CPTPP – Sân chơi không dễ dàng cho tất cả doanh nghiệp

08:24:48 | 18/11/2018

Khi tham gia và CPTPP, bên cạnh những thuận lợi, các chuyên gia kinh tế cũng bày tỏ sự lo lắng khi các doanh nghiệp Việt găp phải nhiều thách thức và cạnh tranh gay gắt trên chính sân nhà của mình

TS. Nguyễn Trí Hiếu
Tôi lo lắng nhiều hơn cho việc các doanh nghiệp cạnh tranh ngay trên chính sân nhà của mình

Có thể khẳng định cơ hội của Việt Nam khi tham gia vào Hiệp định thương mại CPTPP là rất lớn. Đây là một hiệp định thương mại toàn diện và ở mức rất cao so với các hiệp định thương mại mà Việt Nam đã ký trước đây. Điều này bắt buộc Việt Nam phải tiến hành cải tổ từ nền kinh tế vĩ mô cho đến các thành phần kinh tế. Đây cũng xem là cơ hội cho sự cải tổ mang tính toàn diện cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng là cả một sự thách thức lớn. Hiệp định bao gồm 11 thành viên trong đó 10 thành viên xây dựng nền kinh tế theo hướng tư bản chủ nghĩa. Việt Nam là thành viên duy nhất là xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chính vì sự khác biệt về thể chế khiến cho những luật lệ, tổ chức nền kinh tế không có sự đồng bộ với các thành viên còn lại. Điều này tạo nên sự khập khiễng về luật, về tổ chức, vai trò của nhà nước, thậm chí là quan hệ lao động. Điều này bắt buộc Việt Nam cần phải có những sự đổi mới và cải cách mang tính chất sâu rộng khi tham gia CPTPP.

CPTPP là sân chơi có tính cạnh tranh cao, sự cạnh tranh đó không chỉ đến ở “sân chơi” 10 nước còn lại mà nó còn diễn ra ngày trên chính “sân nhà” của mình. Tôi lo lắng hơn cho việc chúng ta phải cạnh tranh trên “sân nhà” của mình hơn là cạnh tranh trên “sân khách” bởi tính chủ động là không cao. Chính vì thế rủi ro rất lớn thậm chí là thất bại khi cạnh tranh với các sản phẩm của các nước thành viên khác.

Nhiều người cho rằng, khi tham gia CPTPP thì ngành dệt may sẽ được hưởng lợi khi xuất khẩu vì thuế nhập khẩu tại các nước thành viên là 0% và Việt Nam khá mạnh về dệt may. Tôi thì cho rằng, lĩnh vực này cũng không hề đơn giản bởi các yêu cầu liên quan đến xuất xứ hàng hóa rất chặt chẽ. Bởi vì nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng hóa chúng ta nhập từ Trung Quốc rất lớn mà Trung Quốc không thuộc thành viên của CPTPP. Về ngành thủy - hải sản cũng vậy, trong đánh bắt, chế biến cũng có những rào cản kỹ thuật rất cao, nếu Việt Nam không đáp ứng được thì cũng sẽ gặp nhiều khó khăn.

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA):
Một quyết định kinh tế lịch sử

Theo tôi, việc Quốc hội Việt Nam chính thức phê chuẩn thông qua Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương gọi tắt là (CPTPP) là một quyết định kinh tế lịch sử. Nội hàm của hiệp định này sẽ giúp nền kinh tế Việt Nam có điều kiện và cơ hội mở rộng cơ hội hợp tác đầu tư thương mại với các nền kinh tế hàng đầu thế giới như: Hoa Kỳ, Nhật, Trung Quốc…, kéo theo hàng loạt các ngành nghề kinh tế nội địa được hưởng lợi.

Riêng với ngành kinh tế năng lượng, Hiệp định CPTPP cũng đem lại những lợi ích không nhỏ. Việt Nam có thể hợp tác làm ăn; tận dụng, chuyển giao những khoa học công nghệ hàng đầu thế giới từ các quốc gia có nền công nghệ năng lượng hàng đầu như: Hoa Kỳ, Nhật Bản… để ứng dụng vào các ngành năng lượng truyền thống bao gồm: điện, nhiệt, than… cũng như các ngành năng lượng mới như: năng lượng sinh học, năng lượng hạt nhân, năng lượng gió, năng lượng tái tạo…Việc chuyển giao này sẽ tiết kiệm được những nguồn lực kinh tế, ngân sách quốc gia lớn do chúng ta đi tắt đón đầu tránh thất bại của các quốc gia đi trước.

