Huy động nguồn tài chính xanh, thúc đẩy tăng trưởng xanh hiệu quả

Trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước thực hiện các mục tiêu chiến lược về tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh, việc huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính xanh là một trong những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp tập trung xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển bền vững. Từ đó, sẽ tạo thành một hệ sinh thái bền vững, hiện thực hóa Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh tại Việt Nam.

Khung pháp lý và cơ chế tài chính xanh

Thời gian qua, khung khổ pháp luật liên quan đến chính sách tài chính để thúc đẩy tăng trưởng xanh ở Việt Nam đã liên tục được rà soát để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước.

Việt Nam đã ban hành nhiều khung pháp lý quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển thị trường tài chính xanh

Trong đó, nổi bật là Chiến lược quốc gia Việt Nam về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2050, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 25/9/2012, tập trung vào 3 nhiệm vụ chiến lược gồm: giảm cường độ phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; xanh hóa sản xuất; xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững.

Đáng chú ý, tháng 10/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg phê duyệt “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050” với mục tiêu giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP, xanh hóa các ngành kinh tế, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn,…

Tháng 7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg quy định Tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh (DMPLX), khẳng định những nỗ lực trong việc khơi thông nguồn vốn xanh, từng bước bắt kịp với xu hướng phát triển mạnh mẽ của thị trường tín dụng xanh và trái phiếu xanh trên toàn thế giới và khu vực. DMPLX quy định 45 lĩnh vực, loại hình dự án thuộc 07 nhóm ngành, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho thị trường tài chính xanh trong nước, bao gồm tín dụng và trái phiếu xanh. Khung tiêu chí môi trường thống nhất giúp xác định và lựa chọn các dự án đủ điều kiện tiếp cận nguồn vốn xanh, từ đó thúc đẩy chuyển đổi bền vững trong các ngành trọng điểm của Việt Nam. Cơ chế xác nhận dự án xanh được điều chỉnh linh hoạt, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn xanh và nâng cao minh bạch, độ tin cậy cho bên cho vay và nhà đầu tư.

Đặc biệt, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng đề cập đến việc đẩy mạnh phát triển tín dụng xanh. Nhà nước có cơ chế hỗ trợ lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn ESG.

Bên cạnh những chiến lược quan trọng, Chính phủ và các bộ ngành cũng ban hành những quy định về phát triển các dự án xanh cũng như huy động nguồn vốn xanh. Điển hình như Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 10/01/2022 quy định về các danh mục dự án được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh; Quyết định số 1726/QĐ-TTg tháng 12/2023 phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 với mục tiêu phát triển các công cụ tài chính xanh, tài chính bền vững; đẩy mạnh công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực chứng khoán; Quyết định của Chính phủ số 768/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí phân loại xanh (Vietnam Green Taxonomy) tiếp tục cụ thể hóa danh mục các dự án năng lượng tái tạo được ưu tiên đầu tư và tiếp cận tín dụng.

Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đã ban hành hướng dẫn phát hành trái phiếu xanh dựa trên chuẩn của Hiệp hội Thị trường vốn quốc tế (ICMA), mở rộng kênh huy động vốn tài chính xanh dài hạn cho các dự án năng lượng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ủy ban Chứng khoán triển khai Kế hoạch phát triển thị trường vốn xanh - Xây dựng hạ tầng thị trường xanh và thị trường carbon. Trong đó, giai đoạn 1 (2025 - 2027): chuẩn bị pháp lý, thí điểm sàn giao dịch carbon, xây dựng hạ tầng kỹ thuật; giai đoạn 2 (từ 2028): vận hành chính thức sàn giao dịch, mở rộng giao dịch, liên kết thị trường quốc tế.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng ban hành Thông tư số 17/2022/TT-NHNN, yêu cầu tổ chức tín dụng tích hợp yếu tố Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG) trong thẩm định và quản lý rủi ro tín dụng xanh.

Có thể thấy, trong thời gian qua, Việt Nam đã ban hành nhiều khung pháp lý quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển thị trường tài chính xanh. Những chính sách này đã góp phần thúc đẩy dòng vốn vào các dự án bền vững, hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển kinh tế gắn với tiêu chuẩn Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG).

Dư nợ xanh ngày càng tăng

Số liệu thống kê từ NHNN cho thấy, đến cuối tháng 3/2025, dư nợ tín dụng xanh đạt trên 704.244 tỷ đồng, tăng 3,57% so với cuối năm 2024, chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 37%) và nông nghiệp xanh (trên 29%). Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng xanh bình quân đạt hơn 21,2%/năm trong giai đoạn 2017 - 2024, cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng của toàn nền kinh tế.

