OCOP: Cú hích cho kinh tế nông thôn

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai, các tiêu chí về nông thông mới, đặc biệt là tiêu chí về sinh kế được cải thiện. Nhờ đó, mục tiêu có ít nhất 50% số xã được công nhận xã nông thôn mới đã được hoàn thành trong năm 2019, thay vì tới năm 2020 như kế hoạch.

Chương trình OCOP mục tiêu là phát triển sản phẩm hàng hóa nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, trong đó, chủ thể thực hiện là các thành phần kinh tế tư nhân, kinh tế HTX. Khuyến khích phát triển sản phẩm, cả từ ý tưởng và xuất phát từ nhu cầu, khả năng thực tế của mỗi cơ sở sản xuất, chương trình đề ra một “sân chơi”, cho các HTX, doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa, thúc đẩy khởi nghiệp DN, nhất là đối với DN, doanh nhân trẻ khu vực nông thôn ( KVNT).

Động lực mới

Chương trình mỗi làng, xã một sản phẩm mới xuất hiện ở Việt Nam trong thời gian ngắn, bắt đầu từ tỉnh Quảng Ninh vào năm 2013 và lan tỏa sang một số tỉnh, thành khác trong cả nước. Tới năm 2018, OCOP mới chính thức trở thành chương trình mục tiêu quốc gia với sự chỉ đạo có hệ thống từ Trung ương tới địa phương.

Mục tiêu của OCOP Việt Nam là phát triển các tổ chức kinh doanh, nòng cốt là các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa gắn chặt với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển các làng nghể, sản xuất các sản phẩm truyền thống dựa trên tài nguyên, bản sắc, sự sáng tạo của người dân địa phương nhằm gia tăng giá trị và khả năng cạnh tranh trong nước cũng như tham gia vào các chuỗi giá trị xuất khẩu ra nước ngoài cho các sản phẩm ở nông thôn Việt Nam.

Tại “Diễn đàn kết nối mạng lưới OCOP toàn cầu” vừa qua, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh, OCOP là chương trình kinh tế có giá trị xã hội và nhân văn sâu sắc nhằm phát triển sinh kế, đời sống và việc làm cho nông dân, góp phần giảm nghèo bền vững và phát huy, bảo tồn các bản sắc văn hóa địa phương. Chính vì vậy, sau chưa đầy 1 năm triển khai chương trình ở cấp quốc gia, 100% các tỉnh/thành đã xây dựng đề án OCOP cấp tỉnh; trong đó, có 42 tỉnh/thành đã phê duyệt đề án triển khai ở cấp tỉnh, 4 tỉnh/thành đã chuẩn bị công bố tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm OCOP.

Nhờ chương trình OCOP, số hợp tác xã đặc biệt là hợp tác xã sản xuất ở nông thôn tăng nhanh, phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn được đẩy mạnh, nhiều sản phẩm đẹp, có chất lượng tốt từ chương trình OCOP không chỉ được tiêu thụ ở địa phương mà còn được phân phối ở các chuỗi siêu thị nước ngoài, có mặt trên các chuyến bay quốc tế, giúp giá trị sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn gia tăng đáng kể, đóng góp quan trọng vào việc nâng kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam lên 45 tỷ đồng trong năm 2019.

Đúc kết từ kinh nghiệm quốc tế

Qua kinh nghiệm thành công của các nước trong khu vực về phong trào Mỗi làng một sản phẩm (One village one product - OVOP) được thực hiện thành công tại Nhật Bản từ năm 1979 trong quá trình xây dựng, triển khai chiến lược phát triển kinh tế đất nước nói chung, đã đặc biệt chú ý phát triển KTXH KVNT theo hướng phát triển nội sinh và gia tăng giá trị, chú trọng các nguồn lực tại chỗ sẵn có làm động lực phát triển (đất đai, tài nguyên, điều kiện địa lý, công nghệ, lòng tự hào, khả năng sáng tạo, văn hoá...) thông qua phong trào OVOP (hiện nay, phong trào OVOP đã lan tỏa được triển khai thực hiện hơn 40 nước trong khu vực châu Á, châu Phi, Mỹ La-tinh,.. đóng góp tích cực vào sự phát triển KTXH KVNT ở các quốc gia, điển hình là Chương trình Mỗi cộng đồng một sản phẩm - OTOP của Chính phủ Thái Lan, sau hơn 10 năm triển khai (từ 2001 - 2012), đã tạo ra hơn 72.000 sản phẩm hàng hóa và dịch vụ ở vùng nông thôn trên phạm vi toàn quốc).

Từ năm 2013, UBND tỉnh Quảng Ninh đã phê duyệt và triển khai Chương trình “Tỉnh Quảng Ninh - Mỗi xã, phường một sản phẩm” ( OCOP), đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh đầu tiên của cả nước triển khai thực hiện chương trình này một cách bài bản, có hệ thống, từ việc bố trí bộ máy chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Đây là hướng đi đúng, sáng tạo của tỉnh Quảng Ninh trong phát triển sản phẩm hàng hóa theo chuỗi giá trị, gắn các tổ chức sản xuất với sản phẩm, phát huy những lợi thế, thế mạnh của địa phương, đưa nông dân chủ động hội nhập và tiếp cận kinh tế thị trường, góp phần nâng cao chất lượng Chương trình MTQG xây dựng NTM của tỉnh.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết, học hỏi kinh nghiệm quốc tế, nhất là từ Nhật Bản, Thái Lan và kết quả triển khai tại tỉnh Quảng Ninh, tháng 5/2018, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định phê duyệt Chương trình OCOP, triển khai trên phạm vi cả nước. Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ, đến nay đã có 18 tỉnh phê duyệt đề án, kế hoạch, 16 tỉnh phê duyệt đề cương. Số sản phẩm mục tiêu của nhóm tỉnh này đã đạt 1.570 sản phẩm gắn sao OCOP đến 2020.

Chương trình OCOP ưu tiên phát triển hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa để sản xuất các sản phẩm truyền thống, dịch vụ có lợi thế đạt tiêu chuẩn, có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần phát triển kinh tế nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị. Qua đó góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập, đời sống cho nhân dân và thực hiện hiệu quả nhóm tiêu chí “Kinh tế và tổ chức sản xuất” trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới.

Minh Ngọc