Hợp tác giáo dục đào tạo Việt Nam - Đức: Từ nền tảng vững chắc đến hiệu quả thực chất

Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn chuyển đổi số và phát triển bền vững, hợp tác giáo dục - đào tạo giữa Việt Nam và Đức nổi lên như một điểm nhấn chiến lược. Đức không chỉ là đối tác thương mại hàng đầu ở châu Âu mà còn là quốc gia được Việt Nam lựa chọn để tiếp cận mô hình giáo dục đại học và đào tạo nghề ứng dụng cao.

Cắt băng khởi động Chuyến xe hướng nghiệp Đức, ngày 26/4/2025

Đại học Việt - Đức (VGU) tại Thành phố Hồ Chí Minh là biểu tượng tiêu biểu cho hợp tác giáo dục Việt – Đức. Với diện tích hơn 50ha và tổng vốn đầu tư khoảng 200 triệu USD, phần lớn từ nguồn vay ưu đãi của Ngân hàng Thế giới, VGU được kỳ vọng trở thành mô hình kiểu mẫu về quản trị đại học và nghiên cứu khoa học. Trường áp dụng chuẩn giảng dạy và hệ thống tín chỉ theo tiêu chuẩn Đức, đồng thời xây dựng đội ngũ giảng viên quốc tế.

Trong khuôn khổ dự án Hợp tác kỹ thuật, Chính phủ CHLB Đức đã tư vấn cho Bộ Nội vụ ( trước đây là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) trong việc cải cách quy định pháp lý khung về đào tạo nghề và soạn thảo sửa đổi chiến lược đào tạo nghề quốc gia.

Ngoài ra, trong khuôn khổ các dự án hợp tác tài chính và hợp tác kỹ thuật, Đức còn hỗ trợ một số trường đào tạo nghề trong việc đổi mới trang thiết bị hiện đại, cung cấp các chuyên gia hỗ trợ và các chương trình hỗ trợ để cải thiện nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý để xây dựng và phát triển chương trình đào tạo theo những chuẩn mực trong đào tạo nghề tại Đức. Đặc biệt chú trọng đào tạo nguồn nhân lực cho các lĩnh vực kinh tế với khả năng tăng trưởng cao như cơ khí chế tạo, tiện, cơ khí lắp ráp, điện tử. Bên cạnh đó, đào tạo nguồn nhân lực cho các ngành trong lĩnh vực môi trường cũng được chú trọng, trong đó có lĩnh vực xử lý nước thải và năng lượng tái tạo.

Một khía cạnh rất quan trọng  trong công tác đào tạo nghề  là sự kết nối giữa doanh nghiệp tư nhân và các cơ sở đào tạo. Theo Đại sứ quán Đức tại Hà Nội, để đạt được hiệu quả bền vững thì các doanh nghiệp Việt Nam phải cung cấp nhiều hơn nữa nơi đào tạo và phải hợp tác với các trường đào tạo nghề. Hiện đã có chương trình hỗ trợ kết nối hợp tác giữa các hiệp hội, các nhà tư vấn, doanh nghiệp, học viên học nghề và cơ sở đào tạo nghề trong việc phát triển các chương trình đào tạo nghề để áp dụng cho từng phần đào tạo về lý thuyết và thực hành, cũng như kỳ kiểm tra sát hạch của học viên. Một mô hình điển hình thành công đó là việc đưa vào áp dụng chương trình đào tạo nghề cho học viên học ngành “Xử lý nước thải“ tại Trường Cao đẳng nghề kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và chương trình này đã được nhân rộng tại các trường nghề tại Hà Nội và Huế.

Trong số các chương trình đào tạo nghề hiệu quả có thể kể đến ví dụ điển hình là Bosch Việt Nam và Trường Cao đẳng nghề Lilama 2 tại Đồng Nai. Chương trình đào tạo nghề kép theo chuẩn Đức đã giúp học viên vừa học vừa làm, và theo số liệu từ Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ), hơn 85% học viên tốt nghiệp có việc làm trong vòng 6 tháng, chủ yếu tại các doanh nghiệp công nghệ cao. Điều này cho thấy khi doanh nghiệp tham gia trực tiếp, hợp tác đào tạo gắn chặt với nhu cầu thị trường sẽ tạo ra hiệu quả rõ rệt.

