Ngành công nghiệp khai thác năng lượng mặt trời: Còn nhiều dư địa

Với lợi thế là một trong những nước nằm trong giải phân bổ ánh nắng mặt trời nhiều nhất trong năm trên bản đồ bức xạ mặt trời của thế giới; Việt Nam có lợi thế lớn để phát triển ngành công nghiệp điện mặt trời. Cho đến thời điểm này, lợi thế đó vẫn mới chỉ được khai thác thông qua một vài dự án nhỏ lẻ.

Trong khi các nguồn năng lượng truyền thống như than đá, dầu mỏ đang dần cạn kiệt, giá thành cao, nguồn cung không ổn định, nhiều nguồn năng lượng thay thế đang được các nhà khoa học quan tâm, đặc biệt là nguồn năng lượng mặt trời.

Tiềm năng lớn

Vị trí địa lý đã ưu ái cho Việt Nam một nguồn năng lượng tái tạo vô cùng lớn, đặc biệt là năng lượng mặt trời. Trải dài từ vĩ độ 23⁰23’ Bắc đến 8⁰27’ Bắc, Việt Nam nằm trong khu vực có cường độ bức xạ mặt trời tương đối cao. Các địa phương có cường độ bức xạ mặt trời cao nhất phải kể đến là: thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh thuộc vùng Tây Bắc (Lai Châu, Sơn La, Lào Cai), vùng Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh)…

Năng lượng mặt trời ở Việt Nam có sẵn quanh năm, tương đối ổn định và phân bố rộng rãi trên các vùng miền khác nhau. Số ngày nắng trung bình trên các tỉnh của miền Trung và miền Nam là khoảng 300 ngày/năm. Năng lượng mặt trời có thể được khai thác cho hai nhu cầu sử dụng: sản xuất điện và cung cấp nhiệt

Năng lượng mặt trời có những ưu điểm như: sạch, chi phí nhiên liệu và bảo dưỡng thấp, an toàn cho người sử dụng… có thể thay thế những dạng năng lượng cũ đang ngày càng cạn kiệt. Phát triển ngành công nghiệp sản xuất pin mặt trời sẽ góp phần thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch, giảm phát khí thải nhà kính, bảo vệ môi trường. Trên thế giới đã có nhiều nước sử dụng năng lượng mặt trời làm giải pháp thay thế những nguồn tài nguyên truyền thống.

Cơ hội còn bỏ ngỏ

Ở Việt Nam trong những năm gần đây cũng đã bắt đầu phát triển ngành công nghiệp năng lượng mặt trời. Tuy nhiên qui mô còn nhỏ. Có bốn dạng công nghệ năng lượng mặt trời hiện đang có mặt trên thị trường Việt Nam. Đó là công nghệ năng lượng mặt trời quy mô hộ gia đình, quy mô thương mại sử dụng cho các khách sạn, nhà hàng, bệnh viện, quân đội và các trung tâm dịch vụ, cho làng mạc như đèn công cộng, âm thanh, tivi và trạm sạc pin.

Phần lớn các sản phẩm sử dụng năng lượng mặt trời vẫn chưa được ứng dụng rộng rãi mà chỉ tập trung tại nông thôn, miền núi - nơi mức sống tương đối thấp. Hiện có hơn 3.000 hộ dân vùng sâu, vùng xa được điện khí hóa bằng hệ điện mặt trời gia đình, 8.500 hộ sử dụng điện mặt trời qua các trạm sạc ắc quy… Tuy nhiên tại các thành phố lớn thì chỉ có duy nhất ngôi nhà sử dụng điện mặt trời cho tất cả các nhu cầu của kỹ sư Trịnh Quang Dũng (do tổ chức SIDA Thụy Điển tài trợ, tại khu vực nội thành như thành phố Hồ Chí Minh.

Ở Hà Nội, số công trình sử dụng pin mặt trời tương đối lớn, dành cho tổ chức, mới chỉ đếm trên đầu ngón tay như: Hệ thống pin mặt trời hòa vào mạng điện chung của Trung tâm Hội nghị Quốc gia, trạm pin mặt trời nối lưới lắp đặt trên mái nhà làm việc Bộ Công Thương, hai cột đèn năng lượng mặt trời kết hợp năng lượng gió đầu tiên được lắp đặt tại Ban quản lý dự án Công nghệ cao Hòa Lạc…

Ông Nguyễn Đức Cường – Phụ trách Trung tâm Năng lượng tái tạo và CDM - Viện Năng lượng (EVN) cho biết: Rào cản lớn nhất để phát triển công nghệ năng lượng mặt trời chính là nguồn kinh phí. Việt Nam hiện đang phải nhập khẩu cả công nghệ và thiết bị khai thác năng lượng mặt trời từ nước ngoài nên chi phí đầu tư ban đầu lớn. Phần lớn những dự án điện mặt trời đã và đang triển khai đều sử dụng nguồn vốn tài trợ hoặc vốn vay nước ngoài. Do đó, mới chỉ có một vài tổ chức, viện nghiên cứu và các trường đại học tham gia, các doanh nghiệp, cá nhân vẫn chưa “mặn mà” với việc ứng dụng, sản xuất cũng như sử dụng các thiết bị năng lượng mặt trời.

Riêng bình đun nước nóng bằng năng lượng mặt trời vốn được coi là có khả năng ứng dụng rộng rãi trên thị trường Việt Nam, đã có hơn 10 doanh nghiệp sản xuất. Hiện tại các doanh nghiệp này rất cần hỗ trợ của Nhà nước về đầu tư nghiên cứu, kinh phí và trang thiết bị kỹ thuật cho sản xuất. Một số sản phẩm bình năng lượng mặt trời trong nước phù hợp chất lượng tốt nhưng chưa cạnh tranh được với hàng Trung Quốc về kiểu dáng, chất liệu và giá thành.

Mặt khác, giá điện của Việt Nam vẫn còn được Nhà nước trợ giá, đang trên lộ trình tiến đến thực hiện giá thị trường nên người dân chưa quan tâm nhiều đến bình năng lượng mặt trời.

Tạo cơ hội bằng chính sách

Để các sản phẩm từ năng lượng mặt trời được ứng dụng rộng rãi, Nhà nước cần ban hành các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia đầu tư, phát triển ngành năng lượng mới này lên quy mô công nghiệp. Cần sớm ban hành Nghị định phát triển năng lượng tái tạo, quy định rõ vấn đề, phạm vi cần hỗ trợ, chỉ tiêu định lượng. Cũng cần có qui định để các nhà sản xuất thực hiện tốt các dịch vụ sau bán hàng, bảo trì, bảo dưỡng, có giải pháp thuận lợi trong việc lắp đặt thiết bị tại các ngôi nhà đã hoàn thiện, để sản phẩm có tính cạnh tranh cao hơn và mở rộng được thị trường tiêu thụ.

Theo các chuyên gia, đầu tư vào lĩnh vực điện mặt trời trong thời gian tới sẽ gia tăng một cách mạnh mẽ. Chính phủ Việt Nam đã chấp thuận sử dụng vốn ODA từ Chính phủ Nhật để xây dựng một nhà máy điện mặt trời nối lưới có công suất 3- 5 MWp và cũng đã phê duyệt vốn đầu tư nhà máy điện mặt trời ở Củ Chi, TP Hồ Chí Minh, của First Solar, một tập đoàn năng lượng điện mặt trời của Mỹ.

Đó là những cơ hội tốt cho các nhà đầu tư vào ngành công nghiệp còn nhiều dư địa này.

Nguyễn Thanh