Tiết kiệm năng lượng: Bài toán của ngành xây dựng

Xung quanh chủ đề tiết kiệm năng lượng cho ngành xây dựng, Tạp chí Vietnam Business  Forum đã cuộc trao đổi với ông Lê Quang Hùng, Thứ trưởng Bộ Xây dựng. Anh Phương thực hiện.

Thưa ông, vấn đề tiết kiệm năng lượng trong ngành xây dựng được hiểu là như thế nào?

Không chỉ trên thế giới mà ngay tại Việt Nam, ngành xây dựng cũng được đánh giá là một trong những ngành có mức độ tiêu thụ năng lượng rất lớn. Và đặc biệt là ở hầu hết các chu trình sống của công trình. Do đó, theo khuyến cáo của các nhà khoa học, trong điều kiện biến đổi khí hậu như hiện nay, vấn đề tiết kiệm năng lượng phải được tính toán đến ở mọi giai đoạn xây dựng. Cũng theo số liệu của những nước phát triển, chỉ riêng tổng năng lượng tiêu thụ cho các công trình xây dựng đã chiếm đến 40% - 70% tổng năng lượng cung cấp cho đô thị. Từ thiết kế, thi công, khai thác sử dụng công trình đến sản xuất vật liệu xây dựng đều phải tiêu thụ năng lượng.

Vậy theo ông, tiết kiệm điện có phải là một trong những nội dung quan trọng trong tiết kiệm năng lượng?

Thực tế cho thấy, chỉ riêng việc tiêu thụ lượng điện năng trong nhà của các khu đô thị đã phát sinh rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết. Cụ thể, đó là việc tiêu thụ điện trực tiếp (chạy máy điều hòa không khí, quạt máy, đun nước nóng, chiếu sáng, thiết bị điện sinh hoạt, thang máy và các động cơ khác…) và tiêu thụ gián tiếp (vật liệu xây dựng, nước sinh hoạt,...) Rõ ràng là để sử dụng năng lượng tiết kiệm và có hiệu quả đều phải xét đến tổng tiêu thụ điện trực tiếp và gián tiếp ngay trong từng căn hộ, cũng như việc tiêu thụ năng lượng ở các khu vực công cộng như: các hệ thống cung cấp điện chiếu sáng, cấp nước, cấp nhiệt, thông tin, thang máy,… Từ đó, lựa chọn và sử dụng các trang thiết bị cho từng căn hộ cũng như các hệ thống điều khiển tự động của cả công trình. 

Đặc điểm điều kiện khí hậu của Việt Nam là kiểu nhiệt đới gió mùa, điều này sẽ gây ra những khó khăn thuận lợi nào trong vấn đề tiết kiệm năng lượng, thưa ông?

Đây thực sự là điểm then chốt nhất đặt ra cho các nhà làm xây dựng là phải dung hòa được  những ảnh hưởng không tốt từ môi trường, điều kiện khí hậu, cảnh quan thiên nhiên đem lại. Mặt khác lại phải tận dụng tối đa các lợi thế sẵn có của tự nhiên để tiết kiệm năng lượng cho công trình xây dựng của mình. Theo đó, ngay từ khâu thiết kế thì việc chọn số liệu khí hậu thích hợp (về bức xạ mặt trời, nhiệt độ không khí, độ ẩm tương đối, gió, điều kiện tiện nghi vi khí hậu công trình,…) để phát triển công trình xanh, tiết kiệm năng lượng trên cơ sở tận dụng tối đa điều kiện khí hậu thiên nhiên và cảnh quan tự nhiên. Nhất là trong vấn đề tổ chức thông gió tự nhiên và tận dụng ánh sáng tự nhiên là điều rất quan trọng.

Còn trong khâu thiết kế thì việc chọn kiểu dáng, hình khối nhà cao tầng không chỉ thuần túy về phương diện thẩm mỹ kiến trúc mà còn có tác dụng tiết kiệm năng lượng trong quá trình xây dựng và vận hành, sử dụng. Chẳng hạn, thứ tự ưu tiên lựa chọn hình khối nhà cao tầng để tiết kiệm năng lượng là khối trụ tròn, khối đa diện đều, khối trụ vuông, khối trụ chữ nhật rồi mới đến các khối có hình thù lồi lõm phức tạp khác.

