Doanh nghiệp Việt Nam: Vượt nguy nan, tận dụng cơ hội, bắt nhịp xu thế

Mặc dù vừa trải qua cơn bão đại dịch Covid-19, lại phải đối mặt với nhiều khó khăn, trắc trở ập đến cả từ môi trường bên ngoài không thuận và những vấn đề bên trong nền kinh tế, nhưng doanh nghiệp Việt đã và đang vượt nguy nan, tận dụng cơ hội, bắt nhịp xu thế để không chỉ tồn tại mà còn nỗ lực tạo ra những lợi thế cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Để tìm hiểu thêm thông tin, phóng viên đã có cuộc phỏng vấn TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên Cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh.

Ông đánh giá thế nào về vai trò cũng như năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay?

Gần 40 năm Đổi mới, đội ngũ doanh nhân Việt Nam đã không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng, có nhiều đóng góp quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Không chỉ tăng nhanh về số lượng, hiện rất nhiều doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam đã tạo đột phá trong quản trị doanh nghiệp, sản xuất, kinh doanh để hình thành nên những tập đoàn kinh tế, doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh, mang tầm vóc quốc tế, tiên phong trong một số ngành, lĩnh vực quan trọng như nông nghiệp, sản xuất ô - tô, hàng không, công nghệ thông tin,... Bên cạnh đó, đội ngũ doanh nhân còn tạo công ăn việc làm, an sinh xã hội, phục vụ xóa đói, giảm nghèo và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, nhìn về tổng thể, doanh nghiệp Việt Nam phát triển vẫn chưa được như kỳ vọng. Doanh nghiệp Việt vẫn đang “khó lớn” và năng lực cạnh tranh còn thấp. Số lượng doanh nghiệp lớn mạnh theo đúng nghĩa, có thương hiệu toàn cầu, khả năng dẫn dắt lan tỏa còn ít. Điều này do nhiều yếu tố như: Môi trường tổng thể, nội tại bản thân doanh nghiệp (năng lực quản trị, năng lực tài chính, nguồn lực, công nghệ yếu, thiếu ) và có cả yếu tố văn hóa.

Vậy theo ông, để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp theo kịp đòi hỏi hiện này cần những giải pháp nào?

Hiện nay là giai đoạn rất khó khăn: Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, tình hình chính trị thế giới bất ổn, kinh tế suy giảm, cùng với đó là trắc trở về huy động nguồn lực, ngặt nghèo về chính, tiền tệ, … Tuy nhiên, càng khó khăn thì bản lĩnh của doanh nhân càng được khẳng định và ghi nhận.

Để vượt qua những khó khăn và nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp Việt cần chủ động “phòng thủ” cho chính mình. Đó là những vấn đề liên quan đến quản trị rủi ro, dòng tiền, nguồn lực,… Bên cạnh đó là nỗ lực vượt khó để sinh tồn và nắm bắt các cơ hội, theo kịp xu thế.

Không chỉ trong Covid-19 mà cả giai đoạn hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp đã nỗ lực bám sát diễn biến thị trường, chuyển đổi linh hoạt trong tạo sản phẩm và trong dịch chuyển, tiếp cận thị trường,... Cùng với đó có thể là tiết giảm chi phí, và đặc biệt là thay đổi phương thức quản trị nội bộ, cách thức tương tác kết nối đối tác, khách hàng,…..

Ngoài ra, cái hay là trong quá trình vượt khó doanh nghiệp đã bắt đầu bắt nhịp, gắn với các xu hướng mới. Có rất nhiều doanh nghiệp hiểu được giá trị của chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, dần hình thành nên những mô hình kinh doanh mới, sản phẩm mới. Đây là xu hướng tất yếu và cũng là đòi hỏi của chính thị trường nếu muốn tồn tại và phát triển.

Tuy nhiên, không chỉ đơn thuần là vượt nguy nan, tận dụng cơ hội, bắt nhịp xu thế mà vấn đề là phải kết hợp đồng thời cả ba yếu tố. Điều này cũng đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi nỗ lực của doanh nghiệp cả về tầm nhìn, xây dựng nền tảng quản trị, phát triển nguồn nhân lực gắn với cải thiện kỹ năng, chất lượng quản trị,… để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bên cạnh nội tại bản thân doanh nghiệp còn có vai trò rất lớn của Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước. Ông đánh giá sao về vấn đề này?

