Chuyển đổi số: Chiến lược phát triển trọng tâm của các cơ quan báo chí

"Chuyển đổi số là xu thế tất yếu của các cơ quan báo chí hiện nay để có thể tiếp tục tồn tại, phát triển, thu hút độc giả". Đây là khẳng định của Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông - ông Phan Tâm tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2021 của Bộ này. Là một ngành nghề luôn tiếp xúc sớm nhất, phản ứng nhanh nhạy nhất với mọi biến động xã hội, báo chí chịu tác động trực tiếp của chuyển đổi số.

Thực tiễn sinh động và không kém phần phức tạp của dòng chảy tin tức đòi hỏi báo chí cần tham gia tích cực, chủ động vào quá trình này nếu không muốn bị loại bỏ hay “chậm chân” chạy theo cuộc sống hiện đại đang vận hành theo những quy luật của chuyển đổi số. Trước những vấn đề mới nảy sinh, báo chí luôn phải đổi mới toàn diện để phản ánh các vấn đề một cách đúng đắn, phân tích có lý, có tình, có giá trị định hướng dư luận và đặc biệt là phải kịp thời, đúng lúc, không rơi vào thế bị động trước tốc độ của internet. Qua đó, báo chí mới có thể tiếp tục là người bạn đồng hành, vừa góp phần định hướng cho cuộc hành trình của cuộc sống và con người đương đại trước tác động của chuyển đổi số.

Khác với điện tử hóa tờ báo, chuyển đổi số là số hóa toàn bộ hoạt động của tờ báo, mà trang web chỉ là một loại hình xuất bản của tờ báo. Vì thế, để chuyển đổi số thành công, mỗi bộ phận phải có chương trình chuyển đổi số riêng nằm trong kế hoạch tổng thể của tờ báo. Tùy tình hình và điều kiện, người ta có thể chuyển đổi số riêng từng bộ phận nhưng hiệu quả thật sự chỉ có được khi toàn bộ được chuyển đổi số để tất cả bộ phận số hóa có thể liên thông, cùng hoạt động nhịp nhàng với nhau.

Cho tới nay, hầu như tờ báo nào cũng đều có phiên bản điện tử nhưng cũng chỉ là một thành phần trong trọn bộ chuyển đổi số của một cơ quan báo chí. Theo các chuyên gia, không có một mô hình chuyển đổi số chung cho tất cả, dựa trên những chuẩn mực nền tảng, mỗi ngành nghề và mỗi đơn vị có những nhu cầu và cách thức chuyển đổi số riêng.

Những yêu cầu mới trong bối cảnh chuyển đổi số cũng đòi hỏi sự đổi mới trong cơ cấu tổ chức, quy trình hoạt động của các cơ quan báo chí. Một chiến lược chuyển đổi số của nền báo chí ở tầm vĩ mô và trong từng cơ quan báo chí (ví dụ với các báo in, quá trình số hóa thể hiện ở việc đầu tư phát triển báo điện tử, áp dụng tòa soạn điện tử trong quy trình xuất bản nội bộ…) là điều cần thiết. Do vậy, có nhiều ý kiến cho rằng, các cơ quan báo chí cần xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ và cơ quan báo chí đa phương tiện, lấy hoạt động xuất bản số làm trung tâm, phân chia nhiệm vụ của các nhân sự cho phù hợp, có sự thống nhất giữa các bộ phận xuất bản in (hay phát thanh, truyền hình) và điện tử.

Theo GS.TS Đinh Xuân Dũng - Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trung ương, để báo chí hoàn thành chức năng của mình trong bối cảnh chuyển đổi số, trước hết, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý báo chí cần sự nhanh nhạy, có bản lĩnh và trình độ, am hiểu công nghệ để chỉ đạo báo chí vào cuộc một cách kịp thời, chuẩn xác, tỉnh táo, nhất là đối với những vấn đề bức xúc, nhạy cảm hoặc những quyết định lớn, hệ trọng của đất nước. Đồng thời, để báo chí phát huy được sứ mệnh của mình, rất cần những nhà báo bản lĩnh, dũng cảm, tỉnh táo, tâm huyết và luôn có mặt ở những nơi “đầu sóng ngọn gió” của cuộc sống để thấu hiểu, để khám phá sự thật và chuyển tải lại cho người đọc của mình. Các phóng viên, biên tập viên cần không ngừng rèn luyện chuyên môn, bút lực, đạo đức nghề nghiệp, đổi mới tư duy, phương pháp, cách thức hoạt động, nỗ lực sáng tạo, cũng như trang bị cho mình kiến thức, kỹ năng công nghệ để có thể tác nghiệp báo chí đa phương tiện, vừa chuyên sâu, vừa đa năng, hướng tới việc tạo ra ngày càng nhiều tác phẩm có chất lượng tốt, hấp dẫn, định hướng dư luận đúng đắn, kịp thời, góp phần thực hiện được sứ mệnh cao cả của báo chí. Đặc biệt, để tiếp tục đứng vững và phát triển trước sự cạnh tranh từ các phương tiện truyền thông xã hội, báo chí cần tạo được niềm tin cho người đọc từ chính thế mạnh của mình là chất lượng thông tin, bảo đảm tính chính xác, tính khoa học, tính nhân văn, tính trách nhiệm cao với xã hội.

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)