Ngoài ra, việc các kỹ sư xây dựng có lời khuyên nên chọn hệ thống cửa sổ nhằm tận dụng ánh sáng tự nhiên để chiếu sáng cho phòng cũng là một biện pháp hữu hiệu để tiết kiệm năng lượng trong xây dựng. Chẳng hạn, chọn loại cửa sổ cao và hẹp thì sẽ tốt hơn loại cửa thấp mà rộng (so với cùng một diện tích của cửa). Cửa dễ dàng đóng mở nhưng cũng đảm bảo yêu cầu che nắng. Việc áp dụng kinh nghiệm sử dụng cửa truyền thống (trong kính, ngoài chớp) vẫn là một gợi ý tốt trong xây dựng.

Ngoài những gợi ý trên, ông có thể đánh giá vai trò tiết kiệm năng lượng của các loại vật liệu xây dựng phổ thông hiện nay?

Thực tiễn cho thấy, hiện không chỉ các công trình có tầm cỡ mà ngay cả những mô hình xây dựng dân sinh cũng đã nhằm đến các loại vật liệu xây dựng có tính chất tiết kiệm năng lượng chứ không đơn thuần chỉ mang nặng kiểu “nồi đồng cối đá” như trước đây. Cụ thể, một vài gợi ý sẽ là sử dụng chất liệu gạch không nung trong xây dựng, đỡ tốn kém nhiên liệu nung, giảm khí thải và ô nhiễm nhiệt, tạo loại vật liệu thân thiện với môi trường. Ngoài ra, các chuyên gia trong ngành xây dựng cũng chỉ ra rằng, với điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm như Việt Nam, nếu vật liệu xây dựng không đảm bảo tốt các yếu tố: cách nhiệt, chống thấm dột, ẩm mốc, bền vững, khó bị hư hoại trước những tác động khắc nghiệt… thì trong quá trình vận hành các công trình xây dựng sẽ phải sử dụng thiết bị điều hòa, thông gió nhân tạo, có thể hiệu quả, xong lại kéo theo một chi phí rất tốn kém.

Ngoài ra, giải pháp sử dụng cây xanh để giảm nhiệt độ mặt sàn, làm sạch, dịu không khí đối với công trình xây dựng cũng là một giải pháp tiết kiệm năng lượng đang được áp dụng nhiều tại Việt Nam hiện nay.

Ông có thể kể ra một vài công trình xây dựng tiêu biểu áp dụng các kỹ thuật tiết kiệm năng lượng tại Việt Nam hiện nay?

Ngay tại Thủ đô Hà Nội, khách sạn Sheraton từ lâu đã được biết đến là một trong những công trình kiến trúc đạt được các tiêu chí sáng đẹp rực rỡ nhưng lại hết sức tiết kiệm năng lượng. Và tôi được biết, mỗi năm khách sạn này đã tiết kiệm được hơn 2 tỷ đồng từ việc sử dụng tiết kiệm nguồn năng lượng. Cụ thể, khách sạn đã thay thế hơn 2.200 bóng đèn sợi đốt tại nhiều khuôn viên khách sạn bằng các loại bóng đèn Compact, đèn huỳnh quang tiết kiệm năng lượng.

Một địa chỉ khác ở Hà Nội là tòa nhà Nhà Quốc hội mới được khánh thành và đưa vào sử dụng trong thời gian gần đây cũng được biết đến là công công trình hiện đại về kiến trúc, ứng dụng các công nghệ khai thác hiệu quả năng lượng mặt trời, cho phép tiết kiệm năng lượng trong quá trình sử dụng.

Còn ở nhiệm vụ quản lý nhà nước, trong chiến lược và chương trình hành động tiết kiệm và bảo tồn năng lượng quốc gia, tiết kiệm năng lượng tiêu thụ trong các công trình xây dựng và trong quy hoạch cũng luôn chiếm một vị trí quan trọng. Theo đó, mới đây Bộ Xây dựng đã ban hành dự thảo Thông tư hướng dẫn quản lý, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong các công trình xây dựng nhằm có những chế tài chặt hơn trong vấn đề tiết kiệm năng lượng trong xây dựng.