Với các thông điệp “Chính phủ đồng hành”, “Lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”,… thời gian qua, nhiều giải pháp trực diện hỗ trợ doanh nghiệp đã được Chính phủ ban hành. Tuy nhiên vấn đề là làm sao để các chính sách này đi vào cuộc sống nhanh hơn, đúng, trúng và minh bạch. Đây cũng là đòi hỏi từ phía doanh nghiệp với các cơ quan công quyền.

Trên thực tế, để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp, Việt Nam cũng đã nỗ lực đa dạng hóa thị trường, đẩy mạnh ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA), thúc đẩy đào tạo nhân lực,… Cùng với đó là đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, khung khổ pháp lý, …

Tuy nhiên, thị trường với những cách chơi mới đòi hỏi nhà nước phải có những thay đổi mạnh mẽ hơn về thể chế, đặc biệt là thể chế liên quan đến thúc đẩy đổi mới sáng tạo, kinh tế số, chuyển đổi số,… Đây là thách thức không nhỏ bởi chỉ riêng câu chuyện kinh tế số cũng phải thay đổi, hoàn thiện rất nhiều (về dữ liệu số, hạ tầng số,…). Hay như trong vấn đề thu hút đầu tư cũng đòi hỏi những thay đổi chính sách về hạ tầng xanh, năng lượng xanh, cũng như cách thu hút chuyên gia, người tài…

Việt Nam đang ngày càng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Để phát huy tốt lợi thế của mình, doanh nghiệp Việt cần phải tập trung vào những điểm gì, thưa ông?

Trong tiến trình phát triển, gắn cải cách trong nước với hội nhập, có chiều cạnh thể hiện rất rõ việc tham gia, dần lớn lên của các doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên như đã nói, tầm chơi và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt hiện nay khá thấp, chủ yếu vẫn ở khâu lắp ráp, gia công, giá trị gia tăng không cao. Đây là điều dễ hiểu với một nước đang phát triển chủ yếu dựa vào những lợi thế so sánh vốn có là tài nguyên, nguồn nhân lực. Bài toán là làm sao không để quá trình đó diễn ra quá lâu.

Chúng ta nói nhiều đến năng suất, chất lượng, công nghê, cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số,… nhưng cốt lõi nhất vẫn là ba vấn đề:

Thứ nhất, chuỗi cung ứng rất gắn với thương mại, đầu tư, dịch chuyển các nguồn lực khác nhau… Nhà nước có vai trò quan trọng trong kiến tạo môi trường, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng với các đối tác, thị trường hàng đầu thế giới. Đây là cơ hội và cũng rất cần khuyến khích doanh nghiệp Việt “biết chơi đàng hoàng với người tốt hơn mình/người tốt nhất” để có thể phát huy, học hỏi, nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng dần giá trị gia tăng có thể tạo ra.

Thứ hai, trong bối cảnh khó khăn, bất định, nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng luôn rình rập, một lần nữa vấn đề quản trị rủi ro, đa dạng hóa, linh hoạt chuyển đổi thị trường là yếu tố rất quan trọng.

Cuối cùng, không kém phần ý nghĩa, mỗi doanh nhân, mỗi doanh nghiệp cần có phương án bát nhịp, đón đầu xu hướng mới, xây dựng uy tín và thương hiệu của mình. Chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cần được quan tâm thúc đẩy. Và đặc biệt là xây dựng văn hóa – là cái gen doanh nghiệp và là nền tảng đảm bảo sự phát triển bền vững doanh nghiệp.

Việt Nam đã và đang có độ hấp dẫn nhất định trong thu hút đầu tư. Lợi thế ấy thể hiện qua nỗ lực cải cách, cách thức hội nhập, tham gia các FTA,... Đây vừa là câu chuyện làm ăn, tận dụng cơ hội để không chỉ phát triển, nâng cao thương hiệu, năng lực cạnh tranh của chính doanh nghiêp mà còn đóng góp cho việc thực hiện khát vọng về một Việt Nam xanh, hùng cường, thịnh vượng vào năm  2045.

Trân trọng cảm ơn ông!

Thu Hà (Vietnam Business Forum)