Một thuận lợi khác, khi thị trường năng lượng được mở rộng ra phạm vi khu vực, thế giới bằng những quy định tại Hiệp định CPTPP. Việt Nam sẽ buộc phải tuân theo luật chơi toàn cầu. Sẽ không còn tình trạng độc quyền giá điện, than, xăng dầu… Nhà nước, doanh nghiệp trong ngành buộc phải điều tiết, cân đối, tái cơ cấu để nâng cao năng lực cạnh tranh cho mình, ban hành một cơ chế giá minh bạch, công khai, có sự giám sát của người dân trong nước, cũng như tham khảo so sánh với rổ giá của mặt hàng này trên thế giới. Từ đó, thúc đẩy tiêu dùng, tạo động lực cho nền kinh tế năng lượng phát triển bền vững, cạnh tranh hơn.

Ông Bùi Tuấn Minh – Phó Tổng giám đốc Công ty Tư vấn và Kiểm toán Deloitte Việt Nam

Đi kèm với cơ hội là thách thức rất lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam

Tôi muốn nhấn mạnh rằng: cơ hội luôn đi kèm với thách thức – và chỉ những doanh nghiệp nào có sự chuẩn bị tốt để đương đầu với những thách thức mới có thể thực sự được hưởng lợi từ các cơ hội này.
Với CPTPP, doanh nghiệp có thể tận dụng ưu đãi thuế quan để tăng sức cạnh tranh của hàng hóa và mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt tới Canada, Peru, Mexico - các quốc gia chưa từng ký kết FTA với Việt Nam.

Tuy nhiên, các FTA, với sự chồng chéo có thể được ví như “bát mỳ Spagetti” (Spagetti bowl effect), mặc dù nhìn rất hấp dẫn, nhưng với các bộ quy tắc, điều kiện phức tạp, sẽ đem đến không ít thách thức cho các doanh nghiệp trong việc hiểu và nắm bắt để có thể đáp ứng và tận dụng các ưu đãi từ hiệp định này. Bên cạnh đó, còn có thách thức từ nội tại của chính các doanh nghiệp Việt Nam về việc liệu có đủ năng lực để mở rộng sản xuất nhằm đáp ứng và chiếm lĩnh thị trường với quy mô mới này hay không.

CPTPP cũng là cơ hội để Việt Nam thu hút các nhà đầu tư nước ngoài thông qua việc thâm nhập vào các thị trường khó tính, trong đó có các thị trường truyền thống mà Việt Nam đã ký kết FTA như Nhật Bản, Úc, New Zealand. Nhưng ngược lại, khi thị trường được mở cửa trong CPTPP, doanh nghiệp trong nước sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài. Theo đó, các doanh nghiệp nước ngoài sẽ tăng cường các thương vụ mua lại và sáp nhập (M&A) để có thể nhanh chóng gia nhập thị trường Việt Nam; trong khi doanh nghiệp Việt (đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ) yếu kém hơn về các mặt chiến lược, tổ chức sẽ dần dần mất thị phần và dễ dàng bị thâu tóm bởi chính các đối thủ cạnh tranh.

Không thể phủ nhận rằng CPTPP mang đến nhiều cơ cơ hội rất lớn, nhưng sẽ chỉ trở thành lợi ích thiết thực nếu doanh nghiệp Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ và chủ động để đáp ứng các yêu cầu khắt khe của Hiệp định, cũng như vượt qua các thách thức tương ứng. Sự chuẩn bị này không chỉ đòi hỏi từ phía doanh nghiệp mà Chính phủ cũng cần có những thay đổi mang tính căn bản về mặt thể chế để đảm bảo các cam kết tại Hiệp định được thực thi và tận dụng một cách hợp lý và hiệu quả.

Phương - Tuấn