Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ: Lưu giữ và phát huy giá trị lịch sử hào hùng

Trên mảnh đất anh hùng từng ghi dấu chiến thắng “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ là nơi lưu giữ ký ức hào hùng của dân tộc, mà còn là “cầu nối” giữa quá khứ, hiện tại và hiện tại. Với những bước đi hiện đại hóa, đổi mới, Bảo tàng đang khẳng định vai trò quan trọng trong bảo tồn di sản văn hóa, giáo dục truyền thống và thúc đẩy phát triển du lịch tỉnh Điện Biên nói riêng, đất nước nói chung.

Nơi hội tụ chiến tích hào khí lịch sử       

Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ với tiền thân là Phòng Truyền thống Trung đoàn 174, Đại đoàn 316 được thành lập năm 1955 - một năm sau khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi. Sau nhiều lần chia tách và đổi tên, năm 2025, UBND tỉnh Điện Biên ban hành Quyết định số 446/QĐ-UBND ngày 28/02/2025 về việc đổi tên Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ thành Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. 

Toàn cảnh Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ

Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ được khởi công xây dựng tháng 10/2012 và chính thức mở cửa đón khách tham quan ngày 5/5/2014, đúng dịp kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ. Đây được coi là công trình văn hóa trọng điểm của tỉnh Điện Biên, với sứ mệnh lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử của chiến dịch Điện Biên Phủ, mốc son chói lọi trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.

Trong suốt hơn 70 năm hình thành và phát triển, Bảo tàng không ngừng được đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, hiện đại hóa, đổi mới nội dung trưng bày. Hệ thống trưng bày thường xuyên có diện tích 1.250 m², giới thiệu hơn 1.000 tài liệu, hiện vật, hình ảnh, tái hiện sinh động 56 ngày đêm “khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt” của những chiến sĩ “gan không núng, chí không mòn” làm nên chiến thắng vang dội.

Không gian trưng bày cố định của Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ

Một trong những điểm nhấn đặc biệt là bức tranh Panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ” - công trình nghệ thuật độc nhất vô nhị ở Việt Nam và Đông Nam Á về đề tài chiến tranh. Hoàn thành năm 2022, bức tranh có diện tích hơn 3.200 m², được vẽ bằng chất liệu sơn dầu, bố cục tròn, dài 132 m, cao 20,5 m, đường kính 42 m. Tác phẩm tái hiện trọn vẹn các giai đoạn từ chuẩn bị, mở màn, tổng tiến công đến thắng lợi cuối cùng. Bức tranh panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ” không chỉ là kiệt tác mỹ thuật mà còn là sự kết hợp của lịch sử, điêu khắc, sắp đặt, âm thanh, ánh sáng - mang đến trải nghiệm chân thực và xúc động.

Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, chuyển đổi số trở thành xu hướng tất yếu. Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã tiên phong ứng dụng công nghệ hiện đại: số hóa hiện vật, lưu trữ hồ sơ bằng phần mềm quản lý, tham quan Bảo tàng 3D, trải nghiệm thực tế ảo AR/VR, phim tài liệu “Chiến dịch Điện Biên Phủ – 56 ngày đêm” kết hợp sa bàn 3D mapping, quét mã QR để tra cứu thông tin hiện vật đã giúp lịch sử trở nên dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn, đặc biệt với thế hệ trẻ và du khách quốc tế.

Bức tranh Panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ”

Bà Vũ Thị Tuyết Nga - Giám đốc Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ nhấn mạnh: “Chúng tôi luôn xác định, bảo tàng không chỉ là nơi lưu giữ hiện vật, mà phải trở thành điểm đến văn hóa sống động. Mỗi tài liệu, hiện vật, được trưng bày phải biết kể câu chuyện của lịch sử, để thế hệ hôm nay và mai sau thấu hiểu giá trị to lớn của chiến thắng 1954”.

