Độc đáo chợ tình Khâu Vai

Từ nhiều năm nay đồng bào các dân tộc vùng Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang luôn mong đợi nhanh đến ngày chợ tình Khâu Vai. Đây là một phiên chợ mùa xuân “Độc nhất vô nhị” mà chỉ nơi đây mới có, chợ diễn ra vào ngày 27.3 âm lịch hàng năm, chợ tình Khâu Vai thuộc huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Đó là phiên chợ xuân chỉ họp một lần duy nhất trong năm và cũng chỉ có một đêm.

Theo truyền thuyết xưa, trên địa bàn xã Khâu Vai gồm nhiều dân tộc sống thành từng làng, từng bản riêng biệt gồm người Nùng, Giáy, Mông. Có một gia đình nông dân nghèo dân tộc Nùng có ba người con trai đang độ tuổi đôi mươi, riêng người con thứ ba tên là Chàng Ba đẹp trai, khôi ngô, tuấn tú, siêng năng chăm chỉ. Đặc biệt Chàng Ba có giọng hát hay và tài thổi sáo đã làm biết bao cô gái xiêu lòng.

Ở nhà tộc trưởng làng người Giáy có Nàng Út xinh đẹp đã đến tuổi thích ra bờ suối soi mình. Nàng có giọng hát rất hay, trong trẻo vút cao. Nàng càng lớn càng đẹp như chim lửa vào mùa kết bạn. Chàng Ba là nhà nông dân người Nùng và Nàng Út là con nhà tộc trưởng làng người Giáy. Qua tiếng sao và các câu hát giao duyên của từng mùa trăng hai người đã đem lòng yêu thương nhau say đắm, Nhưng do cha mẹ, dòng họ và những thế lực phong kiến cấm đoán không cho đôi trai gái yêu và đến với nhau, họ cho rằng do khác ma và phong tục tập quán nên chàng trai người Nùng không được phép lấy cô gái người Giáy và ngược lại con gái người Giáy không được phép lấy con trai người Nùng. Từ sự cấm đoán oái oăm đó của hai bên gia đình và dòng tộc nên đôi trai gái bỏ bản và hẹn nhau trốn lên đèo Mây (nơi thờ tự Miếu ông, Miếu bà bây giờ) để được gặp nhau.

Trước mối tình của đôi bạn trẻ gia đình, họ hàng, dân làng và hai dân tộc xảy ra những cuộc xô xát, chém giết lẫn nhau và máu đổ người thân của hai gia đình, hai dòng họ đã chết…Thương cha mẹ, thương các anh, thương họ hàng và không muốn vì mình mà họ hàng, dân làng mang thù hận, nên hai người đành ngậm ngùi vuốt nước mắt và ghìm tình riêng lại để chia tay quay về can ngăn, hàn gắn lại mối tình đoàn kết xóm làng giữa hai bên gia đình và hai dân tộc.

Lúc chia tay đôi trai gái đã cắt máu ăn thề là chung sống cùng trời, cùng đất nhưng không có duyên chung sống với nhau đã chia tay nhau mỗi người một đường. Để vun đắp cho tình duyên của mình và xây dựng hạnh phúc của mình, nhớ lấy ngày chia tay (tối 27/3 âm lịch) lại lên đèo Mây cùng nhau hát ca làn điệu giao duyên, hát đối, kể cho nhau nghe những điều thầm kín được ấp ủ, cất giữ tận đáy lòng mình trong quãng thời gian một năm xa cách. Năm tháng cứ thế qua đi, rồi tuổi già cũng đến, vào cái ngày cuối cùng của cuộc đời họ tìm đến với nhau dưới gốc cây rừng, trên hòn đá thề, ôm lấy nhau mà đi vào cõi vĩnh hằng cũng đúng vào ngày 27/3 âm lịch.

Sau khi tìm thấy họ, gia đình, dòng họ và dân làng quanh vùng đã làm lễ mai tang họ và dựng lên đôi miếu thờ, nay được gọi là Miếu Ông và Miếu Bà. Cũng theo truyền thuyết, Miếu Ông, Miếu Bà đều rất linh thiêng, nhất là đối với tình yêu đôi lứa, khi những đôi trai gái quanh vùng gặp trắc trở trong đường tình duyên chỉ cần đến thắp hương cầu nguyện là mọi việc trong tình duyên, tình cảm có thể được trở về theo ý muốn. Nhất là trên phiến đá thề dưới gốc cây nghiến già hàng nghìn năm tuổi, giữa Miếu ông và Miếu Bà nếu cặp vợ chồng nào trong vùng gặp khó khăn về đường con cái hay muộn đường con cái đến cầu xin đều rất linh nghiệm và chợ tình Khâu Vai cứ thế, cứ thế tồn tại từ đó.

Giữa dãy núi đá trùng điệp (Đèo Mây xưa), ngay dưới tán rừng già, trong sự huyền ảo của nắng gió tháng ba, “Miếu Ông, Miếu Bà” còn đó, rêu phong bao phủ dấu kín trong lòng rừng, lòng núi một câu truyện tình lãng mạn từ ngàn xưa để lại. Từ các trai tài, gái sắc đến các cụ ông, cụ bà chỉ một đêm, một ngày ngắn ngủi của phiên chợ để nhắc lại một thời yêu nhau mà không lấy được nhau. Họ đến chợ không mua, không bán chỉ để tìm lại tình xưa nghĩa cũ, để chia nhau một chén rượu thề cùng thả lòng mình vào các câu hát giao duyên, trong cái men say của tình, của rượu sau chuỗi ngày xa cách.

Một đêm trước ngày chợ, một ngày chợ sau một đêm đợi chờ để đón mặt trời lên, vợ không ghen chồng, chồng không ghen vợ, mỗi người đến đây đều được quyền đi tìm lại tình yêu cũ của mình. Người chồng thắp nén hương lên “Miếu Bà để mong “Bà” tìm người giúp người tình cũ năm xưa, người vợ cũng thắp một nén hương lên “Miếu Ông” cầu “Ông” đưa chân người yêu cũ tới chợ trong cái nguyên sơ say đắm của núi rừng. Trước một gốc cây, một phiến đá, một vuông cỏ hay trên nắm lá rừng, quay về cái tuổi đôi mươi mười tám… Đôi trai gái cùng tìm nhau, lẫn trong tiếng hát đối,, hát giao duyên, sâu thẳm, vọng dài xuống tận đáy sông Nho Quế là những tiếng kèn lá, sáo, tiếng cười khúc khích, tiếng nói chuyện rì rầm. Ai cũng mong cho trời đừng sáng, rồi khi trời sáng lại mong cho trời lâu tới, để được ở mãi bên nhau, cứ thế những câu chuyện tình tưởng như không bao giờ hết.

Hàng năm Khâu Vai đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn không những của người Hà Giang, mà hấp dẫn với bạn bè cả nước và khách quốc tế, trong các chuyến đi, các tour du lịch sinh thái trên mảnh đất cực Bắc: “Núi Cô Tiên, đỉnh Mã Pì Lèng, Cột cờ Lũng Cú, Chợ tình Khâu Vai…” hùng vĩ và bí ẩn. Đặc biệt là cùng được thưởng thức một đêm trong “Khách sạn ngàn sao” huyền ảo và hít khí trời… nhớ lại những chuyện riêng tư ở cõi trần gian.

Anh Thư (sưu tầm)