Một số kinh nghiệm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ

Trong khuôn khổ dự án “Tạo ra một văn hóa khởi nghiệp công nghệ cao tại thành phố Đà Nẵng - Điểm thương mại công nghệ cao giữa Việt Nam và Vương quốc Anh”, Ban Quản lý Khu công nghệ cao Đà Nẵng (Khu CNC) và Viện Nghiên cứu và Đào tạo Việt - Anh (Viện VN-UK) đã có chuyến công tác đến thành phố Cần Thơ và thành phố Hồ Chí Minh để học tập kinh nghiệm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ với các tổ chức: Trung tâm Phát triển vườn ươm công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (KVIP), Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp thành phố Hồ Chí Minh (BSSC), Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh (SHTP-IC), Vườn ươm công nghệ thuộc Trường Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh (HCMUT-TBI).

Qua chuyến công tác và qua nghiên cứu, nhóm nghiên cứu xin tổng hợp tóm tắt một số kinh nghiệm về ươm tạo doanh nghiệp công nghệ như sau:

1. Tầm quan trọng của vườn ươm doanh nghiệp công nghệ

Khởi nghiệp và ươm tạo công nghệ là nguồn lực thúc đẩy cải tiến công nghệ, tạo việc làm mới và đem lại tăng trưởng kinh tế của các quốc gia phát triển. Chính sách kinh tế của nhiều quốc gia cũng dịch chuyển từ thúc đẩy kinh doanh sang thúc đẩy khởi nghiệp. Các nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore… đặc biệt quan tâm đến việc thúc đẩy sự tăng trưởng của các khu công nghệ và vườn ươm. Sự thành công của các khu công nghệ như Sillicon Valley ở California (Hoa Kỳ) và Khu công nghệ cao ở thành phố Cambridge (Vương quốc Anh) đã trở thành những mô hình kiểu mẫu cho nhiều quốc gia. Nhiều nước cũng hình thành và phát triển mạnh mẽ vườn ươm doanh nghiệp theo mô hình thành công ở Hoa Kỳ và Vương quốc Anh.

Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng đã xác định vai trò then chốt của khoa học và công nghệ đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy nhiên, việc phát triển nội lực đổi mới sáng tạo - hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ ở Đà Nẵng còn nhiều bất cập, chỉ mới có vài công ty khởi nghiệp nhỏ, hầu hết trong lĩnh vực công nghệ thông tin, chưa có sự hiện diện của những quỹ đầu tư mạo hiểm hay nhà đầu tư thiên thần lớn, văn hóa khởi nghiệp chưa được khơi dậy.

Chính vì vậy, việc hình thành một trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ là cần thiết. Tuy nhiên, xây dựng mô hình hoạt động của trung tâm này cần thời gian nghiên cứu kỹ để phù hợp với thực trạng và hoàn cảnh riêng biệt của Đà Nẵng.

2. Yếu tố quan trọng đối với sự thành công của một vườn ươm

Qua chuyến công tác, Ban Quản lý Khu CNC Đà Nẵng và Viện VN-UK đã được lắng nghe những chia sẻ, trao đổi cởi mở từ phía các đơn vị ươm tạo về các kinh nghiệm ươm tạo ở Việt Nam và thế giới. Trong đó, các yếu tố quan trọng đối với sự thành công của vườn ươm phải kể đến là:

- Khảo sát thị trường: Theo Giáo sư Kim Hee Sup - Chuyên gia cao cấp của  KVIP, trước khi thành lập vườn ươm, việc xác định thế mạnh và ngành công nghiệp chiến lược của khu vực rất quan trọng và là điều kiện tiên quyết để quyết định lĩnh vực ưu tiên ươm tạo và mang lại thành công của vườn ươm. Dựa trên thế mạnh đó, mới có thể tìm kiếm nguồn ý tưởng đầu vào cho vườn ươm, tận dụng nguồn lực của địa phương và những chuyên gia đủ năng lực, hiểu biết và có kinh nghiệm để tư vấn cho các doanh nghiệp.

