Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ điện tử: Xanh để trụ vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Trước sức ép từ các thị trường lớn và cam kết Net Zero toàn cầu, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ (CNHT) ngành điện tử Việt Nam buộc phải chuyển đổi xanh nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng quốc tế. Đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để nâng tầm năng lực sản xuất, khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Áp lực xanh hóa từ chuỗi cung ứng toàn cầu

Tại tọa đàm chuyên đề “Điện tử chuyển mình dưới áp lực địa chính trị: Phát triển chuỗi cung ứng xanh và bền vững” do Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) phối hợp với Vinexad và Green In tổ chức ngày 31-10, các chuyên gia đều chung nhận định: chuỗi cung ứng toàn cầu đang rơi vào giai đoạn gián đoạn nghiêm trọng và Việt Nam  với vai trò trung tâm sản xuất điện tử  không nằm ngoài vòng xoáy này.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành VEIA, nhấn mạnh: “Nếu không chuyển đổi xanh, doanh nghiệp Việt Nam có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.” Áp lực này đến từ những chính sách khắt khe của các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản — đặc biệt là cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và yêu cầu cắt giảm phát thải của các tập đoàn lớn như Apple, Samsung, Intel…

Theo bà Hương, các doanh nghiệp Việt cần chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng tiết kiệm năng lượng, đầu tư công nghệ sạch và xây dựng hệ thống quản trị ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) minh bạch. Đây là điều kiện bắt buộc để duy trì khả năng cạnh tranh trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang dịch chuyển sang “chuỗi cung ứng xanh”.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp CNHT điện tử đang phụ thuộc lớn vào đơn hàng từ các tập đoàn FDI. Khi các “ông lớn” yêu cầu minh chứng về ESG, doanh nghiệp Việt không thể chậm chân. Việc chậm chuyển đổi đồng nghĩa với nguy cơ mất thị phần, thậm chí bị loại khỏi danh sách nhà cung cấp

“Xanh để lớn” hướng đi tất yếu cho doanh nghiệp Việt

Nếu trước đây, “xanh hóa” được xem là mục tiêu dài hạn, thì nay đã trở thành yêu cầu sống còn. Bà Ngụy Thị Giang, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Green In, gửi thông điệp rõ ràng: “Doanh nghiệp Việt đừng chờ lớn mới xanh, mà hãy xanh để lớn.”

Trên thực tế, thế giới đã triển khai nhiều công cụ khuyến khích doanh nghiệp xanh hóa sản xuất. Chẳng hạn, nhãn sinh thái EPEAT do Hội đồng Điện tử Toàn cầu điều hành được áp dụng cho nhiều nhóm sản phẩm như máy tính, ti vi, điện thoại di động… Các tiêu chuẩn này buộc nhà sản xuất giảm phát thải khí nhà kính, kéo dài vòng đời sản phẩm và sử dụng vật liệu tái chế.

Tại Việt Nam, các quy định trong nước cũng đang dần siết chặt: hơn 2.100 doanh nghiệp phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính, trong đó nhiều doanh nghiệp thuộc ngành điện tử; đồng thời, nhà sản xuất và nhập khẩu phải tái chế sản phẩm điện tử sau sử dụng.

TS Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân, cho rằng trong thế giới biến động, doanh nghiệp phải chủ động chuyển đổi, tận dụng trợ lực từ chính sách nhà nước và áp lực thị trường để cải thiện năng lực nội tại. “Nếu chờ đợi, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ cơ hội định vị lại vai trò của mình trong chuỗi cung ứng,” ông nói.

Còn theo ông Lại Hoàng Dương, Giám đốc Công ty CP Truyền thông và Máy tính Thánh Gióng, việc không cam kết ESG có thể khiến doanh nghiệp bị cắt đơn hàng. “Nếu không theo đuổi ESG, doanh nghiệp có thể phải đóng cửa. Bắt đầu từ những bước nhỏ như chuyển khâu vận chuyển sang xe điện cũng là một khởi đầu cần thiết,” ông nhấn mạnh.

Chuyển đổi xanh là thách thức, nhưng cũng là “tấm vé” giúp doanh nghiệp CNHT điện tử Việt Nam nâng tầm. Khi đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế, doanh nghiệp không chỉ giữ được vị trí trong chuỗi cung ứng mà còn có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, tham gia sâu hơn vào các phân khúc giá trị cao.

Việt Nam đang sở hữu nhiều lợi thế: lực lượng lao động dồi dào, tốc độ đổi mới công nghệ nhanh và mạng lưới các hiệp định thương mại tự do (FTA) rộng khắp. Nếu gắn kết chính sách hỗ trợ của Nhà nước với nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, việc hình thành chuỗi cung ứng xanh trong ngành điện tử là hoàn toàn khả thi. Thời điểm hiện nay, khi xu hướng “xanh hóa” lan rộng từ các tập đoàn đa quốc gia đến những nhà sản xuất nhỏ, việc chuyển đổi không chỉ là yêu cầu, mà là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trong bản đồ chuỗi giá trị toàn cầu.

Bùi Liên (Vietnam Business Forum)