Những khoản nợ xấu do Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC) mua lại từ các NHTM có thể được giải quyết tốt hơn để khơi thông dòng vốn cho nền kinh tế. Cùng với đó, Bộ Tài chính quyết định thúc đẩy tăng đầu mối xử lý nợ xấu.

Thúc đẩy quá trình xử lý

Cuối tháng 8/2015, NHNN đã ban hành Thông tư số 14/2015/TT-NHNN quy định thêm một số điều về việc mua, bán và xử lý nợ xấu của VAMC. Thông tư này cho phép sự linh hoạt và chủ động hơn trong việc mua và xử lý nợ xấu.

Điểm mới đáng chú ý nhất là Thông tư cho phép VAMC được phát hành trái phiếu trực tiếp để mua nợ xấu của các TCTD. Trái phiếu trực tiếp sẽ được phát hành bằng VND dưới hình thức bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử có định danh, hoặc chứng chỉ ghi danh. VAMC được dùng trái phiếu này để thanh toán cho các TCTD khi mua các khoản nợ xấu, đồng thời các TCTD khi nhận trái phiếu có thể dùng 100% giá trị để tham gia nghiệp vụ thị trường mở, nếu không dùng để tham gia tái cấp vốn tại NHNN.

Quyền được phát hành trái phiếu trực tiếp đã cung cấp theo công cụ cho VAMC, tạo thêm nguồn vốn cho đơn vị này mua nợ xấu. Các khoản nợ xấu dang ăn mòn lợi nhuận của NH vì họ phải trích dự phòng rủi ro, nay khi nhận trái phiếu trực tiếp, các NH sẽ không phải trích lập dự phòng rủi ro vì hệ số rủi ro của trái phiếu trực tiếp được quy định là 0%.

Các NH còn được hưởng cơ chế ưu đãi khi gặp khó khăn, theo thông tư 14, các NH thuộc diện tái cơ cấu khi bán nợ xấu cho VAMC, nhận thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt có thể kéo dài thời gian trích lập dự phòng đến 10 năm, thay vì 5 năm như quy định cũ. Ngoài ra, các NH được phép tạm trích dần số tiền trích lập dự phòng rủi ro hàng năm đối với từng trái phiếu đặc biệt vào các kỳ trích lập dự phòng rủi ro trong năm.

Thông tư 14 cũng đưa ra các quy định mới hỗ trợ xử lý các khoản mà VAMC đã mua. Nếu khách hàng vay hợp tác tốt với VAMC trong việc cung cấp hồ sơ thông tin, giao nhận tài sản bảo đảm liên quan đến khoản nợ, đồng thời chứng minh được việc giảm lãi suất của khoản nợ xấu góp phần giúp khách hàng vay giảm bớt khó khăn tài chính… thì VAMC có thể xem xét miễn, giảm tiền lãi quá hạn, tiền phạt vi phạm của các khoản nợ xấu đã mua. Điều này giúp cho các DN có nợ xấu đã được bán cho VAMC nhẹ gánh hơn trong việc trả nợ, từ đó kỳ vọng có thể thanh toán nợ xấu và phục hồi sản xuất kinh doanh.

VAMC bắt đầu đi vào thị trường từ 1/10/2013 với quy mô vốn điều lệ ban đầu chỉ là 500 tỷ đồng, công cụ chủ yếu để mua lại nợ xấu là “trái phiếu đặc biệt”.

Theo Nghị định 34/2015/NĐ-CP của Chính phủ ban hành đầu năm nay, vốn điều lệ của VAMC cũng được tăng mạnh từ 500 tỷ đồng lên 2.000 tỷ đồng, và hiện công ty này đã đề nghị Ngân hàng Nhà nước điều chuyển 1.500 tỷ đồng tăng thêm để thêm lực triển khai mua nợ xấu theo giá trị thị trường.
Thống kê của NHNN cho thấy, tính đến thời điểm cuối tháng 6/2015, VAMC đã mua khoảng 158.000 tỷ đồng nợ xấu từ các TCTD, đồng thời tổ chức này cũng đã được tăng thêm vốn điều lệ 1.500 tỷ đồng để có điều kiện gia tăng hoạt động mua nợ.

Thêm đầu mối giải quyết nợ xấu

Một chính sách khác cũng được quan tâm trong thời điểm này là gia tăng đầu mối xử lý nợ xấu. Vừa qua, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 135 quy định vốn điều lệ của đầu mối xử lý nợ xấu của Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam DATC được tăng lên 6000 tỷ đồng.

DATC là DN hạng đặc biệt, được thành lập và đi vào hoạt động từ ngày 1/1/2004 với vốn điều lệ ban đầu 2.000 tỷ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước cấp. Sau 10 năm hoạt động, đến 29/4/2014, công ty này được chuyển đổi thành Công ty TNHH một thành viên Mua bán nợ Việt Nam, gắn với trọng tâm tham gia xử lý nợ. Sau 10 năm hoạt động, vốn điều lệ của công ty này chỉ được tăng từ 2.000 tỷ đồng lên 2.481 tỷ đồng. Quyết định mới của Bộ Tài chính bơm thêm vốn cho DATC nhằm thúc đẩy hoạt động của tổ chức này tham gia vào quá trình xử lý nợ xấu.

Tỷ lệ nợ xấu tính đến 30/6/2015 của hệ thống NH ở mức 3,72%, giảm nhẹ so với mức 3,81% cuối tháng 3/2015, nhưng tăng so với mức 3,49% tháng 1/2015. So với cuối tháng 9/2012 - thời điểm NHNN bắt đầu nhận diện một cách đầy đủ nợ xấu để lập đề án xử lý - quy mô nợ xấu đã giảm rất mạnh, 159.313 tỷ đồng so với gần 465.000 tỷ đồng.

Các chính sách mới ban hành đem lại kỳ vọng giải quyết tốt hơn những khoản nợ xấu. Tuy nhiên, hình thành thị trường mua bán nợ xấu còn là câu chuyện xa vời. Thông tư 14 đã cho phép mua bán nợ theo giá thị trường, nhưng nợ xấu cần được mua bán bằng “tiền thật”, trái phiếu trực tiếp của VAMC chưa phải tiền thật. Nợ xấu cần được mua bán theo hình thức mua đứt bán đoạn. Thông tư 14 đã cho phép ngân hàng bán đứt nợ xấu cho VAMC, chuyển toàn bộ quyền lợi của NH sang chủ nợ mới là VAMC. Tuy nhiên, điều kiện này chưa thể đạt được kỳ vọng về hiệu quả, vì tính pháp lý tại Việt Nam còn xung đột và chồng chéo về xử lý tài sản đảm bảo của khoản nợ vay, tòa án vẫn chỉ cho phép người khởi kiện con nợ phải là chủ nợ đầu tiên, tức là NH.

Lê minh