- Nguồn nhân lực vườn ươm: Theo chia sẻ của SHTP-IC, đội ngũ vận hành vườn ươm không cần số lượng lớn. Có những vườn ươm chỉ có 5-7 người, trong đó phải có người am hiểu về pháp lý vì vấn đề quyền sở hữu trí tuệ đặc biệt quan trọng khi ươm tạo một ý tưởng mới. Có thể thuê và sử dụng chuyên gia bên ngoài tùy theo dự án cần hỗ trợ về lĩnh vực gì và trả lương theo dự án. Đội ngũ lãnh đạo vườn ươm phải có kinh nghiệm về kinh doanh và có mạng lưới quan hệ rộng để tư vấn trực tiếp hoặc tìm kiếm, kết nối chuyên gia tư vấn cho doanh nghiệp.

- Mạng lưới liên kết của vườn ươm: Cần phải được xây dựng để vườn ươm hoạt động hiệu quả. Các doanh nghiệp, cá nhân tìm đến với vườn ươm không chỉ thuê văn phòng, không gian làm việc mà chủ yếu cần những hỗ trợ, tư vấn về pháp lý, kinh doanh, thị trường… liên quan đến các vấn đề của doanh nghiệp. Vườn ươm cần liên kết với các trường, viện; các doanh nghiệp lớn, các quỹ đầu tư, các vườn ươm khác, các tổ chức hỗ trợ, các cơ quan nhà nước, các đối tác nước ngoài…

Đoàn công tác chụp ảnh lưu niệm với Ban quản lý BSSC

Ảnh: BSSC

- Nguồn thu để duy trì hoạt động vườn ươm: Đây là vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng. Từ kinh nghiệm thực tế ở Anh Quốc, các vườn ươm mất thời gian 7-12 năm để có thể tự duy trì hoạt động. Tùy theo mô hình hoạt động của vườn ươm, nguồn thu có thể đến từ nhiều nguồn: Ngân sách cấp; cho thuê văn phòng; cho thuê máy móc, thiết bị; thu phí dịch vụ hỗ trợ, tư vấn (trường hợp SHTP-IC, BSSC, KVIP); tổ chức sự kiện (trường hợp BSSC), … Theo TS Dương Minh Tâm, Phó Trưởng ban, Ban Quản lý Khu CNC TP HCM, bản thân vườn ươm phải vận hành như một doanh nghiệp kiểu mẫu, từ đó tôn vinh tinh thần doanh nhân của doanh nghiệp.

- Xây dựng cơ chế, chính sách của vườn ươm: Để vườn ươm hoạt động hiệu quả, cần phải xây dựng cơ chế, chính sách tuyển chọn đầu vào hiệu quả, cơ chế ưu đãi dành cho doanh nghiệp trong vườn ươm, chính sách hậu tốt nghiệp (hỗ trợ ngay cả khi doanh nghiệp đã tốt nghiệp).

- Cơ sở vật chất của vườn ươm mới chỉ là phần cứng, để vườn ươm hoạt động hiệu quả, cần thiết phải thúc đẩy mạnh mẽ “hệ sinh thái khởi nghiệp” tại địa phương (còn gọi là phần mềm) nhằm khuyến khích tinh thần khởi nghiệp để tạo nguồn đầu vào chất lượng cho vườn ươm.

- Vị trí địa lý, quy hoạch của vườn ươm: Một trong những yếu tố quan trọng khác tác động đến sự thành công của một vườn ươm là vị trí. Các vườn ươm nên được xây dựng và phát triển ở một vị trí hợp lý, hấp dẫn và thuận tiện cho doanh nghiệp.

SHTP-IC thu hút các cá nhân và doanh nghiệp đầu vào một phần là thông qua thương hiệu của Khu CNC TP HCM và lợi thế khai thác thị trường của các doanh nghiệp đầu tư trong Khu CNC TP HCM. KVIP nằm trong Khu công nghiệp Trà Nóc II (Cần Thơ) có nhiều điều kiện thuận lợi vì đặt cạnh các công ty chế biến thủy hải sản, là lĩnh vực ươm tạo ưu tiên của Vườn ươm này.

Những kinh nghiệm quý báu tiếp thu được từ chuyến công tác lần này sẽ giúp cho Ban Quản lý Khu CNC Đà Nẵng có những định hướng và cách làm tốt hơn trong việc xây dựng mô hình Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao trong thời gian đến.

Như Quý- Thiên Hương

(Ban Quản lý Khu CNC Đà Nẵng)