Xuất khẩu sang Mỹ: Biến thách thức thuế quan thành đòn bẩy

Việt Nam đang khẳng định vị thế xuất khẩu mạnh mẽ sang thị trường Mỹ với kim ngạch thương mại hai chiều đạt 80 tỷ USD và xuất siêu 64,8 tỷ USD tính đến tháng 5/2025, đứng thứ 5 toàn cầu. Mức thuế nhập khẩu 20% áp dụng cho hàng Việt thấp hơn nhiều so với Thái Lan (36%), Indonesia (32%) hay Trung Quốc (34% cộng 20% thuế bổ sung), tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

Tuy nhiên, nguy cơ thuế 40% đối với hàng hóa “trung chuyển” (chỉ đóng gói hoặc thay nhãn mác tại Việt Nam) và các rào cản kỹ thuật khắt khe đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để duy trì vị thế tại thị trường lớn nhất thế giới.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ, cảnh báo: “Hoa Kỳ vẫn là điểm đến quan trọng đối với các nhà xuất khẩu toàn cầu. Tuy nhiên, với chính sách tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nước ngoài, chi phí nhập hàng vào thị trường này sẽ cao hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến cả nhà nhập khẩu và người tiêu dùng Mỹ.” Nếu không đáp ứng tiêu chí “chuyển đổi đáng kể”, hàng hóa Việt Nam có nguy cơ chịu thuế 40%, đặc biệt với các mặt hàng như cá tra, dệt may và điện tử.

Ngành xuất khẩu chủ lực chủ động chuyển mình

Ngành dệt may và giày dép, đóng góp gần 50 tỷ USD mỗi năm, đang đối mặt với yêu cầu nghiêm ngặt về xuất xứ. Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), nhập khẩu nguyên phụ liệu giảm 6-12% trong tháng 5/2025, trong khi xuất khẩu tăng trưởng mạnh. Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Vitas, chia sẻ: “Nhiều doanh nghiệp lớn nhanh chóng chuyển sang đa dạng hóa nguồn vải, da, phụ kiện từ Thái Lan, Pakistan, Indonesia... Cùng với đó, nhiều nhà xuất khẩu đầu tư dây chuyền tự động, nâng tỷ lệ nội địa hóa lên trên 50%.”

Ngành điện tử, đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu, chịu áp lực do phụ thuộc linh kiện nhập khẩu. Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam (VEIA), cảnh báo: “Tỷ lệ linh kiện nhập khẩu vẫn chiếm tỷ trọng cao dẫn tới nguy cơ bị xếp vào nhóm hàng trung chuyển, khiến xuất khẩu của ngành hàng đối diện với khó khăn.”

Bà Hương nhấn mạnh: “Để vượt qua khó khăn và củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, các doanh nghiệp ngành điện tử Việt Nam cần tiếp tục tập trung đa dạng hóa chuỗi cung ứng và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, tái cơ cấu sản xuất.”

Ngành nông nghiệp đạt kim ngạch xuất khẩu 33,84 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2025, tăng 15,5%. Cá tra xuất sang Mỹ đạt 158 triệu USD, nhưng nguy cơ thuế 40% vẫn hiện hữu. Các chuyên gia cảnh báo, mức thuế đối ứng mới (20% và 40%) sẽ làm giảm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông lâm, thủy sản của Việt Nam trong 6 tháng cuối năm”. Ngành gỗ đẩy mạnh chứng nhận FSC, trong khi nông sản ứng dụng công nghệ QR và blockchain để minh bạch xuất xứ.

Chiến lược đa dạng hóa và số hóa

Để tận dụng mức thuế nhập khẩu 20% và tránh nguy cơ thuế 40% đối với hàng hóa “trung chuyển” tại thị trường Mỹ, các chuyên gia nhấn mạnh doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào ba chiến lược cốt lõi: đa dạng hóa chuỗi cung ứng, nâng cao giá trị gia tăng và số hóa quản trị. Những chiến lược này không chỉ giúp vượt qua rào cản thuế quan mà còn củng cố năng lực cạnh tranh dài hạn.

Ông Đỗ Ngọc Hưng khuyến nghị: “Doanh nghiệp cần tăng cường khả năng phục hồi và đa dạng hoá chuỗi cung ứng, giảm sự phụ thuộc vào các nguồn nguyên liệu thô và hàng hoá trung gian tập trung một thị trường, thúc đẩy xuất khẩu với hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng trong nước sẽ góp phần nâng cao khả năng phục hồi của nền kinh tế trước các cú sốc bên ngoài.”

Về số hóa, chuyên gia Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh: “Doanh nghiệp cần nhanh chóng nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, quản trị tốt chuỗi cung ứng và số hóa hồ sơ chứng từ để trụ vững trước các rào cản kỹ thuật và thương mại ngày càng siết chặt.” Việc ứng dụng công nghệ QR và blockchain để minh bạch xuất xứ, cùng với khai thác các kênh thương mại điện tử như Amazon, Wayfair, và tham gia hội chợ tại New York, Los Angeles, Chicago, giúp doanh nghiệp tiếp cận các phân khúc ngách như hàng hữu cơ và nội thất cao cấp. Chính phủ cũng hỗ trợ tích cực thông qua các chính sách giãn thuế VAT, ổn định lãi suất và nâng cấp hạ tầng logistics.

Báo cáo tháng 7/2025 của Ngân hàng UOB dự báo xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ tăng trưởng 5%, nhờ thỏa thuận thuế quan giảm từ 46% xuống 20% cho các mặt hàng chủ lực như điện tử, dệt may, đồ gỗ và nông sản chế biến. Mặc dù vậy, UOB vẫn nhấn mạnh rằng mức tăng này chưa phải đột phá, kinh tế Mỹ đang đối mặt với tiêu dùng yếu và biến động chính sách khó đoán định. Cạnh tranh từ các nước như Bangladesh, Ấn Độ và chính sách “nearshoring” của Mỹ sang Mexico cũng đặt ra thách thức lớn, đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải liên tục đổi mới để duy trì lợi thế.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)