Hạn chế bị cảnh báo khi xuất khẩu thủy sản sang EU: Khuyến nghị của các chuyên gia

Tỷ lệ thuận với kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU, các vụ cảnh báo về vi phạm ATVSTP cũng ngày càng tăng lên. Để giúp các DN xuất khẩu thủy sản Việt Nam đáp ứng đầy đủ các quy định về ATVSTP khi xuất sang thị trường EU, hạn chế dần tình trạng các lô hàng thủy sản xuất khẩu vi phạm bị cảnh báo hoặc trả về, Dự án Hỗ trợ chính sách thương mại và đầu tư của châu Âu (EU-MUTRAP) đã phối hợp với Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ NN&PTNT) tổ chức Hội thảo "Hài hòa hóa quy định về ATVSTP và thú y dịch tễ của Việt Nam với quy định của EU - Khuyến nghị đối với ngành thủy hải sản Việt Nam".

Tiến sỹ Claudio Dordi - Trưởng nhóm Tư vấn Kỹ thuật Dự án EU-MUTRAP cho biết cuối tháng 5 vừa qua Hiệp định Thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam với Liên minh kinh tế Á Âu (EEU) đã được ký kết; riêng FTA Việt Nam - EU dự kiến sẽ được ký kết vào thời điểm giữa năm 2015 này. Khi FTA Việt Nam - EU được ký kết, hàng loạt thuế quan được cắt giảm tạo điều kiện thuận lợi cho DN Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU, đặc biệt là các DN xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên để xuất khẩu thủy sản sang EU đạt hiệu quả cao, Tiến sỹ Claudio Dordi khuyến nghị các DN Việt Nam phải nắm bắt và tuân thủ các hàng rào tiêu chuẩn kỹ thuật về ATVSTP và chất lượng hàng hóa bởi các điều kiện này vẫn được giữ nguyên bất chấp Hiệp định có được ký kết hay không.

Ông Nguyễn Tử Cương - Trưởng ban Phát triển thủy sản bền vững, Hội nghề cá Việt Nam (VINAFIS) cho biết hệ thống cảnh báo thực phẩm không an toàn của EU được thiết lập từ thập niên 90 của thế kỷ 20 gồm 3 chế độ cảnh báo: thông báo; cảnh báo không cho phép nhập khẩu; cảnh báo khẩn cấp. Đặc biệt nếu rơi vào tình trạng bị cảnh báo khẩn cấp, lô hàng sẽ bị thu hồi để tiêu hủy; DN xuất khẩu lô hàng cũng sẽ bị đình chỉ tạm thời và chỉ dỡ bỏ lệnh đình chỉ khi có 10 lô hàng được kiểm tra đạt yêu cầu.

Đối với ngành hàng thủy sản của Việt Nam, ông Cương cho biết những năm qua Việt Nam chủ yếu xuất khẩu vào EU tôm và các loại cá, trong đó cá tra chiếm sản lượng lớn nhất. Từ năm 2010 đến ngày 25/5/2015, Việt Nam có tổng cộng 183 lô hàng thủy sản bị cảnh báo, trong đó có 69 lô bị cảnh báo theo hình thức thông báo (38%), 85 lô bị trả về (47%) và 28 lô bị thu hồi khẩn cấp (15%). Các lô hàng bị EU cảnh báo đều là cá các loại như cá tra, cá kiếm, cá ngừ…(tôm không bị cảnh báo), trong đó mặt hàng cá tra bị cảnh báo với số lượng lớn nhất (70 lô).

Các lô hàng thủy sản của Việt Nam bị cảnh báo chủ yếu do: bao gói không đảm bảo, nhiệt độ bảo quản không đạt, có lẫn tạp chất (mối nguy vật lý); có chứa các nhóm hóa chất, kháng sinh (CAP, NTr, MG, Trifluralin), thủy ngân, oxit carbon, histamin... vượt quy định cho phép (mối nguy hóa học). ngoài ra còn có các mối nguy sinh học khác như thủy sản bị nhiễm vi khuẩn Listeria , Salmonella, E.Coly…

Theo thông tin từ Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam Lê Thanh Hòa, đa số các lô hàng thủy sản bị EU cảnh báo đều không đạt tiêu chuẩn vật lý, hóa học, sinh học; trong đó tổng số lô hàng không đạt tiêu chuẩn về sinh học chiếm tỷ lệ cao. Ngoài các tiêu chuẩn chi tiết trên, các sản phẩm thủy sản xuất khẩu vào EU đòi hỏi phải được chứng nhận đạt chuẩn GlobalGAP (Thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu). Đây thật sự là một rào cản lớn đối với DN trong nước bởi bấy lâu nay sản phẩm thủy sản của Việt Nam chỉ mới đạt chuẩn VietGAP (Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt)

Trước yêu cầu khắt khe của thị trường EU về chất lượng ATVSTP đối với thủy sản xuất khẩu, ông Hòa khuyến nghị DN Việt Nam cần sớm thay đổi thói quen sản xuất và kinh doanh nhằm tạo niềm tin không chỉ với các đối tác EU mà còn với cả các đối tác xuất khẩu tiềm năng khác. Theo đó, không chỉ tuân thủ nghiêm các quy định tiêu chuẩn kỹ thuật về ATVSTP, DN còn phải chú trọng nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm hàng hóa nhằm đáp ứng hiệu quả nhu cầu của người tiêu dùng.

Còn theo ông Cương, để xuất khẩu thủy hải sản sang EU được thuận lợi, các DN Việt Nam cần đáp ứng những tiêu chí cơ bản về sản xuất nguyên liệu: chứng nhận IUU; kiểm soát dư lượng hóa chất độc trong thủy sản nuôi; kiểm soát an toàn vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ. Đối với quy trình thu mua và chế biến thủy sản cần đáp ứng 3 tiêu chí: hàng hóa phải được kiểm soát về ATTP theo tiêu chuẩn HACCP; ghi nhãn hàng hóa và đảm bảo cho việc truy suất nguồn gốc được thuận tiện. Đặc biệt theo các tiêu chuẩn mới mà các nước EU sẽ áp dụng trong thời gian tới, các DN phải ghi nhãn tuân thủ theo yêu cầu của thị trường này. Việc ghi nhãn cần đáp ứng được các nguyên tắc chung là đầy đủ thông tin để người tiêu dùng yên tâm lựa chọn; đồng thời giúp các cơ quan chức năng có thể truy suất nguồn gốc khi lô hàng không đạt chuẩn yêu cầu.

Mỹ Châu