Cải thiện môi trường kinh doanh: Góc nhìn từ doanh nghiệp

VCCI cùng với các tổ chức xã hội đã triển khai mạnh mẽ các hoạt động lấy ý kiến người dân và doanh nghiệp để đánh giá chất lượng thực hành công vụ và thực hiện cải cách hành chính của các bộ, ngành.

Tốc độ cải cách chậm lại

Theo báo cáo "Chương trình cải cách môi trường kinh doanh Việt Nam: Góc nhìn từ doanh nghiệp", các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp vẫn được tiếp tục thực hiện, bất chấp bối cảnh dịch bệnh COVID-19 và giai đoạn này trùng với thời điểm chuyển giao nhiệm kỳ. Lĩnh vực thành lập doanh nghiệp và tiếp cận điện năng vẫn được đánh giá cao nhất (lần lượt là 72,5% và 65,9% doanh nghiệp đánh giá có sự chuyển biến tốt hoặc rất tốt), và xếp cuối cùng là lĩnh vực phá sản (44,4% doanh nghiệp đánh giá tốt hoặc rất tốt).

Tuy nhiên, tốc độ cải thiện dường như chậm lại so với các năm trước, và xu hướng thay đổi của các lĩnh vực tương đối trái ngược: các lĩnh vực có điểm số thấp (phá sản, bảo vệ nhà đầu tư và xuất nhập khẩu) tăng điểm, trong khi các lĩnh vực có điểm cao (thành lập doanh nghiệp, tiếp cận điện năng) lại giảm điểm. Đáng chú ý, cùng liên quan đến tài chính doanh nghiệp, trong khi tiếp cận tín dụng năm 2020 được cảm nhận khó khăn hơn so với năm 2019, thì thủ tục thuế lại trở nên dễ dàng hơn nhiều. Xét theo địa phương, các chỉ số vẫn thể hiện tích cực hơn so với năm 2019, nhưng tốc độ cải thiện đã chậm lại.

Thủ tục nộp thuế và bảo hiểm xã hội có sự tiến bộ đáng ghi nhận trong năm 2020, nhưng trung bình vẫn có 22% doanh nghiệp gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục hành chính  lĩnh vực thuế như đề nghị miễn, giảm, hoàn thuế, quyết toán thuế…

Đối với lĩnh vực bất động sản, việc đăng ký bất động sản và quản lý đất đai hầu như không có sự thay đổi điểm số qua nhiều năm. Việc thực hiện thủ tục về đất đai vẫn còn nhiều khó khăn và chưa được chú trọng cải thiện thực tế trong năm 2020. Tỷ lệ doanh nghiệp không gặp khó khăn về thủ tục đất đai trong 2 năm qua giảm từ 39% năm 2019 xuống 29% năm 2020. Các khó khăn có thể kể đến là cán bộ không hướng dẫn đầy đủ, chi tiết (với 18% doanh nghiệp gặp phải), việc xác định giá trị quyền sử dụng đất mất nhiều thời gian (16%) và quy trình, thủ tục giải quyết hồ sơ không đúng quy định (12%).

Ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế VCCI, cho hay trong số các doanh nghiệp tham gia khảo sát, có 18% doanh nghiệp từng thực hiện thủ tục hành chính về đất đai trong 2 năm gần nhất. Trong số đó, 70% cho biết có gặp khó khăn trong quá trình thực hiện thủ tục. Đây là một tỷ lệ rất cao nếu như so sánh với các lĩnh vực thủ tục khác như khởi sự kinh doanh, thuế, bảo hiểm xã hội. Khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp gặp phải là thời hạn giải quyết hồ sơ lâu hơn so với quy định với 38% doanh nghiệp gặp vấn đề này.

“Kết quả điều tra cho thấy, có tới 68% doanh nghiệp cho biết phải huỷ bỏ hoặc trì hoãn kế hoạch sản xuất kinh doanh khi gặp các khó khăn trong quá trình làm thủ tục đất đai”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.

Cải thiện các chỉ số

TS Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đánh giá, môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam trong thời gian qua đã được cải thiện đáng kể theo hướng an toàn hơn, bình đẳng hơn giữa các thành phần kinh tế, thủ tục hành chính đã được cải thiện, chi phí không chính thức có chiều hướng giảm… Tuy nhiên, TS. Vũ Tiến Lộc cũng chỉ ra những thách thức cần đặt ra đối với việc cải thiện môi trường kinh doanh trong 5 năm tới sẽ khó khăn hơn rất nhiều so với những gì đã làm được.

Theo TS. Vũ Tiến Lộc: “Trước khi nói thể chế minh bạch thì phải xoá bỏ chồng chéo, xung đột trong pháp luật kinh doanh. Công tác cần chú trọng là tổng rà soát và tổng điều chỉnh, trong đó đáng lưu ý bởi Luật đất đai đang là cản trở chính các nguồn lực”.

Bà Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, hiện nay, các điều kiện kinh doanh bất cập ở cấp luật. Nhiều điều kiện kinh doanh chồng chéo, không cần thiết, không minh bạch hoặc can thiệp sâu vào quyền tự quyết của doanh nghiệp. Hoạt động kiểm tra chuyên ngành chuyển biến chậm. Cơ chế một cửa chưa thực sự hiệu quả khi doanh nghiệp vẫn phải nộp kèm bản giấy, thiếu kết nối giữa các bộ ngành…

Để đẩy nhanh cải cách môi trường kinh doanh, theo bà Trần Thị Hồng Minh, hai vấn đề trọng tâm cần được chú trọng là cải cách về điều kiện kinh doanh và quản lý, kiểm tra chuyên ngành. 

Ông Đậu Anh Tuấn cũng cho rằng cần phải đổi mới quy trình, tăng cường chất lượng xây dựng văn bản pháp luật, giảm chồng chéo, có sự chuyên nghiệp hơn. Các cơ quan cấp phép thì không nên chủ trì trực tiếp quá trình soạn thảo văn bản, quy phạm pháp luật, bởi ban hành văn bản pháp luật có thể tạo ra những chi phí thực thi, kể cả cho doanh nghiệp cho xã hội và trong bộ máy rất lớn.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)