Hoạt động Sustainability Talk do VBCSD tổ chức tại trang trại Vinamilk Green Farm năm 2025

Đặc biệt, hệ thống ngân hàng cũng ngày càng quan tâm đến đánh giá rủi ro môi trường và xã hội. Đến nay, đã có 57 tổ chức tín dụng (TCTD) thực hiện đánh giá rủi ro môi trường và xã hội với tổng dư nợ lên tới 3,62 triệu tỷ đồng, số lượng khoản vay được thẩm định rủi ro môi trường và xã hội tăng gấp 15 lần so với năm 2017.

Trong giai đoạn 2019 - 2023, Việt Nam đã phát hành khoảng 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh. Riêng năm 2024, tổng giá trị trái phiếu phát hành đạt khoảng 10,3 nghìn tỷ đồng (trên 400 triệu USD), tăng gần 1,9 lần so với năm 2023, phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng từ các tổ chức phát hành và nhà đầu tư. Các ngân hàng thương mại như Vietcombank, BIDV, HDBank, SeABank cũng tham gia phát hành trái phiếu xanh với mục tiêu tài trợ cho các dự án bảo vệ môi trường trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, giao thông bền vững và quản lý nước, và thúc đẩy phát triển bền vững.

Việt Nam cũng đang trong giai đoạn đầu phát triển thị trường tín chỉ carbon nội địa; đánh dấu bằng việc chuyển nhượng thành công tín chỉ rừng, đã thu về 51,5 triệu USD trong thời gian từ năm 2018 - 2024.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh tăng trưởng xanh và chuyển dịch năng lượng bền vững, nhiều tổ chức quốc tế như IFC, World Bank và OECD đã đưa ra các khuyến nghị quan trọng nhằm hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện hệ sinh thái tài chính xanh. Các khuyến nghị tập trung vào việc phát triển khung pháp lý và cơ chế tài chính bền vững, mở rộng các sản phẩm tín dụng xanh, thiết lập cơ chế bảo lãnh và huy động nguồn vốn tư nhân thông qua các công cụ như khoản vay gắn với phát triển bền vững (SLL) và tài chính kết hợp (blended finance). IFC cũng đề xuất Việt Nam xây dựng danh mục đầu tư xanh minh bạch, giúp ngân hàng và nhà đầu tư xác định dự án đủ điều kiện, trong khi OECD nhấn mạnh chuẩn hóa tiêu chí ESG để hạn chế rủi ro “greenwashing”. Các tổ chức quốc tế đồng thời khuyến nghị Việt Nam cần ban hành chính sách ưu đãi dài hạn, giảm chi phí đầu tư và thúc đẩy thị trường vốn dài hạn phục vụ cho năng lượng tái tạo. Tuy vậy, theo đánh giá, thị trường trái phiếu xanh Việt Nam hiện vẫn phát triển chậm, quy mô nhỏ, thiếu cơ chế xác minh độc lập, công bố thông tin chưa chuẩn hóa và chi phí phát hành cao, khiến đây chưa trở thành kênh huy động vốn chủ lực cho tăng trưởng xanh.

Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, hướng dẫn về tín dụng xanh

Để cụ thể hóa và thực hiện hiệu quả Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, theo NHNN, trong thời gian tới, cơ quan này sẽ bám sát các mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và các nhiệm vụ được giao để tiếp tục thực hiện các giải pháp, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động của ngành Ngân hàng hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong đó, tiếp tục điều hành tăng trưởng tín dụng hợp lý, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên, các động lực tăng trưởng kinh tế theo chủ trương của Chính phủ (bao gồm động lực truyền thống và động lực mới), hỗ trợ tăng trưởng kinh tế theo mục tiêu Chính phủ đã đề ra.

Đồng thời, NHNN cũng tiếp tục rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, hướng dẫn về tín dụng xanh, trong đó đề xuất sửa đổi bổ sung cơ chế, chính sách tín dụng ưu đãi khuyến khích phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn; chỉ đạo TCTD tập trung nguồn vốn, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân thực hiện các dự án xanh, thân thiện môi trường, mô hình kinh tế tuần hoàn.

Đặc biệt, nghiên cứu cơ chế hỗ trợ lãi suất và đề xuất đổi mới phương thức Nhà nước hỗ trợ lãi suất cho khu vực kinh tế tư nhân vay vốn để thực hiện các dự án xanh, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, khung tiêu chuẩn ESG theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân; kịp thời hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng của các TCTD; kết nối, làm việc với các tổ chức ở trong và ngoài nước để tiếp nhận các hỗ trợ về tài chính, hỗ trợ kỹ thuật để triển khai các hoạt động về tài chính xanh, ngân hàng xanh, đặc biệt là nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ngân hàng về ngân hàng - tín dụng xanh, biến đổi khí hậu.

Quỳnh Anh  (Vietnam Business Forum)