15:55:56 | 16/4/2023
Báo cáo Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (PAPI) năm 2022 đánh giá, nền kinh tế Việt Nam đang phục hồi sau đại dịch COVID-19, song nỗi lo ngại về tác động của đại dịch vẫn còn, cùng với mối quan ngại ngày càng gia tăng về hiệu quả phòng chống tham nhũng ở cấp địa phương trong bối cảnh người dân ngày càng kỳ vọng cao hơn về nền quản trị hiệu quả và sửa đổi Luật Đất đai…
Nghèo đói vẫn là mối lo lớn
PAPI đo lường 8 chỉ số nội dung: tham gia của người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch trong việc ra quyết định; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính công, cung ứng dịch vụ công; quản trị môi trường; và quản trị điện tử.
Theo báo cáo, những nỗ lực của Việt Nam trong năm 2022 nhằm khắc phục các tác động kinh tế-xã hội của hai năm đại dịch đã giúp tăng niềm tin của người dân vào điều kiện kinh tế của hộ gia đình và của quốc gia trong năm qua. Đáng chú ý, có tới 66,1% số người được hỏi đánh giá nền kinh tế quốc gia là “tốt” vào năm 2022 – tăng 19,4% so với một năm trước đó. Cũng ở câu hỏi này, tỉ lệ người dân đánh giá điều kiện kinh tế của đất nước là “kém” giảm tới 13,7% so với tỉ lệ 19,8% của năm 2021 xuống còn 6,1% năm 2022. Tương tự như vậy, ở cấp hộ gia đình, tỉ lệ người dân cho rằng điều kiện kinh tế hộ của mình là “kém” giảm từ 15,3% năm 2021 xuống còn 11,4% năm 2022.
Mặc dù 56% số người được hỏi khẳng định điều kiện kinh tế hộ gia đình của họ tốt hơn vào năm 2022, cao hơn so với tỉ lệ 52% vào năm 2021, tỉ lệ này vẫn là mức thấp nhất kể từ năm 2012. Tương tự, những người cho rằng điều kiện kinh tế hộ gia đình của họ là kém đã tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2012, ngoại trừ năm 2021. Những con số này cho thấy nhiều người vẫn còn nỗi lo ngại về ảnh hưởng của đại dịch, trong đó người dân tộc thiểu số và phụ nữ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do tỉ lệ nghèo đói và việc làm không ổn định cao hơn ở hai nhóm này.
Sự chuyển dịch sang thời kỳ hậu đại dịch cũng được phản ánh trong ý kiến của người dân khi được hỏi về những vấn đề hệ trọng nhất cần Nhà nước tập trung giải quyết trong năm 2022. Tỉ lệ lựa chọn vấn đề y tế và bảo hiểm y tế là vấn đề hệ trọng nhất giảm mạnh từ 23,84% theo khảo sát PAPI 2021 xuống 6,38% theo khảo sát PAPI 2022. Vấn đề nghèo đói trở lại vị trí hàng đầu với 22,13% số người trả lời chọn vấn đề này năm 2022. Nghèo đói cũng là vấn đề liên tục đứng đầu danh sách các vấn đề được người dân quan tâm kể từ năm 2015, ngoại trừ năm 2021 khi Việt Nam chịu tác động mạnh của đại dịch COVID-19.
Trong bối cảnh Chính phủ đẩy mạnh phòng chống tham nhũng là công tác trọng tâm trong nhiệm kỳ này, kết quả khảo sát PAPI năm 2022 cho thấy thái độ của công chúng đối với vấn đề này đang thay đổi. Tỉ lệ người được hỏi cho rằng tham nhũng là vấn đề hệ trọng cần Nhà nước tập trung giải quyết tăng 4,8% năm 2022, so với năm 2021. Xu hướng này nhất quán với những phát hiện của Chỉ số nội dung “Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công”, với số người dân ghi nhận hiệu quả kiểm soát tham nhũng của chính quyền địa phương sụt giảm lần đầu tiên kể từ năm 2016. Nguyên nhân của sự sụt giảm này là do tỉ lệ người dân cho rằng phải nhờ vào mối quan hệ thân quen với người có chức, có quyền mới xin được việc làm trong cơ quan nhà nước tăng lên và tỉ lệ người dân phải ‘chung chi’ khi làm thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất cũng gia tăng.
Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định ở địa phương giúp cảnh báo sớm nguy cơ sai trái, vì thế góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu tham nhũng. Song kết quả khảo sát PAPI 2022 cho thấy chưa có nhiều chuyển biến tích cực ở khía cạnh quản trị công quan trọng này…
Cần cập nhật bảng giá đất thường xuyên
Để đóng góp cho chương trình xây dựng và thực thi pháp luật năm 2023, Báo cáo PAPI 2022 cũng phân tích kết quả khảo sát công dân về một số vấn đề nhằm cung cấp dẫn cứ cho việc thảo luận sửa đổi Luật Đất đai năm 2013.
