thiết bị, công nghệ hiện đại, tổ chức quản lý chất lượng đạt tiêu chuẩn HACCP, GMP, đủ điều kiện tham gia thị trường trong nước và xuất khẩu. Cải tạo, nâng cấp dây chuyền thiết bị và công nghệ của các cơ sở chế biến hiện có theo hướng hiện đại, đồng bộ, đa dạng hóa sản phẩm theo thị hiếu của khách hàng; Đến năm 2020, phấn đấu khoảng 15.000 tấn sản phẩm sau nhân điều được chế biến sâu.

Về tiêu thụ, theo đề án, Bình Phước sẽ ưu tiên hỗ trợ các doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp lớn, chế biến sâu xây dựng thương hiệu sản phẩm điều. Đẩy mạnh tiêu thụ điều trong nước, tìm kiếm thị trường xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu; mở rộng xúc tiến thương mại ở các thị trường trọng điểm. Mở rộng hệ thống thông tin giúp nông dân, doanh nghiệp đầu tư phát triển sản xuất phù hợp với nhu cầu của thị trường và tiêu thụ sản phẩm có hiệu quả.

Trong một sự kiện ngành điều Bình Phước vào tháng 5/2017, Chủ tịch tỉnh Bình Phước - ông Nguyễn Văn Trăm đã không ngần ngại mời gọi các doanh nghiệp trong và ngoài nước hợp tác giao thương nhằm tạo động lực để các sản phẩm điều đa dạng hơn và mở rộng thị trường tiêu thụ. “Bình Phước kêu gọi sự hỗ trợ quốc tế cho các doanh nghiệp địa phương nâng cao năng lực quản lý về dinh dưỡng, an toàn thực phẩm để gia nhập thị trường thế giới. Đây cũng là nền tảng vững chắc về kỹ thuật để nâng cao uy tín doanh nghiệp, xây dựng và quản lý thành công thương hiệu của địa phương, thương hiệu quốc gia. Theo đó, Bình Phước cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ chế chính sách cho các nhà đầu tư hợp tác kinh doanh tại tỉnh nhà. Tỉnh cũng luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ chế chính sách, thủ tục cho các doanh nghiệp đến tìm hiểu, đầu tư và hợp tác kinh doanh”, ông Nguyễn Văn Trăm nói.