Việt Nam - Đức: 50 năm quan hệ đối tác và tầm nhìn chung hướng tới tương lai

Năm 2025, Việt Nam và Đức kỷ niệm dấu mốc trọng đại: 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, (kể từ ngày 23/9/1975). Trong năm thập kỷ qua, hai quốc gia đã xây dựng được mối quan hệ đối tác toàn diện, hướng tới tương lai, không ngừng phát triển trên mọi lĩnh vực – từ hợp tác chính trị, kinh tế đến giao lưu văn hóa, giáo dục và phát triển bền vững. Để đánh dấu sự kiện này, chúng tôi đã xây dựng một chương trình lễ kỷ niệm toàn diện.

Bà Helga Margarete Barth, Đại sứ Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam

Chương trình kỷ niệm do Đại sứ quán Đức bảo trợ và phối hợp chặt chẽ với Viện Goethe, Văn phòng Đại diện Công thương Đức, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) cùng nhiều cơ quan chính thức khác của Đức. Năm kỷ niệm đã được khởi động bằng một buổi họp báo, trong đó logo chính thức của năm kỷ niệm được công bố. Logo này được tuyển chọn thông qua một cuộc thi thiết kế toàn quốc, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam. Từ đó, logo trở thành dấu ấn trực quan chung của các hoạt động kỷ niệm gắn với hashtag #50VietDuc.

Tháng 2 vừa qua, buổi hòa nhạc gala đặc sắc “Berlin im Licht” với sự tham gia của các nghệ sĩ soprano Katharine Mehrling và Đào Tố Loan đã được tổ chức tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Tháng 5, thể thao trở thành tâm điểm khi đội bóng nữ SV Werder Bremen thi đấu giao hữu cùng đội tuyển nữ quốc gia Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của thể thao như cầu nối. Những sáng kiến sáng tạo khác cũng thu hút sự tham gia của giới trẻ, trong đó có cuộc thi viết luận “Một ngày làm Đại sứ” nhân dịp Ngày Quốc tế Phụ nữ, và Ngày hội Nghề nghiệp tổ chức tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh nhằm tăng cường trao đổi giáo dục và nghề nghiệp.

Trong những tháng tới, chương trình kỷ niệm sẽ tiếp tục kết nối người dân trên khắp Việt Nam. “Chuyến xe hướng nghiệp Đức” – một sáng kiến độc đáo khởi động từ tháng 4 – sẽ tiếp tục hành trình xuyên Việt đến tháng 11/2025. Chuyến xe hướng nghiệp dừng chân tại Hà Nội, Bắc Ninh, Huế, Đà Nẵng, Nha Trang, Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh khác, nhằm cung cấp thông tin cho giới trẻ về cơ hội nghề nghiệp tại Đức cũng như những lộ trình di cư an toàn. Một sự kiện nổi bật khác là Lễ hội Đức (Deutschlandfest) tại hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội từ ngày 17 – 19/10, tập trung giới thiệu những thành tựu hợp tác phát triển Việt – Đức trong suốt 50 năm qua. Cuối cùng, những người yêu âm nhạc có thể mong chờ buổi hòa nhạc của Thomas Anders, cựu ca sĩ chính của ban nhạc Modern Talking, diễn ra vào ngày 25/10 tại Hà Nội.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp Đại sứ Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam Helga Margarete Barth, tháng 9/2024

Lịch sử quan hệ ngoại giao Việt Nam – Đức phản ánh sự kiên cường, khả năng thích ứng và lòng tin. Hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1975, trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh vẫn định hình trật tự thế giới. Bất chấp hoàn cảnh đầy thách thức đó, hai nước đã bắt đầu hợp tác trong thương mại, phát triển và giao lưu văn hóa. Những năm 1990 mở ra cơ hội mới: Sự tái thống nhất của Đức và công cuộc Đổi Mới ở Việt Nam đã tạo điều kiện thúc đẩy quan hệ sâu rộng hơn. Một yếu tố quan trọng trong giai đoạn này chính là cộng đồng người Việt tại Đức, vốn đã góp phần tạo nên những mối liên kết nhân dân bền chặt, vẫn giữ vai trò quan trọng cho tới ngày nay.

