Tìm nguồn nhân lực chất lượng cho ngành công nghiệp hỗ trợ

Ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện tử, cơ khí chính xác, ô tô và dệt may. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn hiện nay của ngành là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nhu cầu nhân lực vẫn rất lớn

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ nhằm nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này đang trở nên ngày càng cấp thiết. Các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ – đặc biệt là những công ty hoạt động trong lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử, cơ khí chính xác, công nghệ vật liệu, khuôn mẫu và phụ tùng ô tô – đều bày tỏ nhu cầu lớn về đội ngũ kỹ sư, kỹ thuật viên và công nhân lành nghề có khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình sản xuất khắt khe từ các tập đoàn đa quốc gia. Theo Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), hiện nay cả nước có khoảng 2.000 doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, trong đó hơn 300 doanh nghiệp đang tham gia vào chuỗi cung ứng đa quốc gia, nhưng phần lớn đều gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân lực có trình độ phù hợp với yêu cầu công nghệ cao, kỹ năng thực hành và tư duy sản xuất hiện đại. Các công ty không chỉ cần người lao động có kiến thức nền tảng vững chắc về cơ khí, điện tử, tự động hóa mà còn cần khả năng vận hành máy móc CNC, phần mềm thiết kế 3D, kiểm soát chất lượng sản phẩm và tuân thủ quy trình tiêu chuẩn như ISO, IATF 16949 hay Six Sigma.

Một ví dụ điển hình như Công ty cổ phần tập đoàn Trường Hải- THACO có khoảng 60.000 nhân sự, trong đó, số lượng nhân sự có trình độ đại học và trên đại học khoảng 32%; cao đẳng kỹ thuật khoảng 18%; công nhân kỹ thuật khoảng 50%. Trong giai đoạn 2022 - 2025, nhu cầu nhân sự tăng khoảng 15%/năm, đi kèm với chiến lược chuyển đổi số, hướng tới phát triển bền vững. Từ năm 2010, THACO đã thành lập trường Cao đẳng nghề với quy mô đào tạo 2.000 sinh viên/năm, nhưng vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Do đó, tập đoàn THACO còn hợp tác, liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu, cơ sở giáo dục đào tạo; tuyển dụng chuyên gia từ Nhật Bản, Hàn Quốc để đào tạo công nghệ, kỹ thuật và công nghiệp điện tử.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp FDI đặt nhà máy tại Việt Nam cũng đang mở rộng sản xuất và cần lực lượng lao động có khả năng giao tiếp tiếng Anh hoặc tiếng Nhật, hiểu biết về văn hóa doanh nghiệp quốc tế và có thể nhanh chóng thích nghi với môi trường làm việc hiện đại. Nhu cầu không chỉ tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng mà còn lan rộng đến các tỉnh công nghiệp như Bắc Ninh, Hải Phòng, Bình Dương, Đồng Nai – nơi tập trung nhiều khu công nghiệp và nhà máy sản xuất phụ trợ. Tuy nhiên, nguồn cung nhân lực chất lượng cao hiện nay chưa đáp ứng đủ cả về số lượng lẫn chất lượng. Sự thiếu hụt kỹ sư thiết kế, kỹ thuật viên vận hành công nghệ cao và quản lý sản xuất chuyên sâu đã và đang trở thành rào cản lớn trong việc thu hút đầu tư và nâng cao giá trị gia tăng cho ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước.

Tăng cường hợp tác giữa Nhà nước- doanh nghiệp và cơ sở đào tạo

Để giải quyết nhu cầu hiện nay, Việt Nam có nhiều cơ sở đào tạo chuyên sâu và đa ngành cung cấp nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp hỗ trợ—những ngành như điện tử, cơ khí, ô tô, chế tạo linh kiện, logistic… trong đó, nhiều trường đại học và trường nghề đã và đang chủ động kết nối với doanh nghiệp để đào tạo theo hướng thực hành, đáp ứng nhanh nhu cầu thị trường.

Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội – VNU‑UET). - một trong những trường kỹ thuật hàng đầu tại Việt Nam với các khoa như Điện tử – Viễn thông, Cơ điện tử, Công nghệ vật liệu, Nano, Mechatronics, Tự động hóa… Trường có nhiều phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu, đồng thời có chương trình hợp tác quốc tế nhằm nâng cao năng lực đào tạo kỹ sư chuyên ngành công nghiệp hỗ trợ. Đại học Bách Khoa TP.HCM (HCMUT) với các khoa như Cơ khí, Điện – Điện tử, Công nghệ vật liệu, Quản lý công nghiệp… Trường trang bị hệ thống xưởng thực hành, phòng lab hiện đại và gắn kết chặt chẽ với nhà máy, doanh nghiệp trong và ngoài nước, giúp sinh viên tiếp cận thực tế sản xuất và kỹ thuật công nghiệp hỗ trợ.

Bên cạnh đó phải kể đến Đại học Nha Trang (NTU) với các khoa như Cơ khí, Điện tử – Điện, Công nghệ thực phẩm (chế biến), Vận tải biển…, chương trình đào tạo đa ngành lẫn ứng dụng, NTU đào tạo kỹ sư có thể tham gia vào chuỗi sản xuất linh kiện, chế tạo máy móc, logistic cảng biển và ngành phụ trợ chế biến thực phẩm, đóng góp vào công nghiệp hỗ trợ ngày càng phát triển. Đại học Giao thông Vận tải TP.HCM (UT‑HCMC)- là trường thành viên của ngành logistics và giao thông, UT‑HCMC đào tạo các ngành như Điện – Điện tử, Cơ khí đóng tàu, Quản trị logistics, Công nghệ thông tin… phù hợp với các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong ngành chế tạo thiết bị cảng, tàu biển, phụ kiện vận tải…

Ngoài ra còn có các trường cao đẳng và trung cấp nghề thực hành gắn doanh nghiệp như Trường Cao đẳng Công nghiệp Hà Nội (HNIVC), sinh viên thực hành 70% thời gian trên xưởng hiện đại theo công nghệ 4.0 từ Nhật – Hàn – Đức; Trường Cao đẳng Công thương Việt Nam (VCI), áp dụng mô hình "3 trong 1" kết nối sinh viên – nhà trường – doanh nghiệp, cam kết 100% sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp. Các ngành đào tạo phù hợp với công nghiệp hỗ trợ như điện tử công nghiệp, công nghệ ô tô, lập trình máy tính, quản trị mạng, và có chương trình thực tập quốc tế tại Nhật, Hàn Quốc, Đức, New Zealand… Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, áp dụng phương pháp Project‑based Learning, đào tạo ngành công nghiệp tự động hóa, cơ khí – điện tự động hóa, công nghệ thông tin…, cam kết sinh viên thực học – thực nghiệp và liên kết chặt với hơn 500 doanh nghiệp để thực tập và việc làm ngay khi còn đang học.

Trước nhu cầu ngày càng lớn từ doanh nghiệp, việc nâng cao kỹ năng, tay nghề và khả năng thích ứng công nghệ cho lực lượng lao động là nhiệm vụ cấp thiết. Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo sẽ là chìa khóa để xây dựng một đội ngũ nhân lực đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa sản xuất, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ phát triển bền vững.

Lan Anh (Vietnam Business Forum)