Luật Đất đai năm 2013 bao gồm các quy định liên quan đến các giao dịch mua bán, tịch thu, và bồi thường đất đai. Chỉ số PAPI tìm hiểu nhận thức và trải nghiệm của người dân về hiệu quả quản trị đất đai tại địa phương, qua đó phân tích một số chỉ tiêu đánh giá tính bình đẳng trong áp dụng một số điều khoản của luật trên thực tế. Một phát hiện quan trọng là tỉ lệ hộ dân bị thu hồi đất nông nghiệp tăng lên đến 4,1% trong năm 2022, cao hơn so với năm trước. Ở những đơn vị thôn/ấp/bản có ít nhất 30% cư dân làm nông nghiệp, tỉ lệ người được hỏi cho biết hộ gia đình họ bị thu hồi đất nông nghiệp tăng từ 5,4% năm 2021 lên 6,5% năm 2022. Điều này cho thấy việc thu hồi đất nông nghiệp ở khu vực nông thôn vẫn là một vấn đề nổi cộm cần được giải quyết bằng các quy định chặt chẽ hơn về minh bạch và tiếp cận thông tin đất đai một cách bình đẳng trong Luật Đất đai sửa đổi.
Người dân cho rằng bồi thường thu hồi đất còn ở mức quá thấp và đây là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới khiếu kiện liên quan tới thu hồi. Vì vậy, một câu hỏi đã được đưa vào nghiên cứu PAPI năm 2022 để khảo sát người dân. Kết quả cho thấy có sự khác biệt lớn giữa giá mua bán quyền sử dụng đất (giá đất) trên thị trường với giá đất do chính quyền địa phương chính thức ban hành. Điều này cho thấy, từ góc nhìn của người dân, chính quyền địa phương chưa tính đến giá thị trường khi xác định giá bồi thường thu hồi đất. Do đó, bảng giá đất ở địa phương cần được cập nhật thường xuyên, thay vì bốn năm một lần, để theo kịp giá giao dịch quyền sử dụng đất trong dân cư vốn vẫn thay đổi nhanh chóng, đặc biệt là ở khu vực thành thị.
Cuộc khảo sát cũng cho thấy người dân ít biết đến giá đất. Có tới 70% số người được hỏi không biết giá đất trên thị trường hoặc không biết giá đất chính thức do địa phương ban hành. Đây có thể là kết quả của sự hạn chế trong nhận thức và thiếu sự tham gia của người dân vào công tác lập kế hoạch sử dụng đất ở địa phương.
Về hiệu quả quản trị điện tử, các cấp chính quyền địa phương vẫn còn nhiều việc phải làm để người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến nhiều hơn, tương xứng với tỉ lệ lớn người dân đang sử dụng internet hiện nay. Năm 2022, tỉ lệ người dân cho biết họ có thể thực hiện một phần dịch vụ công trực tuyến để làm thủ tục xin xác nhận của chính quyền địa phương hoặc thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thấp hơn so với năm 2021. Về việc sử dụng Cổng Dịch vụ công Quốc gia (DVCQG), số người trả lời cho biết họ đã sử dụng hoặc có hồ sơ người dùng trên Cổng DVCQG còn rất thấp: chưa tới 5% số người trả lời cho biết họ đã sử dụng Cổng DVCQG cho các mục đích khác nhau và khoảng 3% đã thiết lập hồ sơ người dùng trên Cổng này.
Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (với tên viết tắt tiếng Anh là PAPI) là công cụ người dân tham gia giám sát hiệu quả của chính quyền trong việc thực thi chính sách đến cấp cơ sở. Sau khảo sát thí điểm vào năm 2009 và thực hiện trên quy mô lớn hơn vào năm 2010, khảo sát PAPI đã tiến hành trên phạm vi toàn quốc từ năm 2011. Với số lượng phỏng vấn cao nhất từ trước tới nay, đạt 16.117 người trả lời được lựa chọn ngẫu nhiên từ tất cả 63 tỉnh thành của Việt Nam, Báo cáo PAPI 2022 cung cấp dữ liệu và thông tin vô giá về hiệu quả hoạt động của chính quyền các cấp trong hai năm đầu nhiệm kỳ 2021-2026 và đóng góp cho việc xây dựng chính sách, pháp luật quan trọng trong năm 2023. Trong suốt 14 năm qua, có tới 178.243 lượt người dân được chọn ngẫu nhiên trên phạm vi toàn quốc đã tham gia đánh giá hiệu quả quản trị và hành chính công từ trải nghiệm tương tác trực tiếp với chính quyền các cấp thông qua nghiên cứu PAPI. |
Anh Mai (Vietnam Business Forum)
01/07/2023 đến ngày 15/9/2024
VCCI