Năm 1995, sự ra đời của Hiệp hội Doanh nghiệp Đức (GBA) đánh dấu một cột mốc thể chế quan trọng, trở thành một trong những hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài đầu tiên tại Việt Nam, hỗ trợ doanh nghiệp Đức xây dựng chỗ đứng tại thị trường Việt Nam đang phát triển nhanh chóng. Năm 2008, quan hệ song phương chính thức được nâng lên tầm Đối tác Chiến lược, phản ánh sự hợp tác ngày càng tăng trong các lĩnh vực năng lượng, khoa học, công nghệ, bảo vệ môi trường và giáo dục. Tiếp đó, năm 2011, hai bên xây dựng Kế hoạch Hành động Chiến lược, xác định những lĩnh vực hợp tác then chốt bao gồm cải cách pháp luật, quản trị và phát triển kinh tế bền vững. Một dấu mốc quan trọng khác diễn ra năm 2013 với việc khánh thành Ngôi nhà Đức (Deutsches Haus) tại Thành phố Hồ Chí Minh – một trung tâm hiện đại dành cho kinh doanh, giao lưu văn hóa và đối thoại, trở thành biểu tượng trực quan cho cam kết lâu dài của Đức tại Việt Nam.

Những cột mốc này cho thấy quan hệ song phương đã phát triển từ khởi đầu khiêm tốn đến hợp tác đa tầng, đa lĩnh vực. Từ những dự án viện trợ phát triển trong những năm đầu đến hợp tác chiến lược trong các thách thức toàn cầu và vấn đề an ninh, quan hệ đối tác đã mở rộng cả về phạm vi lẫn chiều sâu.

Kinh tế và thương mại từ lâu đã là những trụ cột trung tâm của quan hệ song phương. Đức hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam trong Liên minh châu Âu, trong khi Việt Nam là đối tác quan trọng nhất của Đức tại ASEAN. Kim ngạch thương mại song phương hiện vượt 22 tỷ USD mỗi năm, bao trùm nhiều lĩnh vực: Máy móc và linh kiện ô tô, dược phẩm, dệt may, điện tử và nông sản. Việc triển khai Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA) đã tạo thêm động lực cho thương mại song phương. Các doanh nghiệp Đức ngày càng coi Việt Nam không chỉ là trung tâm sản xuất mà còn là một thị trường tiêu dùng đang tăng trưởng nhanh tại châu Á. Đồng thời, Việt Nam hưởng lợi từ công nghệ, tiêu chuẩn chất lượng của Đức và khả năng tiếp cận chuỗi cung ứng châu Âu, tạo nên một mối quan hệ thương mại cùng có lợi.

Hợp tác phát triển cũng là một trụ cột quan trọng khác. Từ đầu những năm 1990, Đức đã cung cấp cho Việt Nam hơn 2 tỷ Euro viện trợ phát triển chính thức (ODA), tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, phát triển đô thị bền vững, đào tạo nghề, tạo việc làm, bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, cải cách pháp luật và quản trị tốt. Những lĩnh vực này phù hợp chặt chẽ với các ưu tiên phát triển của Việt Nam, đặc biệt trong nỗ lực chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và tuần hoàn.

Thông qua GIZ và Ngân hàng Phát triển KfW, Đức giữ vai trò trung tâm trong hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam. Các dự án chung đã thúc đẩy điện gió, điện mặt trời, tăng cường lưu trữ năng lượng và hiện đại hóa lưới điện. Đối thoại Năng lượng Việt – Đức thúc đẩy trao đổi chính sách, nâng cao năng lực và khuyến khích đầu tư tư nhân. Đức cũng là thành viên nòng cốt của Quan hệ Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), liên minh quốc tế hỗ trợ Việt Nam thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Phát triển đô thị là một ưu tiên chung khác. Các dự án hợp tác của Đức đã hỗ trợ xây dựng hạ tầng thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển giao thông bền vững và sáng kiến thành phố thông minh tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Tất cả những nỗ lực này khẳng định rằng quan hệ đối tác song phương không chỉ là viện trợ, mà còn là trách nhiệm chung trong việc giải quyết các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và suy thoái môi trường.

Giáo dục và đào tạo nghề có lẽ là lĩnh vực bền vững nhất trong quan hệ song phương. Đức nổi tiếng quốc tế với mô hình đào tạo nghề kép, kết hợp giảng dạy lý thuyết trên lớp với thực hành tại doanh nghiệp. Việt Nam, với thách thức thiếu hụt kỹ năng trong thị trường lao động, đã tiếp nhận và triển khai mô hình này với sự hỗ trợ của Đức. Các chương trình đào tạo trong các lĩnh vực như kỹ thuật, logistics, điện tử và y tế đã giúp trang bị cho thanh niên Việt Nam những kỹ năng cần thiết cho ngành công nghiệp hiện đại.

