Chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn: “Cú hích” cho tăng trưởng hai con số

Trước áp lực ngày càng gia tăng từ cạn kiệt tài nguyên và biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh đi đôi với kinh tế tuần hoàn không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu sống còn để Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế. Đây chính là nền tảng then chốt để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đầy tham vọng giai đoạn 2026 - 2030.

Đột phá từ tư duy “chuyển đổi kép”

Việt Nam đang đứng trước những cột mốc lịch sử: phấn đấu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2050 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Tuy nhiên, để chạm tay vào những mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra, nền kinh tế không thể tiếp tục dựa vào mô hình thâm dụng tài nguyên cũ. Thay vào đó, giai đoạn 2026 - 2030 đòi hỏi một cú hích đột phá để vươn tới mức tăng trưởng hai con số.

Phân tích sâu về yêu cầu cấp bách này, ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh quan điểm phát triển mới: “Mô hình tăng trưởng mới không chỉ đặt trọng tâm vào tốc độ, mà phải bảo đảm đồng thời các yếu tố bền vững, toàn diện và bao trùm; nhấn mạnh chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh dài hạn của nền kinh tế”.

Theo ông Dương, cốt lõi của mô hình mới này nằm ở sự triển khai đồng bộ bốn chuyển đổi mang tính cách mạng: chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi nguồn nhân lực. Trong đó, ông đặc biệt nhấn mạnh sự cộng hưởng giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh - hay còn gọi là “chuyển đổi kép”. “Chuyển đổi số giúp nâng cao năng suất lao động, hình thành các mô hình kinh tế số có giá trị gia tăng cao. Chuyển đổi xanh tạo nền tảng phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, không đánh đổi tương lai môi trường - xã hội để lấy tăng trưởng ngắn hạn”, ông Dương khẳng định.

Về vai trò của kinh tế tuần hoàn, bà Francesca Nardini, Phó Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho biết, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn có thể giúp Việt Nam giảm 30 - 34% rác thải đô thị và hạn chế phát thải khí nhà kính ở mức 40 - 70% trong giai đoạn 2030 - 2060. Những lợi ích này không chỉ góp phần thực hiện các cam kết quốc tế về khí hậu, mà còn tạo thêm việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Bà khuyến nghị Việt Nam cần triển khai các dự án thí điểm để đánh giá rõ rủi ro trước khi nhân rộng quốc gia.

Ở cấp độ thực thi tại địa phương, ông Cung Trọng Cường - Giám đốc Viện Nghiên cứu Phát triển thành phố Huế chia sẻ, Huế đã chủ động xây dựng kế hoạch triển khai kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 với các chỉ tiêu rất cụ thể: đến năm 2030, năng lượng tái tạo chiếm tối thiểu 20% tổng tiêu thụ năng lượng sơ cấp và 100% chất thải rắn sinh hoạt được thu gom, xử lý.

Ông Khuất Quang Hưng - Phó Tổng Giám đốc phụ trách Đối ngoại và Truyền thông Nestlé Việt Nam chia sẻ về cách tiếp cận nông nghiệp tái sinh: “Tập đoàn Nestlé xác định phát triển các hệ thống thực phẩm tái sinh là trọng tâm chiến lược toàn cầu. Tại Việt Nam, chuyển đổi xanh được doanh nghiệp triển khai xuyên suốt chuỗi giá trị cà phê, từ canh tác, chế biến đến tiêu dùng bền vững”.

Đáng chú ý, ông Hưng nhấn mạnh vai trò kết nối của doanh nghiệp khi Nestlé đảm nhiệm vị trí đồng chủ trì khối Tư nhân của Đối tác Phát triển Nông nghiệp Bền vững Việt Nam (PSAV). Thông qua cơ chế này, doanh nghiệp không chỉ hỗ trợ nông dân cải thiện sinh kế mà còn đóng góp tích cực vào việc nâng cao chất lượng và giá trị hạt cà phê Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Ở một khía cạnh khác của kinh tế tuần hoàn là quản lý rác thải nhựa, bà Lê Thị Hồng Nhi - Giám đốc Truyền thông, Đối ngoại và Phát triển bền vững Unilever Việt Nam cho biết: “Doanh nghiệp đang thực hiện những sáng kiến trong lĩnh vực bao bì và quản lý rác thải nhựa đối phó với những thách thức trong quá trình thu hồi và tái chế sau tiêu dùng. Các mô hình này được đo lường cụ thể về hiệu quả môi trường - kinh tế”.

Dấu ấn thể chế và bước ngoặt sáp nhập

Trong bức tranh chuyển đổi xanh tổng thể, nông nghiệp vừa là “trụ đỡ” quan trọng đóng góp trên 15% GDP, nhưng đồng thời cũng là nguồn phát thải lớn, chiếm gần 30% tổng lượng khí nhà kính toàn quốc. Từ góc độ quản lý nhà nước, việc hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường (thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phản ánh tư duy quản lý mới: tiếp cận tổng thể dựa trên hệ sinh thái, gắn kết chặt chẽ tài nguyên thiên nhiên với sản xuất nông nghiệp.

Chia sẻ về sự thay đổi mang tính chiến lược này, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết: “Việc hợp nhất được xem là dấu mốc quan trọng, phản ánh sự chuyển dịch sang cách tiếp cận quản lý tổng thể dựa trên hệ sinh thái, trong đó các nguồn tài nguyên thiên nhiên được gắn kết chặt chẽ với các yếu tố môi trường và khí hậu”.

Thứ trưởng Lê Công Thành cũng chia sẻ thêm những tín hiệu tích cực từ thực tiễn, đặc biệt là việc phê duyệt Đề án trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 - 2035 vào tháng 9/2025. Đây là nỗ lực cụ thể nhằm đưa lĩnh vực trồng trọt vào quỹ đạo phát thải thấp, bảo đảm an ninh lương thực.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn thực tế: “Phần lớn doanh nghiệp, hợp tác xã và các cơ sở sản xuất vẫn duy trì cách làm theo phương thức truyền thống, trong khi khả năng tiếp cận vốn, công nghệ và năng lực quản trị còn hạn chế”. Bên cạnh đó, các thị trường mới như thị trường carbon hay tín chỉ đa dạng sinh học vẫn đang ở giai đoạn hình thành, thiếu sự phối hợp đồng bộ để vận hành hiệu quả.

Các chuyên gia nhận định, chuyển đổi xanh gắn với kinh tế tuần hoàn đang trở thành yếu tố then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Khi các sáng kiến môi trường được triển khai đồng bộ trên quy mô quốc gia và địa phương, Việt Nam có cơ hội nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm phát thải và hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026 - 2030.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)