Phát huy vai trò của doanh nghiệp trong nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội thảo “Vai trò doanh nghiệp trong nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong hội nhập quốc tế” do Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển bền vững (VBCSD), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Bộ Ngoại giao Việt Nam phối hợp tổ chức tại Hà Nội. Sự kiện nhân dịp ông Philipp Rosler, Giám đốc điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), nguyên Phó Thủ tướng nước Cộng hòa Liên Bang Đức có chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam.

Sức cạnh tranh còn thấp

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định, sau gần 30 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, Việt Nam đã trở thành một nước thu nhập trung bình, có nền kinh tế phát triển năng động, đang tích cực tham gia các liên kết kinh tế đa tầng nấc và là một điểm đến hấp dẫn đầu tư trong khu vực. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, nền kinh tế Việt Nam phát triển còn chưa bền vững, năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp.

Giám đốc điều hành Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), ông Philipp Rosler đánh giá cao nỗ lực phát triển kinh tế vượt bậc của Việt Nam trong thời gian qua. Việt Nam đang có lợi thế ở khu vực kinh tế năng động nhất thế giới với chính trị ổn định, có nguồn nhân lực trẻ và rẻ tuy nhiên năng lực cạnh tranh của Việt Nam còn thấp so với các nước trong khu vực. Ông hy vọng với những lợi thế sẵn có Việt Nam sẽ phát triển ngang bằng các nước bạn.

Theo Báo cáo của WEF về năng lực cạnh tranh toàn cầu năm 2014-2015, chỉ số năng lực cạnh tranh của Việt Nam chỉ tăng 2 bậc, từ vị trí 70 lên 68 trong 148 nền kinh tế. Theo Báo cáo môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới năm 2014, Việt Nam xếp hạng 78 trên 189 nước. Rõ ràng, tuy đã có nhiều nỗ lực, song năng lực cạnh tranh của Việt Nam còn chậm cải thiện và có vị trí xếp hạng khiêm tốn so với nhiều nước trong khu vực.

Theo Tiến sĩ Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, năng lực cạnh tranh của Việt Nam chưa được đánh giá cao. Hai vấn đề thể chế và sáng tạo vẫn đang còn yếu. Cụ thể, xét về yếu tố thể chế kinh tế, Việt Nam xếp hạng 92 thế giới, đứng thứ 9 trên 10 quốc gia của khu vực ASEAN. Nhóm yếu tố về sáng tạo, Việt Nam xếp hạng 87 thế giới. Theo Tiến sĩ Lộc, những điểm còn hạn chế trong năng lực cạnh tranh của đa số doanh nghiệp Việt Nam là khả năng hoạch định chiến lược, khả năng phát triển thị trường và thương hiệu cũng như năng lực quản trị còn hạn chế và đặc biệt là năng suất lao động trong khu vực doanh nghiệp còn chưa cao. Bên cạnh đó, các rào cản về thủ tục hành chính từ môi trường đầu tư, kinh doanh còn nhiều bất cập cũng là những yếu tố cản trở, đặt thêm gánh nặng lên vai các doanh nghiệp.

Ông Thierry Ginger, Phó Giám đốc chương trình Mạng lưới đánh giá toàn cầu của WEF nhận định, hiện thứ hạng của Việt Nam vẫn còn ở mức trung bình trong ASEAN. Theo ông Thiery Ginger, một số điểm yếu của Việt Nam là thể chế, giáo dục bậc cao, phát triển thị trường tài chính, sẵn sàng áp dụng công nghệ tiên tiến. Chuyên gia WEF cảnh báo: Nếu không cải thiện được khả năng cạnh tranh quốc gia, Việt Nam sẽ không tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam sẽ không trở thành nơi các công ty nước ngoài chọn đặt địa điểm sản xuất.

Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định, tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam đang bước sang một giai đoạn mới sâu rộng hơn. Các liên kết kinh tế đa tầng nấc này với luật chơi mới và mức độ mở cửa thị trường sâu rộng vừa tạo ra không gian phát triển mới, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn phải nâng cao hơn nữa năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và doanh nghiệp. Hội nhập kinh tế càng sâu, sân chơi càng rộng thì cạnh tranh càng quyết liệt, do đó nâng cao năng lực cạnh tranh đã trở thành một yêu cầu cấp thiết hơn bao giờ hết đối với cả nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.

Phát huy vai trò của doanh nghiệp

Các doanh nghiệp là tế bào cấu thành của nền kinh tế, do đó khó có thể có một nền kinh tế “khỏe mạnh” nếu các tế bào của nền kinh tế đó ốm yếu. Vì vậy, sức cạnh tranh của các doanh nghiệp là một trong các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh quốc gia. Nỗ lực của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh xét cho cùng là nhằm tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp phát huy sức sáng tạo và đổi mới để có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Do đó, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia đòi hỏi không chỉ quyết tâm của Chính phủ, mà cần cả sự nỗ lực vươn lên của chính các doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Bá Ân, Tổng Thư ký Hội đồng Quốc gia về Phát triển bền vững và Nâng cao năng lực cạnh tranh nhấn mạnh quan điểm trong thời gian tới của cơ quan hoạch định chính sách là coi doanh nghiệp tư nhân như động lực phát triển của nền kinh tế, song song với việc đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước.

Theo ông Philipp Rosler, Việt Nam muốn tăng được năng lực cạnh tranh phải tập trung vào thực hiện tốt các trụ cột. Trong số đó, cần đặc biệt chú ý xây dựng năng lực tài chính, hệ thống cơ sở hạ tầng... Hơn nữa, “hãy dành mọi nguồn lực tốt nhất cho việc đào tạo thế hệ trẻ”, nguyên Phó thủ tướng Đức góp ý.

Một điểm quan trọng cũng được các đại biểu đưa ta tại hội thảo là chú trọng phát triển nguôn nhân lực trẻ, có trình độ. Bởi càng hội nhập quốc tế sâu rộng thì nhân công giá rẻ không còn là lợi thế lớn nữa mà chính chất lượng điều hành là nhu cầu hàng đầu của các nhà đầu tư nước ngoài có chất lượng cao, công nghệ tốt, mang lại nhiều giá trị gia tăng... Ông Ko Tae Yeon, Tổng Giám đốc LG Electronic Việt Nam cho hay chi phí không còn là yếu tố khiến LG lựa chọn đầu tư tại Việt Nam. Các doanh nghiệp muốn Việt Nam phát triển nguồn nhân lực với một hệ thống giáo dục chất lượng cao, nhất là giáo dục đại học và đào tạo nghề. Đồng quan điểm như trên, ông Trần Hùng Việt, Tổng Giám đốc Saigon Tourist cũng khẳng định phải cạnh tranh bằng nguồn nhân lực. “Làm gì cũng phải nhắm vào con người, phải đào tạo để có một lực lượng cho năng lực cạnh tranh”, ông Việt khẳng định.

Các đại biểu cũng nhắc đến Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư sửa đổi như một điển hình của nỗ lực cải cách thể chế, tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch cho doanh nghiệp. Chính phủ Việt Nam nhất quán xác định cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh là một nhiệm vụ trọng tâm, liên tục và thường xuyên trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội. Bên cạnh đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế và củng cố các nền tảng lâu dài cho phát triển như hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, Chính phủ đã và đang triển khai quyết liệt và đồng bộ nhiều biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thu Hà