Khơi thông đầu tư tư nhân cho phát triển khoa học, công nghệ

Đầu tư của Việt Nam trong khoa học và công nghệ tương đối thấp so với mức trung bình toàn cầu. Ở mức 0,5% GDP, tỷ lệ đầu tư của Việt Nam thấp hơn gần 5 lần so với tỷ lệ đầu tư vào khoa học công nghệ trung bình trên thế giới là 2,23%.

Việt Nam đã có hơn ba thập kỷ tăng trưởng kinh tế liên tục để trở thành điểm đến được các nhà đầu tư tư nhân lựa chọn. Tuy nhiên, những thách thức về kinh tế - xã hội và tác động của đại dịch Covid-19 đã khiến quá trình này chậm lại. Vốn tư nhân và đầu tư tài chính hỗn hợp sẽ tiếp tục là một cấu phần quan trọng đối với sự phát triển bền vững của Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ đã đưa ra cam kết mạnh mẽ về việc thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) với Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030. Như được thể hiện rõ trong nhiều văn bản pháp luật, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được coi là một trong những động lực chính thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam, đồng thời là yếu tố hỗ trợ chính để đạt được SDGs.

Tuy nhiên, đầu tư công và tư nhân của Việt Nam vào khoa học và công nghệ tương đối thấp so với mức trung bình toàn cầu. Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng, đầu tư tư nhân cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng gia tăng so với đầu tư công và khung pháp lý cũng dần được cải thiện. Mặc dù vậy, số lượng doanh nghiệp đầu tư cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo tương đối thấp. Việc sử dụng quỹ phát triển khoa học, công nghệ trong doanh nghiệp còn khiêm tốn.

Theo số liệu thống kê, tỷ lệ đầu tư vào khoa học và công nghệ của Việt Nam mới chỉ ở mức 0,5% GDP, thấp hơn gần 5 lần so với mức trung bình trên thế giới là 2,23%.

Bởi vậy, theo Thứ trưởng Trần Văn Tùng, tăng cường đầu tư tư nhân trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững là yếu tố sống còn để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam cho rằng, điều quan trọng là cần phát triển khu vực doanh nghiệp bằng cách thúc đẩy cải cách doanh nghiệp nhà nước nhằm củng cố môi trường đầu tư kinh doanh tổng thể về cạnh tranh, tiếp cận tài chính và các yêu cầu hành chính. Một chương trình thí điểm hợp tác công tư được điều chỉnh phù hợp cho nghiên cứu và phát triển (R&D) và đổi mới sáng tạo có thể giúp tập trung và tận dụng các nguồn lực, đồng thời cải thiện hợp tác giữa các chủ thể nghiên cứu và doanh nghiệp, bao gồm cả các công ty nước ngoài. Đặc biệt, để khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi loại hình sở hữu đầu tư vào khoa học và công nghệ, nhất là trong các ngành công nghệ cao, sáng tạo và các ngành công nghiệp bổ trợ, cần sử dụng một loạt các ưu đãi và không khuyến khích về thuế để thu hút vốn đầu tư, cả từ trong nước và các nguồn lực nước ngoài vào các lĩnh vực ưu tiên này.

Việc ra mắt Bản đồ cơ hội đầu tư hướng đến các mục tiêu SDG tại Việt Nam (Bản đồ) vừa qua tại Hà Nội được cho là một đóng góp vào nỗ lực để tăng cường các nguồn tài chính để phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo đó, bản đồ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và các bên liên quan thông tin thị trường để định hướng dòng vốn và các hoạt động theo các chủ điểm đầu tư và mô hình kinh doanh phù hợp với SDG, được gọi là lĩnh vực có cơ hội đầu tư tiềm năng. Đây là cơ sở để Việt Nam đầu tư vào các lĩnh vực SDG ưu tiên nhằm thực hiện mục tiêu kép là tạo lợi nhuận và đạt được các kết quả môi trường và xã hội. Bản đồ được thực hiện với sự hỗ trợ của Trung tâm Thực hành và Đầu tư tạo tác động (CIIP), đối tác chính của SDG Impact tại khu vực ASEAN.

Bản đồ sẽ giúp định hướng cho khu vực tư nhân về các lĩnh vực đang cần đầu tư nhất trong nước, đồng thời khuyến khích áp dụng đổi mới khoa học công nghệ và nỗ lực để hiện thực hóa các lĩnh vực có cơ hội đầu tư. Sử dụng phương pháp luận chặt chẽ của SDG Impact, Bản đồ đã xác định được 14 lĩnh vực có cơ hội đầu tư trên 6 ngành cần ưu tiên đầu tư SDG và phù hợp với các chính sách của Chính phủ, bao gồm giáo dục, y tế, thực phẩm & đồ uống, cơ sở hạ tầng, năng lượng tái tạo và dịch vụ tài chính.

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)