Nhiều kỳ vọng cho dòng vốn FDI

World Bank nhận định kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng ở mức khiêm tốn, một phần do sự yếu kém của khu vực nội địa, FDI vẫn là nhân tố chính đưa kinh tế đi lên.

Nhân tố thúc đẩy kinh tế

Tạm bỏ qua những vấn đề nóng như trốn thuế, chuyển giá, khu vực FDI đóng góp quan trọng vào việc cân bằng cán cân thương mại. Từ một nước nhập siêu triền miên, Việt Nam đã xuất siêu. Năm 2012 xuất siêu đạt hơn 4 tỷ USD, năm 2013 là 6,48 tỷ USD. 9 tháng đầu năm nay xuất siêu cán cân thương mại đang thặng dư trên 2 tỷ USD. Thặng dư cán cân thương mại giúp Việt Nam gia tăng lượng dự trữ ngoại tệ quốc gia và ổn định tỷ giá.

Đạt được con số thặng dư kể trên, có thể nhìn từ kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng dần qua các năm. Năm 1988, kim ngạch xuất khẩu đạt 1,088 tỷ USD, thì đến năm 2013 là con số này là 132,135 tỷ USD. Năm 1989, khối DN FDI mới chỉ chiếm khoảng 10% kim ngạch xuất khẩu cả nước, nhưng đến năm 2013, tỷ lệ này là 61,42%. Tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu của khối DN FDI bình quân khoảng 30%/năm, đã góp phần giảm bớt sự căng thẳng về cán cân thương mại chung của Việt Nam; từ chỗ cán cân thương mại thâm hụt khá lớn đến nay đã trở nên cân bằng và tạo ra thặng dư.

Nền kinh tế vừa đi qua một giai đoạn đáy khủng hoảng và những tín hiệu hồi phục chưa thực sự rõ ràng và vững chắc. Khu vực nội địa vẫn tiếp tục yếu kém với sức mua giảm, doanh nghiệp phá sản, dừng hoạt động và hoạt động cầm chừng gia tăng. Bù lại, khu vực FDI  đã tạo thêm lực đẩy đối với nền kinh tế.

Việt Nam đã có hướng đi đúng chiến lược phát triển rõ ràng khi định hướng vào chi phí sản xuất và nhân công rẻ. Chi phí lao động của Việt Nam bằng 50% chi phí lao động của Trung Quốc và bằng 40% chi phí lao động của Thái Lan và Philipines. Cơ cấu dân số đang trong giai đoạn vàng, với lực lượng lao động dồi dào. Thêm vào đó là các  ưu đãi về tài chính, thuế thu nhập cho cho một số doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam xuống còn 22% và đặt mục tiêu 20% vào năm 2016. 

Chính trị ổn định và các chính sách ưu đãi, lợi thế về nhân công đã kéo nhiều tên tuổi quốc tế đến Việt Nam. 3 năm trở lại đây, ngày càng có nhiều nhà sản xuất lớn trên thế giới chuyển địa bàn hoạt động từ Trung Quốc sang Việt Nam để giảm chi phí và tìm kiếm lợi nhuận. Giờ đây có thể kể tới những dự án khủng của  Samsung, LG, Nokia, Intel, Canon… Ví dụ thành công đầu tiên phải lể tới Samsung Electronic, với 2 nhà máy lớn tại Bắc Ninh và Thái Nguyên đã mang lại tốc độ tăng trưởng vượt bậc và đóng góp tỷ trọng lớn vào kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. Samsung đã cho thấy hướng đi rõ ràng trong tiến trình đầu tư tại Việt Nam. Ban đầu chỉ là một địa điểm lắp ráp, Samsung đã tăng cường đầu tư sản xuất linh kiện và điện thoại. Với thành công của việc xuất khẩu điện thoại, Samsung tiếp tục rót vốn đầu tư vào nhà máy thứ 3 ở Việt Nam tại Khu công nghệ cao TP Hồ Chí Minh.

Định hướng dòng vốn khôn ngoan

Thu hút FDI được coi như một chỉ số đánh giá quan trọng, nhiều địa phương đua nhau trải thảm đỏ bằng nhiều chính sách thu hút đầu tư. Nhưng đây là thời điểm Việt Nam cần khôn ngoan hơn để hướng dòng vốn đầu tư này vào các lĩnh vực yếu kém như công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp. Cần tính toán lợi ích FDI mang lại cụ thể về chuyển giao công nghệ, tính lan tỏa và tác động tới nền kinh tế ra sao… thu hút FDI thế nào để đạt hiệu quả là bài toán cực kỳ khó giải, và cho đến nay chính phủ chưa đưa ra được kế hoạch, định hướng sử dụng vốn FDI.

Thực tế, doanh nghiệp FDI vào Việt Nam đa số đều là những nhà đầu tư hạng trung bình trên thế giới. Trong tương lai Việt Nam phải tính toán, mở rộng cửa mời gọi những nhà đầu tư hạng A, có quy mô, chất lượng tốt hơn. Việc lựa chọn nhà đầu tư cần đặt ra hàng đầu phải hiểu về khả năng tài chính của nhà đầu tư và kế hoạch đầu tư của họ. Lĩnh vực cần ưu tiên kêu gọi FD phải là những lĩnh vực có lợi thế so sánh của Việt Nam và tính cạnh tranh cao khi tham gia vào thị trường toàn cầu.

Giai đoạn làm thuê, gia công cho doanh nghiệp FDI hiện nay là cần thiết. Nhưng sau đó,  Việt Nam phải nâng tầm từ làm thuê trở thành làm chủ. Có nghĩa là thu hút FDI để cái được VN được bao gồm cả chuyển giao công nghệ, chứ không chỉ là thị trường, hoặc giải quyết công ăn việc làm trước mắt.

Lê Minh