Kinh tế năm 2016: Cơ hội và thách thức

2015 là năm cuối cùng trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm của Việt Nam (2010-2015), là năm mà nền kinh tế Việt Nam chứng kiến nhiều vận hội lịch sử đem lại như: Hoàn thành ký kết hiệp định TPP,  gia nhập thành công cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)…

Những ngành được hưởng lợi

Nếu nhìn từ các hiệp định lịch sử như TPP, AEC thì ngành được hưởng lợi nhiều nhất được nói đến sẽ là dệt may, FDI, bất động sản. Theo đánh giá của Bộ Công thương, dệt may chính là ngành được quan tâm nhiều nhất trong TPP, khi mà 12 nước thành viên đã đồng ý dành chương riêng cho ngành công nghiệp vốn được đánh giá là có vai trò rất quan trọng vào tăng trưởng kinh tế tại một số thị trường của các nước TPP. Ngành cũng là ngành sẽ được xóa bỏ thuế quan ngay khi hiệp định được ký kết và có hiệu lực.

Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới (WB), sản lượng dệt may có thể tăng 21% và tốc độ tăng trưởng xuất khẩu vào thị trường Mỹ có thể đạt kỷ lục 90% vào năm 2020. Đồng thời, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của ngành có thể ở mức 41%, tương ứng với giá trị xuất khẩu tăng thêm 11,5 tỷ USD đến năm 2020. Còn theo tính toán của bà Đặng Phương Dung - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, ngành dệt may đang có nhiều lợi thế để đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ. Vì hiện nay ngành sợi của Việt Nam đã phát triển và có khả năng đáp ứng khi dệt có nhu cầu. Đóng góp của ngành cho nền kinh tế cũng không nhỏ, tính đến giữa năm 2015, ngành dệt đóng góp 4,18 tỷ USD trong thu hút FDI, chiếm 76,2% trong tổng vốn. Với cơ cấu nhập khẩu nguyên liệu đầu vào đang có sự thay đổi lớn, sẽ giúp chuyển dịch nguồn cung sang các nước trong TPP, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc và Đài Loan. Tuy nhiên, những lợi thế của TPP đang được nhận định là mang lại lợi ích cho những nhà đầu tư về dệt, nhuộm, khi đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam với các dự án lớn để đón đầu cơ hội giảm thuế từ TPP. Đồng thời, ngay cả khi không được hưởng ưu đãi thuế suất 0%, một số doanh nghiệp dệt may cũng sẽ được hưởng lợi gián tiếp từ việc gia tăng các đơn hàng của các doanh nghiệp nước ngoài để gia công.

Cơ hội tăng trưởng ngoại mục trong năm 2016 phải kể đến là FDI. Vẫn là những cái tên quen thuộc như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ… sẽ là những nhà đầu tư số 1 mang lại nguồn lợi khổng lồ cho nền kinh tế Việt Nam. Song theo đánh giá của nhiều chuyên gia, cùng với những nhà đầu tư chiến lược khác trong năm 2016 chất và lượng của dòng vốn đầu tư FDI của Việt Nam sẽ tăng lên vòn vọt. Và hậu thuẫn cho các dòng vốn “made in” Nhật, Hoa Kỳ, Hàn Quốc này chính từ các cơ hội lịch sử đem lại từ những hiệp định như FTA Việt Nam – Hàn Quốc, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Cũng như việc, Việt Nam đã là một thành viên nền kinh tế năng động quan trọng trong cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC). Được biết, trong 11 tháng năm 2015, các nhà đầu tư Hàn Quốc đã cam kết đầu tư vào Việt Nam trên 6,39 tỷ USD, nâng tổng vốn FDI từ quốc gia này vào Việt Nam lên trên 44 tỷ USD, đứng vững ở vị trí nhà đầu tư số 1 vào Việt Nam, kể cả trong năm nay hay tính lũy kế. Còn theo thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hầu như tất cả các công ty lớn của Hàn Quốc có trong danh sách FORTUNE 500 đều đã có dự án đầu tư hoặc hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, như: Samsung, LG, GS, POSCO, Hyundai, KEPCO, SK...

Nhà đầu tư đứng thứ 2 chắc chắn là Nhật Bản, 11 tháng qua, các nhà đầu tư Nhật Bản chỉ đầu tư vào Việt Nam trên 1,723 tỷ USD, nâng tổng vốn FDI Nhật Bản lũy kế tại Việt Nam lên xấp xỉ 39,5 tỷ USD. Cũng theo Cục Đầu tư nước ngoài, hiện Nhật Bản có  khoảng 4,7 triệu doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm 99,7% tổng số doanh nghiệp tại Nhật Bản, có công nghệ, kỹ thuật hiện đại và đang có xu hướng đầu tư ra nước ngoài, trong khi Việt Nam đang có nhu cầu phát triển công nghiệp hỗ trợ và thu hút đầu tư của các doanh nghiệp này. Do đó, đây chính là cầu nối đưa nhà đầu tư hai nước Việt Nam – Nhật Bản đến gần nhau hơn.

