Tăng năng suất: Nội lực để tăng trưởng

Những đánh giá vào cuối năm 2014 của tổ chức Lao động quốc tế ILO cho thấy, năng suất lao động Việt Nam thấp nhất khu vực, chỉ số năng lực cạnh tranh kém, ngành công nghiệp phụ trợ không đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư nước ngoài.  Đã đến lúc Việt Nam cần nhìn nhận  một cách nghiêm túc các vấn đề trong tăng năng suất nền kinh tế.

Với đánh giá năng suất lao động Việt nam thấp nhất trong khu vực, ông Nguyễn Ngọc Phi, nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN cho rằng năng suất lao động Việt Nam thấp là do 47% lao động nằm trong lĩnh vực nông nghiệp và chỉ đóng góp cho GDP 18% .

Năng suất – điểm nghẽn của nền kinh tế

Hiện nay trên thế giới đang rất xem trọng vấn đề tăng năng suất trong các ngành nghề, mỗi quốc gia đều cố những tổ chức, cơ quan nhà nước xúc tiến phong trào nâng cao năng suất. Năng suất của một quốc gia ảnh hưởng rất lớn đến các thỏa hiệp quốc tế, hòa nhập kinh tế quốc tế và phương diện công nghệ quốc tế. Năng suất có ảnh hưởng lớn đến mối quan hệ giữa người lao động và chủ doanh nghiệp...

Theo Ông Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Năng suất, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, cho biết: “Đối với các Dự án của Bộ Khoa học-Công nghệ, trong thời gian vừa qua đã xây dựng được khoảng 200 mô hình điểm về việc doanh nghiệp áp dụng các giải pháp quản lý tiên tiến để giúp nâng cao năng suất, giảm thời gian thực hiện một công đoạn, giảm chi phí và đặc biệt là giảm lãng phí. Thông qua các giải pháp này, những dự án cải tiến tại các doanh nghiệp đều có thể đạt tăng năng suất khoảng 15 đến 20% hoặc là hơn. Ngoài ra chúng tôi cũng hỗ trợ để nhân rộng kết quả này cho khoảng 500 doanh nghiệp khác”.

Ông Tuấn phân tích: Năng suất lao động của một quốc gia là tổng hợp năng suất lao động của tất cả các ngành trong nền kinh tế quốc dân. Do đó, muốn tăng năng suất lao động của cả nền kinh tế, trước hết phải tăng năng suất của từng khu vực trong nền kinh tế: Nông nghiệp; Công nghiệp - xây dựng và Dịch vụ. Do đó, cần tập trung tháo gỡ các nút thắt đối với sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp, tăng thu nhập và năng suất lao động của người nông dân.

Tăng năng suất lao động để tăng năng suất nền kinh tế

Vấn đề năng suất lao động của Việt Nam đang bị xem là thấp, trong khi tiền lương tối thiểu liên tục tăng, thời gian cho phép làm thêm giờ quá ít đã đẩy nhiều doanh nghiệp vào nguy cơ đóng cửa nhà máy. Trong nhiều hội nghị bàn về năng suất lao động, về mức tăng lương tối thiểu hàng năm do VCCI tổ chức, nhiều hiệp hội ngành hàng như dệt may, da giầy…đều kiến nghị cần sửa đổi Bộ luật lao động về thời gian làm thêm giờ được phép tăng lên là 60 giờ/tháng  như Nhật Bản để thời gian làm thêm giờ có thể bù cho năng suất lao động đang còn quá thấp, bù cho những chi phí liên tục tăng và cải thiện thu nhập cho người lao động.

Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư năng lượng VN Trần Viết Ngãi khẳng định Việt Nam đã đạt được những kết quả quan trọng trong giải quyết việc làm cũng như cải thiện đáng kể năng suất lao động. Tuy nhiên vẫn còn những hạn chế mà chúng ta cần khắc phục để lao động và năng suất lao động không trở thành điểm “nghẽn” của tăng trưởng. Lao động và năng suất lao động có vai trò to lớn do tạo ra thu nhập và sức mua có khả năng thanh toán, làm tăng tiêu thụ ở trong nước - động lực của tăng trưởng kinh tế, là “cứu cánh” của tăng trưởng kinh tế trước những bất ổn ở bên ngoài. Riêng Năng suất lao động ngành điện là rất thấp. Nhiều người bảo, công nghệ ngành điện lạc hậu, theo ông Ngãi không phải vậy. Trang thiết bị của EVN hiện cũng không phải kém nhưng lao động trong ngành này còn đông, nhất là ở các chi nhánh điện. Biên chế trong các nhà máy phát điện cũng rất đông, vượt con số thông thường ở các nhà máy điện của thế giới rất nhiều. Thế giới họ định mức 1 MW có 1,5 - 2 người quản lý, điều hành thôi còn ở VN thì mất khoảng 15 - 20 người, vượt rất nhiều”.

Năng suất lao động thấp là yếu tố cản trở tốc độ tăng trưởng kinh tế, nhất là về chất lượng, là yếu tố tiềm ẩn làm mất cân đối kinh tế vĩ mô, là lực cản của thu nhập, mà bất cập lớn nhất là trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ lao động do số lao động qua đào tạo còn thấp.

Bài toán năng suất đóng góp quan trọng vào bài toán tăng trưởng chung của nền kinh tế, mà Việt Nam phải sớm đưa ra lời giải trên con đường phát triển của mình.

Đỗ Ngọc