Dệt may: Nguy cơ đánh mất sân nhà

Mặc dù trong nhiều năm qua, ngành dệt may đã có những bước phát triển mạnh nhằm đón đầu TPP nhưng bài toán về nguồn nguyên liệu vẫn chưa giải quyết được khi đại đa số các doanh nghiệp đều phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.  Sự phát triển không cân đối của ngành dệt may đang khiến ngành này đứng trước nguy cơ “xuất khẩu hộ” các doanh nghiệp FDI.

Theo ông Lê Dương Quang, Thứ trưởng Bộ Công Thương, ngành dệt may đang kêu gọi các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài vào đầu tư, phát triển nguồn nguyên liệu tại Việt Nam để đón đầu TPP.

Nhập 6 tỷ mét vải mỗi năm

Theo dự kiến cả năm 2014, ngành Dệt may Việt Nam sẽ đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 25 tỷ USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm trước. Các thị trường chính vẫn là Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc với tỷ trọng lần lượt là 49%, 15%, 12% và 9%.

Tuy nhiên, theo phản ánh của các DN, việc tìm kiếm và nhập khẩu nguyên phụ liệu đang gặp rất nhiều khó khăn do có sự tranh mua nguyên liệu từ các nước chuyên gia công hàng may mặc xuất khẩu. Bên cạnh đấy, lợi dụng việc khan hiếm nguồn hàng, nhiều nhà cung cấp đã cố tình trì hoãn việc giao hàng nhằm nâng giá bán, chính điều này đã khiến cho nguồn nguyên phụ liệu đã tăng từ 10- 15% trong thời gian vừa qua và ảnh hưởng lớn đến tiến độ thực hiện những đơn hàng xuất khẩu đã ký kết trước đó của các doanh nghiệp trong nước.

Số liệu thống kê cho thấy, mỗi năm Việt Nam cần khoảng 6 tỷ 800 triệu mét vải, nhưng trong nước chỉ sản xuất và cung ứng được 800 triệu mét, còn 6 tỷ mét vải vẫn phải nhập từ nước ngoài, vải sản xuất tại Việt Nam cũng đắt hơn vải nhập ngoại, vì vậy, nhiều doanh nghiệp đã chọn vải nhập là chính.

Ông Hoàng Vệ Dũng, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn dệt may Việt Nam cho rằng, ngành dệt may Việt Nam mới chỉ đáp ứng được 2% nhu cầu về bông và 1/8 nhu cầu về vải. Mặc dù mỗi năm trong nước sản xuất được 140.000 tấn sợi/năm nhưng chất lượng không cao khiến cho nguồn nguyên liệu vẫn phụ thuộc rất lớn vào nhập khẩu.

Đây là bài toán hóc búa đối với ngành dệt may, nhất là trong giai đoạn Việt Nam chuẩn bị ký Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP). Khi vào TPP các doanh nghiệp sẽ được hưởng các ưu đãi về thuế khi các doanh nghiệp này bảo đảm nguyên tắc xuất xứ về sợi, vải. Rõ ràng, các doanh nghiệp dệt may không thể thuần túy sản xuất gia công mãi, mà phải sản xuất cả nguyên phụ liệu.

Để không phải phụ thuộc vào nguồn nguyên phụ liệu, giải pháp quan trọng nhất từ lâu đã được nhắc tới đó là xây dựng ngành công nghiệp phụ trợ. Tuy nhiên, dù chính sách phát triển đã được lập ra từ hơn 10 năm qua, nhưng tới nay chỉ là trên giấy. Điều này được coi là nút thắt khiến ngành dệt may Việt Nam cứ loay hoay, không thể bứt phá. Hai lĩnh vực được cho là nền tảng của ngành là dệt nhuộm và thuộc gia vì cần công nghệ hiện đại, vốn nhiều nên hiếm thấy doanh nghiệp nội nào dám nhảy vào.

Chậm còn hơn không

Trong khi các DN trong nước loay hoay với bài toán nguyên phụ liệu thì nhiều doanh nghiệp FDI với ưu thế vượt trội về nguồn vốn, công nghệ, đang triển khai các dự án đầu tư lớn vào sản xuất nguyên phụ liệu và may mặc để đón đầu cơ hội ưu đãi thuế từ các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam sắp ký kết.

Ngày 15/11/2011, Tập đoàn Texhong (Trung Quốc) đã khởi công dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp Texhong Hải Hà với tổng mức đầu tư là 4.520 tỷ đồng, tại Quảng Ninh. Dự án có diện tích 660 ha, nằm trong khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái, bao gồm các hạng mục xây dựng nhà máy (gần 300ha); trung tâm điều hành (gần 25ha); đầu mối hạ tầng kỹ thuật (17ha); cây xanh, hồ nước (109,51ha); đường giao thông và dự trữ phát triển (93,71ha).

Và trong khoảng 3 – 5 năm tới, tập đoàn này sẽ hoàn thành đầu tư xây dựng một doanh nghiệp hiện đại với chuỗi dây chuyền công nghiệp dệt may tập trung khép kiến tại khu công nghiệp Texhong Hải Hà.

Ông Hong Tian Zhu, Chủ tịch Tập đoàn Texhong khẳng định: “Sự ra đời của Khu công nghiệp Texhong Hải Hà chính là sự đón đầu xu thế chuyển dịch, nâng cấp, bước đột phá quan trọng đối với chiến lược quốc tế hóa của Texhong nhằm tạo sức cạnh tranh lớn nhất trên toàn cầu”

Nhìn thấy cơ hội, nhưng nắm bắt, khai thác được để đẩy mạnh xuất khẩu là không dễ đối với các doanh nghiệp dệt may Việt Nam. Từ nay cho đến khi các hiệp định FTA, TPP được ký kết và có hiệu lực, vẫn còn thời gian cho doanh nghiệp trong nước tiếp tục mởi rộng năng lực may, đầu tư vào nguyên phụ liệu, liên kết giữa các khâu sản xuất sợi, vải và may để hoàn thiện chuỗi cung ứng. Dịch chuyển nhanh từ gia công với tỷ trọng nhập khẩu nguyên liệu cao sang hình thức sản xuất tự chủ nguyên liệu (FOB) và sản xuất trọn gói kèm thiết kế (ODM) để đáp ứng yêu cầu người mua và tạo giá trị gia tăng cao hơn – là hướng đi tất yếu và cần được ưu tiên của dệt may Việt Nam.

Sĩ Sơn