Riêng với nhà đầu tư Hoa Kỳ, kỳ vọng của các chuyên gia và giới phân tích thì đây sẽ là nhà đầu tư lớn nhất Việt Nam, bởi tiềm năng và thế mạnh của quốc gia số một hành tinh. Các chuyên gia đánh giá sở dĩ dư địa FDI của Việt Nam đối với Hoa Kỳ có thể tăng mạnh trong năm 2016 do với những công ty xuyên quốc gia của Mỹ khi đầu tư ra nước ngoài hiện, ưu tiên số một là tìm kiếm thị trường trong khi Việt Nam hội đủ các yếu tố để trở thành một thị trường hấp dẫn.

Những ngành bị tác động

Mặt dù với Việt Nam là một quốc gia trẻ có đầy đủ những thế mạnh, tiềm năng cùng sức bật lớn. Song vẫn có những tác động trái chiều đến tổng thể nền kinh tế vĩ mô. Và một trong những ngành phải chụi những tác động khá lớn của quá trình “toàn cầu hóa” là ngành nông nghiệp.

Ngành nông nghiệp Việt Nam cũng phải đón nhận những tác động không nhỏ từ chính nội tại phát triển chưa đồng nhất của mình. Điển hình của sự thiếu hụt đó là câu chuyện của ngành chăn nuôi. Thậm chí nhiều chuyên gia còn đặt câu hỏi, dưới áp lực của các hiệp định đối tác thương mại song phương, đa phương mà Việt Nam đã và đang ký kết với những đối tác toàn cầu. Liệu ngành chăn nuôi có thể trụ vững hay sẽ bị xóa sổ. Khi áp lực lớn nhất lên ngành này là mức thuế suất nhiều mặt hàng chủ lực sẽ về mức 0%. Do đó lo ngại là với cách làm ăn manh mún, tư duy nhiệm kỳ ngành sẽ khó có thể cạnh tranh với các ông lớn nước ngoài. Với tiềm lực tài chính dồi dào, cung cách làm ăn, đầu tư bài bản chiến lược. Theo tính toán của các chuyên gia thị trường phân phối, bán buôn bán lẻ của các mặt hàng thịt sẽ bị ảnh hưởng lớn nhất. Và đối thủ cạnh tranh trực tiếp đi ra từ chính TPP là Hoa Kỳ. Đơn giản vì đây là quốc gia có lợi thế về thức ăn chăn nuôi do có nhiều ngô và đậu tương giá rẻ. Theo tính toán sơ bộ, trong trường hợp thuế NK về 0%, thịt lợn Mỹ sẽ tràn vào Việt Nam rẻ hơn thịt sản xuất trong nước khoảng 15-20%.

Cũng theo thống kê của Hội Chăn nuôi cho thấy, hiện nay trong tổng số thịt sử dụng cả năm của Việt Nam, thịt gia cầm chiếm khoảng 31-32%, thịt lợn chiếm khoảng 62%, còn khoảng 6% là thịt bò, thịt trâu.

Hầu hết các ý kiến đều chung nhận định khâu yếu nhất của ngành chăn nuôi Việt Nam là giá thành cao. Và yếu tố chi phối là do sản phẩm phải qua quá nhiều khâu trung gian. Hiện tại, sản xuất chăn nuôi chưa theo chuỗi giá trị mà bị cắt khúc, mỗi công đoạn người sản xuất lại phải tính toán để có một lợi nhuận nhất định nên buộc phải đẩy giá thành lên cao, hiện vào khoảng 18 - 20%.

Câu chuyện thiếu hụt, sức cạnh tranh kém của ngành chăn nuôi trong nông nghiệp cũng là bài học nhãn tiền cho nhiều ngành kinh tế khác của Việt Nam như: thị trường chứng khoán, bất động sản, phát triển năng lượng.v.v… Khi mà áp lực cạnh tranh đã đứng trước và đang gõ cửa nhà dồn dập. Nếu không thể tìm ra những giải pháp để tháo gỡ, để tồn tại thì chuyện ngành chăn nuôi bị thua ngay trên sân nhà là điều dễ nhận biết.

Anh Phương