Hợp tác khoa học, công nghệ: Trụ cột mới của quan hệ: Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ

Những năm qua, hợp tác khoa học, công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã có những bước tiến quan trọng, đặc biệt là sau khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với các trụ cột hợp tác đột phá là: Đổi mới sáng tạo và công nghiệp bán dẫn.

Tiềm năng hợp tác to lớn

Việt Nam xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những động lực quan trọng cho phát triển đất nước. Với phương châm "lấy nội lực là cơ bản, chiến lược, lâu dài, quyết định; ngoại lực là quan trọng và đột phá", chính sách nhất quán của Việt Nam là kêu gọi đầu tư, mở cửa thị trường với tất cả các đối tác, doanh nghiệp trên toàn thế giới, trong đó đặc biệt quan tâm các doanh nghiệp Hoa Kỳ.

Công bố Quỹ Đổi mới sáng tạo và An ninh công nghệ quốc tế (ITSI) của Hoa Kỳ tại Việt Nam, tháng 9/2024

Sau khi bình thường hóa quan hệ ngoại giao (năm 1995), hai bên đã tích cực triển khai hợp tác KHCN và cùng nhau xây dựng những khung pháp lý cho hợp tác KHCN. Năm 2000, Hiệp định hợp tác KHCN giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã được ký kết, tạo cơ sở pháp lý và định hướng cho các hoạt động hợp tác trong tương lai.

Tại "Hội nghị cấp cao Việt Nam - Hoa Kỳ về đầu tư và đổi mới sáng tạo” tháng 9/2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã thống nhất đưa công nghệ, đổi mới sáng tạo và đầu tư thực sự trở thành trụ cột mới của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ. Đây cũng là những lĩnh vực mà Việt Nam xác định sẽ tạo động lực cho sự phát triển kinh tế trong giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp ông John Neuffer, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp bán dẫn Hoa Kỳ (SIA), cùng lãnh đạo các doanh nghiệp bán dẫn hàng đầu của Hoa Kỳ, tháng 12/2024

Sau khi Hoa Kỳ và Việt Nam nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, hai bên đã thảo luận về nhiều hợp tác có chiều sâu trong lĩnh vực KHCN và đổi mới sáng tạo. Điển hình như trong lĩnh vực hàng không, Boeing và Vietnam Airlines ký kết thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD để mua 50 máy bay Boeing 737 MAX. Thỏa thuận này tạo ra hơn 33.000 việc làm cho lao động tại Hoa Kỳ, đồng thời Boeing cũng cam kết sẽ có đóng góp cho phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, khởi đầu với chương trình đào tạo nhân lực ngành hàng không.

Trong lĩnh vực bán dẫn, Công ty Amkor Technology có trụ sở tại Arizona khởi công nhà máy tại Bắc Ninh vào tháng 10/2023. Tổng đầu tư cho dự án này là 1,6 tỷ USD. Công ty Synopsys có trụ sở tại California khai trương một trung tâm thiết kế và khởi nghiệp bán dẫn phối hợp với Saigon Hi-Tech Park. Công ty Marvell có trụ sở tại California công bố sẽ thành lập một trung tâm thiết kế bán dẫn hàng đầu thế giới tại TP.Hồ Chí Minh.

Trong việc thúc đẩy quan hệ đối tác công nghệ, Microsoft và Truthing Social công bố thỏa thuận phát triển giải pháp dựa trên AI mang tính sáng tạo phù hợp với Việt Nam và các thị trường mới nổi. Nvidia đang hợp tác với FPT, Viettel và VinGroup để triển khai AI trong các lĩnh vực điện toán đám mây, ô tô và chăm sóc sức khỏe. Meta Platforms và Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia công bố chương trình Thử thách đổi mới sáng tạo Việt Nam, nhằm thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Việt Nam đã ban hành Chiến lược phát triển lĩnh vực trí tuệ nhân tạo từ năm 2021; Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và Chương trình "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050". Theo đó, thời gian tới, Việt Nam sẽ đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao tham gia ngành công nghiệp AI và bán dẫn, với mục tiêu đào tạo được 50.000 kỹ sư từ nay tới năm 2030.