Cùng với đó, bảo tàng chú trọng giáo dục truyền thống lịch sử qua các chương trình trải nghiệm, ngoại khóa cho học sinh, sinh viên; tổ chức triển lãm lưu động trong và ngoài tỉnh; xây dựng clip, video giới thiệu hiện vật và nhân vật lịch sử. Nhờ cách làm sáng tạo, bảo tàng ngày càng thu hút công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Ứng dụng cộng nghệ và chuyển đổi số tại Bảo tàng

Trong năm 2023 - 2024, đơn vị vinh dự nhận Huân chương Lao động hạng Ba và được xếp hạng Bảo tàng cấp II, là minh chứng rõ  ràng nhất cho những nỗ lực bền bỉ và hiệu quả của tập thể cán bộ, viên chức và người lao động.

Chia sẻ cảm xúc sau khi tham quan, ông Nguyễn Văn Thành (du khách Hà Nội) cho biết: “Đứng trước bức tranh Panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ” và những hiện vật quý giá, tôi thật sự xúc động, như được sống lại không khí hào hùng năm 1954. Đây là bài học lịch sử trực quan mà không một trang sách nào có thể truyền tải đầy đủ đến thế hệ sau”.

Tăng cường hợp tác quốc tế

Không chỉ chú trọng hoạt động chuyên môn trong nước, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã từng bước mở rộng hợp tác quốc tế, góp phần quảng bá hình ảnh lịch sử và đất nước Việt Nam ra thế giới.

Năm 2024, bảo tàng phối hợp với Khu phức hợp tưởng niệm Pháo đài anh hùng Brest (Belarus) tổ chức triển lãm về Chiến thắng Điện Biên Phủ tại Belarus, đồng thời tổ chức triển lãm “Pháo đài Brest - Con đường ký ức” tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Cùng năm, bảo tàng tổ chức triển lãm ảnh “Âm vang Điện Biên” tại Thành phố Saint Petersburg (Liên bang Nga), để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn bè quốc tế.

Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ và Bảo tàng Ký ức Chiến tranh Caen (Cộng hòa Pháp) thực hiện ký kết Thoả thuận hợp tác

Đặc biệt, ngày 28/5/2025, tại Hà Nội, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã ký kết Thỏa thuận hợp tác với Bảo tàng Ký ức Chiến tranh Caen (Cộng hòa Pháp). Đây là bước ngoặt quan trọng, mở ra hướng đi mới trong trao đổi chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm bảo tồn, trưng bày và quảng bá di sản, đồng thời giới thiệu sâu rộng về Chiến dịch Điện Biên Phủ, cũng như quảng bá hình ảnh tỉnh Điện Biên - mảnh đất giàu truyền thống, tiềm năng du lịch.

Bảo tàng vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba

Song song với đó, Bảo tàng quan tâm cải tạo cảnh quan, tạo điểm check-in xanh, sạch, đẹp; đầu tư đào tạo đội ngũ cán bộ, hướng dẫn viên với tác phong chuyên nghiệp, kỹ năng ngoại ngữ, kiến thức sâu rộng để phục vụ khách quốc tế ngày càng tốt hơn.

Hoạt động giáo dục của Bảo tàng

Bà Vũ Thị Tuyết Nga chia sẻ thêm: “Hợp tác quốc tế là con đường tất yếu. Thông qua các hoạt động triển lãm, giao lưu, chúng tôi muốn đưa ký ức Điện Biên Phủ lan tỏa tới bạn bè năm châu, đồng thời học hỏi kinh nghiệm để xây dựng một bảo tàng hiện đại, hội nhập”.

Ghi lại cảm xúc trong chuyến tham quan, anh Jean-Pierre Laurent (du khách Pháp) bày tỏ: “Là người Pháp, khi đến đây tôi thấy nhiều điều xúc động. Bảo tàng không chỉ kể về chiến thắng của Việt Nam, mà còn mở ra cơ hội cho thế hệ sau của cả hai dân tộc hiểu rõ hơn về lịch sử, từ đó cùng nhau xây dựng tình hữu nghị bền chặt”.

Trong bối cảnh hội nhập, chuyển đổi số và nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng đa dạng, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đang từng bước đổi mới tư duy, phương thức hoạt động, hướng tới mô hình bảo tàng thông minh và hiện đại. Với định hướng đó, nơi đây không chỉ là “ngôi nhà ký ức” mà còn là trung tâm văn hóa - du lịch, góp phần quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh Điện Biên đến với bạn bè quốc tế.

Ngọc Tùng (Vietnam Business Forum)