Thúc đẩy hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt

Với việc tích cực thực hiện Đề án thanh toán không dùng tiền mặt ( Đề án 291) của Ngân hàng Nhà nước và các Bộ ngành, tổ chức có liên quan, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, chỉ khu vực thành thị mới có điều kiện sử dụng, còn vùng nông thôn thì còn hạn chế

Thời gian qua, công tác thanh toán qua ngân hàng luôn đảm bảo thực hiện nhanh chóng, an toàn, chính xác, đáp ứng kịp thời yêu cầu của khách hàng. Các ngân hàng chú trọng công tác thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) trong khu vực doanh nghiệp và cá nhân thông qua các phương tiện thanh toán điện tử, thanh toán bằng thẻ và trực tuyến qua mạng không ngừng được mở rộng, tạo tiền đề cho việc phát triển và ứng dụng thương mại điện tử. Đây là cơ sở quan trọng để nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán ngân hàng, qua đó giảm lưu thông tiền mặt trên thị trường, giúp tiết kiệm chi phí, hạn chế rủi ro cho khách hàng.

Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng được vận hành với số lượng giao dịch bình quân đạt khoảng 70.000 giao dịch/ngày, giá trị giao dịch trung bình khoảng 104.000 tỷ đồng/ngày, có khả năng đáp ứng tăng trưởng thanh toán đến năm 2020 với năng lực xử lý đến 2 triệu giao dịch/ngày. Có thể nói, đây là hệ thống thanh toán xương sống của quốc gia, tạo ra bước phát triển đột phá về nền tảng cơ sở vật chất, kỹ thuật cho TTKDTM, đồng thời làm cơ sở cho việc phát triển các phương tiện, dịch vụ thanh toán mới.

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, trong tổng doanh số thanh toán qua ngân hàng, thanh toán không dùng tiền mặt chiếm 86%, thanh toán bằng điện tử chiếm trên 74%. Một trong các phương tiện thanh toán khá phổ biến hiện nay là thẻ giao dịch qua máy ATM, máy chấp nhận thanh toán thẻ (POS). Hình thức thanh toán không dùng tiền mặt tăng nhanh góp phần đẩy mạnh số lượng phát hành thẻ ngân hàng. Tính đến nay, số lượng thẻ phát hành đã đạt trên 34 triệu thẻ với 51 tổ chức phát hành và hơn 240 thương hiệu thẻ; toàn hệ thống có gần 12.000 ATM và gần 58.000 thiết bị chấp nhận thẻ .

Tuy nhiên, cho dù công tác thanh toán không dùng tiền mặt từng bước được đẩy mạnh, mạng lưới chấp nhận thanh toán ngày càng mở rộng nhưng hiện nay tiền mặt vẫn là phương tiện thanh toán chủ yếu trong các giao dịch ở khu vực dân cư và cũng chiếm tỷ trọng không nhỏ trong hoạt động thanh toán của doanh nghiệp.

Mặt khác, việc thanh toán chỉ phát triển ở khu vực thành thị, còn vùng nông thôn, người dân vẫn sử dụng tiền mặt làm phương tiện thanh toán chủ yếu. Điều đáng nói là tuy số lượng người sử dụng thẻ tăng nhưng tác dụng để giảm khối lượng tiền trong lưu thông vẫn rất hạn chế, có đến 80% giao dịch qua ATM là để rút tiền mặt sử dụng chi tiêu và thanh toán. Tiện ích chuyển khoản mới chỉ được thực hiện trong cùng hệ thống của từng ngân hàng. Các dịch vụ thanh toán qua thẻ như: Trả tiền điện, nước, truyền hình cáp, điện thoại, nộp thuế… ít được sử dụng trên thực tế.

Hiện nay, để lắp đặt 1 máy ATM là một khoản đầu tư không nhỏ, do đó việc triển khai lắp đặt của các ngân hàng ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa như các huyện lỵ còn rất hạn chế, chưa kể là người dân không muốn tiếp cận và sử dụng dịch vụ tiện ích này.

Bên cạnh đó, việc thanh toán tiền hàng, phí dịch vụ qua máy POS cũng rất hạn chế, vì không phải ở cửa hàng nào cũng có máy quét thẻ. Để trả tiền mua hàng, phí dịch vụ, khách hàng phải rút tiền từ máy ATM ra và lúc này tiền mặt lại lưu thông. Ngoài ra, các dịch vụ thanh toán trực tuyến như: Mobile Banking, Internet Banking… cũng mới chỉ dừng lại quy mô nhỏ.

Để tiếp tục đẩy mạnh phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, sau khi triển khai kết nối hệ thống chấp nhận thẻ (POS) trên địa bàn các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, NHNN đã chỉ đạo chi nhánh các tỉnh, thành phố khác trên toàn quốc triển khai kết nối và thanh toán thẻ qua POS giữa các liên minh thẻ và phát triển thanh toán thẻ qua POS trên địa bàn; yêu cầu các tổ chức phát hành thẻ chủ động, tích cực phối hợp với cơ quan công an rà soát và triển khai thực hiện các phương án bảo vệ, bảo đảm an toàn cho hệ thống ATM...

Trong giai đoạn 2011-2015, để hoạt động TTKDTM đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nền kinh tế, góp phần giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, theo các chuyên gia kinh tế, cùng với NHNN, các ngân hàng phải tập trung đầu tư, phát triển hạ tầng công nghệ phục vụ TTKDTM. Cần nghiên cứu phát triển mới, nâng cấp, cải tiến, hoàn thiện các hệ thống thanh toán, nhất là các hệ thống thanh toán cốt lõi, quan trọng do NHNN vận hành. Trên cơ sở đó, các hệ thống thanh toán khác như các hệ thống thanh toán bán lẻ, hệ thống thanh toán của các TCTD, hệ thống thanh toán chứng khoán, hệ thống thanh toán ngoại tệ liên ngân hàng .v.v.. sẽ được hợp nhất, kết nối với các hệ thống cốt lõi nhằm thống nhất một hệ thống thanh toán chung, đảm bảo vận hành thông suốt, mở rộng địa bàn, phạm vi, đối tượng, tạo cơ sở cho việc cung ứng các phương thức TTKDTM.

Đặc biệt, các ngân hàng cần tập trung nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho mạng lưới chấp nhận thẻ; tăng cường lắp đặt và sử dụng POS tại các trung tâm thương mại, nhà hàng, khách sạn, khu vui chơi giải trí, du lịch....Nếu làm được như vậy, việc thúc đẩy người dân sử dụng tiện ích này sẽ ngày càng nhiều thêm.

Thu Hằng