Trường Đại học Việt – Đức (VGU) tại tỉnh Bình Dương (nay là Thành phố Hồ Chí Minh), được thành lập năm 2008, là dự án trọng điểm của hợp tác giáo dục. Với các chương trình đào tạo kỹ thuật, kinh tế và chính sách công, VGU được xây dựng theo chuẩn mực của Đức và hướng tới đóng góp vào nền kinh tế tri thức của Việt Nam. Mỗi năm, nhiều sinh viên Việt Nam cũng sang Đức học tập, tiếp thu kiến thức và kinh nghiệm rồi quay trở về đóng góp cho quê hương, đồng thời củng cố mối gắn kết văn hóa.

Cộng đồng người Việt tại Đức – hiện có hơn 200.000 người – cũng giữ vai trò hết sức quan trọng. Đây là một trong những cộng đồng Đông Nam Á lớn nhất và thành công nhất tại châu Âu, được biết đến với sự hòa nhập, thành tích giáo dục và tinh thần khởi nghiệp. Nhiều người trong cộng đồng này đến Đức trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, số khác sau khi Đức tái thống nhất. Ngày nay, người Việt – Đức đóng góp đáng kể trong kinh doanh, khoa học, y tế và giáo dục, đồng thời vẫn duy trì gắn bó với cội nguồn, được thể hiện qua chiến dịch kỷ niệm “20 Gương mặt, 20 Câu chuyện” do Viện Goethe và Đại sứ quán Đức tổ chức. Các hội đoàn cộng đồng, sự kiện văn hóa và trường dạy tiếng đã góp phần giữ gìn truyền thống và trở thành cầu nối giữa hai xã hội.

Khi cả hai nước kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao, trọng tâm cũng hướng tới tương lai. Việt Nam và Đức chia sẻ nhiều cơ hội cũng như thách thức – từ chuyển đổi xanh, số hóa, di chuyển lao động có kỹ năng đến đổi mới sáng tạo. Việc thực thi đầy đủ EVFTA và Hiệp định Bảo hộ Đầu tư EU – Việt Nam (EVIPA) sẽ tạo ra những điều kiện mới cho thương mại và đầu tư. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức (Mittelstand) đặc biệt có lợi thế để xây dựng quan hệ đối tác với doanh nghiệp Việt Nam. Các công ty Đức sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam thu hẹp khoảng cách hạ tầng và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh, cả trên đất liền lẫn ngoài khơi.

Hợp tác khoa học và công nghệ dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng, bao gồm các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và khoa học khí hậu. Các chương trình trao đổi học thuật và nghiên cứu chung sẽ củng cố quan hệ đối tác tri thức. Di cư và di chuyển lao động cũng sẽ trở nên quan trọng hơn: Đức đang thiếu hụt lao động trong các lĩnh vực như y tế và công nghệ thông tin, Việt Nam có thể cung cấp nguồn nhân lực tay nghề cao. Quản lý tốt dòng di cư lao động sẽ mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia.

Trên bình diện quốc tế, Đức sẽ tiếp tục hợp tác với Việt Nam như một đối tác mạnh mẽ trong việc thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, thượng tôn pháp luật và duy trì một trật tự quốc tế hòa bình dựa trên luật lệ. Trong cả bối cảnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương lẫn châu Âu, hai quốc gia đều có lợi ích trong việc duy trì ổn định và hợp tác.

Năm mươi năm quan hệ ngoại giao Việt Nam – Đức là câu chuyện của niềm tin được bồi đắp, tiến bộ chung và sự gắn kết ngày càng sâu rộng. Từ thương mại và hợp tác phát triển đến giáo dục và hành động khí hậu, mối quan hệ đối tác này đã trưởng thành thành một mô hình hợp tác song phương thành công. Khi hai quốc gia hướng tới tương lai, nền tảng đã vững chắc và tiềm năng vô cùng to lớn. Với sự tôn trọng lẫn nhau và cam kết chung, Việt Nam và Đức hoàn toàn có khả năng viết tiếp một chương mới thành công hơn nữa trong tình hữu nghị và hợp tác trong 50 năm tới.

Helga Margarete Barth
Đại sứ Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam

Nguồn: Vietnam Business Forum