Đáng chú ý, trong những năm qua, GIZ đã triển khai nhiều chương trình cải cách đào tạo nghề (giai đoạn 2024 - 2027), phối hợp với khoảng 30 cơ sở đào tạo nghề tại Việt Nam, thí điểm tích hợp kỹ năng xanh và kỹ năng số. Theo bà Michaela Baur, Giám đốc GIZ tại Việt Nam: “Trong bối cảnh năng lượng tái tạo và việc làm xanh ngày càng gia tăng, việc chuẩn hóa đào tạo nghề theo tiêu chuẩn quốc tế sẽ giúp Việt Nam có lực lượng lao động đủ sức cạnh tranh, không chỉ trong nước mà cả trên thị trường toàn cầu”. Tuy nhiên, quy mô hiện tại vẫn còn quá nhỏ, đặc biệt cần sự tham gia của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, để chương trình thực sự lan tỏa.

Ngoài việc hợp tác đào tạo trong nước, theo Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD), năm 2024 có 7.069 sinh viên Việt Nam đang theo học tại Đức, trong tổng số gần 380.000 sinh viên quốc tế, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có số lượng du học sinh lớn nhất tại Đức. Trong đó, 45% theo học các ngành kỹ thuật.

Nhiều du học sinh tốt nghiệp tại Đức gia nhập các tập đoàn lớn như Siemens hay Bosch, hưởng lương cao và tích lũy kinh nghiệm quốc tế. Trong số người trở về làm việc tại Việt Nam, nhiều cựu sinh viên ngành kỹ thuật làm việc tại VinFast hay Bosch Việt Nam, nâng cao năng suất, chuẩn hóa quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, và áp dụng kỹ năng tự động hóa, công nghệ xanh.

Đặc biệt, được khởi động nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Đức, Dự án Chuyến xe Hướng nghiệp Đức là một minh chứng cụ thể cho cách tiếp cận gần gũi, thực tiễn và sáng tạo trong việc truyền cảm hứng nghề nghiệp cho giới trẻ Việt Nam. Bắt đầu từ ngày 26/4/2025 và kéo dài đến tháng 11/2025, Chuyến xe Hướng nghiệp Đức cung cấp các thông tin về cơ hội nghề nghiệp và đào tạo tại Đức, các con đường an toàn và hợp pháp để sang Đức học tập và làm việc, các chương trình chuẩn bị về ngôn ngữ và văn hóa cũng như các chương trình giáo dục nghề nghiệp và đại học tại Việt Nam theo tiêu chuẩn Đức.

Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, hợp tác giáo dục nghề nghiệp Việt - Đức chỉ bền vững khi gắn chặt với nhu cầu doanh nghiệp và thị trường lao động, không chỉ tập trung vào số lượng sinh viên. Nếu thiếu cơ chế thúc đẩy sinh viên quay về phục vụ trong nước, hiệu quả đầu tư vào nhân lực sẽ bị hạn chế.

Có thể thấy, hợp tác giáo dục Việt - Đức đã xây dựng nền tảng vững chắc, nhưng để thoát khỏi tính biểu tượng, cần đo lường hiệu quả bằng tỷ lệ sinh viên có việc làm phù hợp, thu nhập cải thiện và lợi ích thực tế cho doanh nghiệp. Đồng thời, cần chính sách thu hút nhân tài, kết nối chặt chẽ giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục, và mạng lưới cựu sinh viên để lan tỏa hiệu quả. Chỉ khi tập trung vào hiệu quả đầu ra, hợp tác giáo dục mới trở thành đòn bẩy chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong thời kỳ chuyển đổi số và phát triển xanh.

Thu Huyền (Vietnam Business Forum)