Dệt may Việt Nam và sức ép thúc đẩy công nghiệp phụ trợ

Theo Hiệp hội dệt may Việt Nam- VITAS, ngành dệt may hiện đóng góp 10% giá trị sản xuất công nghiệp với trên 5000 doanh nghiệp, sử dụng 2,5 triệu lao động, chiếm 5% tổng lượng lao động công nghiệp. Xuất khẩu hàng dệt may đứng thứ 2 và đóng góp 15% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu cả nước, đứng TOP 5 trong số 153 nước xuất khẩu may thế giới. Tuy nhiên, trước sự lệ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên, phụ liệu nhập khẩu, ngành dệt may đang đứng trước sự phát triển mất cân đối và dễ bị tổn thương.

Theo Hiệp hội dệt may ,  chuỗi cung ứng dệt may hiện tập trung quá lớn vào xuất khẩu (chiếm 86% năng lực sản xuất), có sự lệ thuộc quá lớn vào nguồn vải nhập khẩu (chiếm 86% tổng nhu cầu), đặc biệt là Trung Quốc (46%). Ngoài ra, tình trạng “ nút thắt cổ chai” tại khâu dệt nhuộm trong chuỗi cung ứng dệt may vẫn còn xảy ra.

Thực tế cho thấy, ngành công nghiệp dệt may chủ yếu tập trung gia công may nên giá trị gia tăng thấp, dẫn đến thu nhập thấp, dễ biến động lớn về lao động và đe dọa đến sự phát triển ổn định của ngành.

Chiến lược phát triển công nghiệp phụ trợ ngành dệt may là hướng tới phát triển ổn định và bền vững, trong đó, khai thác tối đa lợi thế từ TPP và FTA, lấy giá trị gia tăng làm mục tiêu. Đặc biệt, ngành tập trung tăng cường phát triển công nghiệp phụ trợ, lựa chọn thị trường phù hợp…

Theo đó, hướng triển khai của ngành dệt may là gắn kết chuỗi cung ứng toàn cầu với mục tiêu gia tăng giá trị, sản xuất mặt hàng giá trị cao. Đối với việc khai thác thị trường thế giới, ngành chú trọng vào nâng cấp, gia tăng lợi nhuận; các DN tập trung khai thác thị trường mới, thị trường ngách như Nam, Đông Bắc Á.

Trong chiến lược phát triển công nghiệp phụ trợ, ngành dệt may đã đưa ra một số hạng mục cụ thể. Theo đó, ngành sẽ kêu gọi đầu tư vào sản xuất xơ polyester, yếu tố quan trọng góp phần tạo sự bền vững cho ngành dệt may. Bên cạnh đó, để có thêm 11,6 triệu cọc kéo sợi nữa vào thời điểm 2025, diện tích đất cần cho xây dựng nhà máy ước tính là 580 ha. Ngành cũng cần đầu tư vào các khu công nghiệp quy mô lớn và phát triển tập trung về dệt nhuộm, để có thêm 10,8 tỷ mét vuông vào năm 2025 và kèm theo đó là phát triển phụ liệu và phụ trợ cho may xuất khẩu.

Đặc biệt, theo VITAS, ngành sẽ tập trung xây dựng chiến lược phát triển ngành công nghiệp thiết kế và thời trang của VN. Thị trường nội địa với trên 90 triệu dân là bàn đạp vững chắc để phát triển ngành này.

Với thực tế và chiến lược được hướng tới như trên, VITAS cho rằng, Chính phủ cần bổ sung và điều chỉnh quy hoạch phát triển ngành dệt may VN giai đoạn 2015-2025, tầm nhìn 2035; quy hoạch các khu vực lớn tại 3 miền bắc, trung, nam để kêu gọi và thu hút đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực sản xuất vải bao gồm cả dệt, nhuộm và hoàn tất, cần có nguồn tài chính hỗ trợ cho việc đầu tư xử lý nước thải tại các khu vực dệt nhuộm và hoàn tất này.

Ngoài ra, Chính phủ cũng cần hoạch định nguồn nhân lực để phát triển dệt may theo quy hoạch phát triển mới của ngành và hỗ trợ công tác đào tạo; ban hành chủ trương, chính sách thu hút được công nghệ tiên tiến, khuyến khích chuyển giao và tạo sân chơi cho DNVN có cơ hội trưởng thành và phát triển.

Đặc biệt, cần hoàn thiện môi trường chính sách, môi trường đầu tư; tăng cường khuyến khích đầu tư và kêu gọi đầu tư nước ngoài vào sản xuất nguyên phụ liệu; cần xây dựng cơ chế tạo động lực phù hợp hơn với ngành dệt may như có chính sách hỗ trợ di dời các cơ sở sản xuất ra ngoại thành, đầu tư sản xuất sạch; hỗ trợ xây dựng Trung tâm giao dịch nguyên phụ liệu dệt may; tăng cường kinh phí hỗ trợ xúc tiến thương mại….

Về phía DN, VITAS khuyến nghị các DN nên thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng dệt may truyền thống với nỗ lực đa dạng hóa sản phẩm kết hợp với nâng cao khả năng cạnh tranh không qua giá; tăng cường liên kết trong chuỗi cung ứng trong nước, tăng năng lực thiết kế, thương mại. Đặc biệt, cần tìm kiếm thêm nguồn nguyên liệu từ các nước thay thế dần nguồn cung TQ, giảm sự lệ thuộc quá lớn.

Quỳnh Anh