OCOP làng nghề: Kết nối từ truyền thống đến hiện đại

Hà Nội còn có 1.350 làng nghề, chiếm 40% làng nghề cả nước - đây là "cái nôi" tiềm năng phát triển sản phẩm OCOP.

Khai thác tốt lợi thế này không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, mà còn là giải pháp chiến lược để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa nghề truyền thống, đưa sản phẩm của làng nghề vươn xa ra thị trường trong nước và quốc tế.

Trong số các sản phẩm OCOP được chứng nhận, có khoảng 25% là sản phẩm làng nghề, làng nghề truyền thống. Các sản phẩm OCOP từ làng nghề đã và đang khẳng định được vị thế trên thị trường nhờ quy trình đánh giá khắt khe, bao gồm chất lượng, mẫu mã bao bì, câu chuyện sản phẩm… Do đó, các sản phẩm OCOP sau khi được chứng nhận thường tăng giá trị bán ra, mở rộng thị trường tiêu thụ và nâng cao thu nhập cho người sản xuất.

Theo Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội Ngọ Văn Ngôn thông tin, Hà Nội với 1.350 làng nghề và làng có nghề, đây không chỉ là "nơi lưu giữ hồn cốt" văn hóa, mà còn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, trong đó có sản phẩm OCOP, nhất là trong bối cảnh hội nhập. Từ năm 2019 đến nay, Hà Nội đã đánh giá, phân hạng được 3.317 sản phẩm OCOP, trong đó có 6 sản phẩm 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao; là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP.

Nhiều sản phẩm được trưng bày tại Hội thi Làng nghề thủ công Hà Nội 2024

Xã Bát Tràng có hơn 50 sản phẩm gốm sứ đạt OCOP từ 3 đến 5 sao. Cùng với chiếm lĩnh phần lớn thị trường tiêu thụ trong nước, gốm Bát Tràng còn được xuất khẩu tới nhiều quốc gia khu vực châu Á, châu Âu, châu Mỹ. Nhiều sản phẩm gốm sứ điển hình của Bát Tràng như bộ đồ ăn, bình đựng trà, bình hoa, bình hút lộc… đã được chọn làm quà tặng hội nghị, ngày lễ lớn, dịp kỷ niệm trọng đại của địa phương. Không chỉ khẳng định thương hiệu bởi chất lượng sản phẩm, làng nghề gốm Bát Tràng còn được đông đảo khách du lịch tìm đến bởi sức hấp dẫn từ những giá trị văn hóa lâu đời, sự sáng tạo của những nghệ nhân và mong muốn được trải nghiệm làm thử một vài công đoạn sản xuất sản phẩm trong không gian đặc trưng của làng quê đồng bằng Bắc bộ. Chủ tịch UBND xã Phạm Huy Khôi chia sẻ: hàng năm, Bát Tràng đón khoảng 10 vạn lượt khách đến tham quan, mua sắm, trong đó nhiều đoàn là khách quốc tế. Giá trị sản xuất gốm sứ và thương mại trên địa bàn xã hiện đã đạt hơn 2.000 tỷ đồng/năm, thu nhập bình quân toàn xã lên hơn 90 triệu đồng/người/năm. Trong năm 2024, Bát Tràng phấn đấu có 10 sản phẩm tham gia và đạt chứng nhận OCOPX

Làng Xà Cầu, xã Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa) từ lâu nổi tiếng với nghề làm hương truyền thống. Sinh ra trong gia đình nhiều đời làm hương, Giám đốc Công ty TNHH Tinh hoa Làng Hương Việt Phạm Thị Đông đã mạnh dạn đầu tư hàng tỷ đồng vào dây chuyền sản xuất hương tiên tiến, đồng thời duy trì sản xuất những mẫu hương truyền thống, như: Hương đen, hương thuốc Bắc, hương quế, hương bài. “Năm nay, tôi chọn hương đen, hương bài và hương quế để tham gia đánh giá, phân hạng OCOP. Đây là những sản phẩm không chỉ giữ hồn nghề, mà còn được người tiêu dùng yêu thích vì hương thơm dịu, bền và đặc trưng”, bà Phạm Thị Đông chia sẻ.

Làng nghề hương Ứng Hòa

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả, song theo đánh giá của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, các sản phẩm OCOP từ làng nghề vẫn còn những hạn chế. Đó là mới phát triển nhanh về số lượng, còn chất lượng một số sản phẩm chưa thực sự cao, thiếu tính khác biệt. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là thiếu nhân lực chuyên sâu về phát triển thương hiệu, quản trị doanh nghiệp trong các làng nghề. Phần lớn các hộ sản xuất, doanh nghiệp nhỏ tại làng nghề vẫn làm theo phương thức cũ, thiếu liên kết thị trường, chưa đầu tư đúng mức cho bao bì, truyền thông sản phẩm.

Bên cạnh đó, việc thực hiện Chương trình OCOP ở một số huyện cũng còn những khó khăn, hạn chế nhất định. Đó là, một số doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình sản xuất, kinh doanh các sản phẩm nông nghiệp chưa thực sự mặn mà tham gia vào chương trình; chính sách hỗ trợ phát triển các sản phẩm OCOP chưa nhiều; thị trường tiêu thụ sản phẩm OCOP chưa thực sự được mở rộng...

Để khai thác lợi thế làng nghề trong phát triển sản phẩm OCOP, nhiều ý kiến cho rằng, cần có chiến lược rõ ràng và đồng bộ hơn trong thời gian tới. Trước hết, cần tiếp tục rà soát, bảo tồn và nâng cao giá trị các nghề truyền thống - nguồn “nguyên liệu văn hóa” quý giá cho Chương trình OCOP. Cùng với đó, tăng cường hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực cho các chủ thể OCOP, nhất là kỹ năng quản trị thương hiệu, thiết kế bao bì, phát triển câu chuyện sản phẩm và ứng dụng công nghệ số trong thương mại. Mặt khác, cần mạnh dạn thí điểm các mô hình liên kết vùng, liên kết chuỗi giữa các làng nghề, hợp tác xã và doanh nghiệp lớn để hình thành chuỗi giá trị OCOP có tính cạnh tranh cao

Phát triển sản phẩm OCOP không chỉ dừng lại ở việc chứng nhận sản phẩm đạt chuẩn, mà cần đi xa hơn trong việc xây dựng hệ sinh thái OCOP - từ thiết kế sản phẩm, không gian trưng bày, đến kết nối tiêu thụ sản phẩm. Chính quyền địa phương cũng cần đóng vai trò kiến tạo môi trường, hỗ trợ xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường xuất khẩu cho sản phẩm OCOP làng nghề; tuyên truyền, khuyến khích, hướng dẫn người dân tham gia Chương trình OCOP . Phó Chánh Văn phòng Ngọ Văn Ngôn chia sẻ.

Ngọc Đan (Vietnam Business Forum)