Hiện nay, một số doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ lớn của Việt Nam đang rất tích cực tham gia vào lĩnh vực bán dẫn và AI, trong đó tiêu biểu là Tập đoàn FPT. Tập đoàn này đã đầu tư mạnh mẽ vào hoạt động nghiên cứu và phát triển AI, bán dẫn trong nhiều năm qua; hợp tác với những “bộ não” hàng đầu trong lĩnh vực AI toàn cầu như Landing AI, Mila, Nvidia và dự kiến đầu tư 200 triệu USD cho việc thành lập nhà máy trí tuệ nhân tạo (AI Factory). Trong lĩnh vực bán dẫn, FPT tập trung vào các mảng thiết kế, kiểm thử và đào tạo nhân lực chất lượng cao, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường. Năm 2022, Tập đoàn thành lập Công ty FPT Semiconductor, cho ra mắt chip bán dẫn Make in Việt Nam đầu tiên. Hưởng ứng chỉ đạo của Chính phủ, FPT cam kết đào tạo 10 nghìn nhân lực bán dẫn đến năm 2030, góp phần hiện thực hoá mục tiêu 50 nghìn kỹ sư bán dẫn. Hiện nay, Đại học FPT cũng đã mở ngành đào tạo vi mạch bán dẫn, tuyển sinh được gần 1.000 sinh viên,…

Bổ trợ cùng phát triển

Định hướng của Việt Nam trong giai đoạn tới là thu hút đầu tư có chọn lọc hướng đến phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. Theo đó, ưu tiên các dự án như công nghệ cao, điện tử, bán dẫn, đổi mới sáng tạo, năng lượng tái tạo, năng lượng mới (hydrogen), trung tâm tài chính, thương mại dịch vụ hiện đại, xây dựng kết cấu hạ tầng, hoạt động nghiên cứu và phát triển,... Đây cũng là những lĩnh vực mà Hoa Kỳ có tiềm năng và thế mạnh.

Theo đánh giá, hợp tác giữa hai nước trong những lĩnh vực này có tính bổ trợ cho nhau, trong đó Hoa Kỳ có công nghệ tiên tiến và khả năng tài chính vững, còn Việt Nam có năng lực triển khai tốt dựa trên nguồn nhân lực dồi dào và vị trí địa lý thuận lợi.

Sự hợp tác của các doanh nghiệp Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị. Trong đó, các tập đoàn bán dẫn như Intel, Amkor, Marvell, Global Foundries và Hiệp hội bán dẫn Hoa Kỳ phát triển hệ sinh thái chip, bán dẫn, phối hợp với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia xây dựng trung tâm đào tạo, nghiên cứu phát triển, tiến tới thiết kế các sản phẩm chip, bán dẫn. Google và các công ty công nghệ đẩy mạnh các hoạt động đổi mới sáng tạo, hợp tác AI và tổ chức các chương trình đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao tại Việt Nam.

Ngoài ra, các tập đoàn, quỹ đầu tư Hoa Kỳ hỗ trợ cung cấp các khoản tín dụng, tài chính trong các lĩnh vực xanh như: Năng lượng tái tạo, năng lượng mới hydrogen; đồng thời hỗ trợ xây dựng, phát triển trung tâm tài chính quy mô khu vực và quốc tế.

Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các doanh nghiệp, Việt Nam đã và đang tập trung phát triển nguồn nhân lực, xây dựng chính sách ưu đãi, chuyển đổi số, các khu công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo và trung tâm tài chính,… để thu hút các nhà đầu tư chiến lược quốc tế, trong đó có Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, để việc hợp tác được thuận lợi, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động học tập kinh nghiệm, tiếp thu và ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực quản trị và tích lũy vốn để nâng tầm doanh nghiệp, đủ khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, hướng đến các hoạt động hợp tác có giá trị cao hơn và có tác động lan tỏa.

Quỳnh Chi  (Vietnam Business Forum)