Cơ chế điều hành tỷ giá mới: Linh hoạt và tránh sốc

Những ngày đầu tiên vận hành cơ chế điều hành tỷ giá mới cho thấy cơ chế tỷ giá hằng ngày này sẽ giúp ngân hàng nhà nước chủ động, linh hoạt hơn trong điều hành tỷ giá.

Trong 5 năm qua, tần suất điều chỉnh tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước (NHNN)  vào khoảng 1-3 lần/năm, mỗi lần vài phần trăm. Cơ chế tỷ giá mới do NHNN công bố tỷ giá hàng ngày chứ không phải trong thời gian dài như trước đây.

Tý giá mới được coi là một bước tiến trên con đường thả nổi tỷ giá, nhưng đây không phải là cơ chế tỷ giá thả nổi hoàn toàn. Doanh nghiệp và ngân hàng vẫn phải giao dịch trong biên độ cho phép chứ không phải được tự do thỏa thuận.

Xóa bỏ tâm lý chờ đợi “từng đợt” phá giá 

Khi hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, việc găm giữ tỷ giá trong một thời gian dài khiến nền kinh tế kém linh hoạt và giảm sức cạnh tranh. Khi áp lực lên tỷ giá lớn dần lên, lại xuất hiện tâm lý găm giữ ngoại tệ chờ đợi tỷ giá được NHNN điều chỉnh tăng, gây nên những đợt khan hiếm và sốt giá ngoại tệ. Tình hình này được nhìn thấy rõ ràng qua việc đồng USD tăng giá và đồng NDT trượt giá bất ngờ gần đây đã khiến cho nhiều đồng tiền của các nền kinh tế Châu Á có thiên hướng xuất khẩu giảm mạnh. Do đó, việc neo tỷ giá tiền Đồng so với USD trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến tính cạnh tranh khi mà kim ngạch xuất khẩu tương ứng với khoảng 80% GDP. Nỗ lực ổn định tỷ giá đã khiến dự trữ ngoại hối của VN giảm nhanh chóng xuống dưới mức chuẩn là 3 tháng giá trị nhập khẩu. Vào cuối quý 3/2015, tỷ lệ này đạt 2,1 tháng giá trị xuất khẩu, với tổng dự trữ ngoại hối ước tính 30,3 tỷ USD so với con số 37 tỷ USD cuối tháng 7.

Cơ chế tỷ giá mới đã chính thức được NHNN áp dụng trong ngày làm việc đầu tiên của năm 2016. Theo đó, tỷ giá trung tâm sẽ lên, xuống theo ngày một cách linh hoạt, bám sát diễn biến trong nước và quốc tế. Việc áp dụng hệ thống tỷ giá hối đoái linh hoạt này sẽ giúp việc trượt giá tiền Đồng trong thời gian sắp tới diễn ra tuần tự từng bước nhỏ. Do đó, động thái này sẽ giúp các hoạt động trên thị trường ngoại hối tốt hơn khi xóa bỏ tâm lý chờ đợi “từng đợt” phá giá tiền tệ.

Tuy nhiên, tỷ giá trung tâm được coi là bước đi khôn ngoan của NHNN, một mặt điều hành một cách linh hoạt, nhưng không có nghĩa là tỷ giá hoàn toàn được thả nổi theo thị trường. Mục tiêu cao nhất của chính sách tỷ giá vẫn là ổn định thị trường ngoại hối, ổn định vĩ mô. Nhìn vào cách điều hành tỷ giá mới cũng như các công cụ kèm theo của NHNN, có thể thấy, mục tiêu cao nhất của chính sách tỷ giá mới vẫn là ổn định thị trường ngoại hối, ổn định vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng, nâng cao vị thế tiền đồng.

Những ngày đầu tiên áp dụng cơ chế điều hành tỷ giá mới, cho thấy NHNN áp dụng một cách thận trọng. Tỷ giá sẽ thay đổi từ từ với biên độ hẹp, trong sự quản lý của NHNN. Có thể thấy rằng NHNN sẽ điều hành theo mức độ điều chỉnh tỷ giá của năm nay, theo kế hoạch dựa trên sự tính toán cân đối các yếu tố vĩ mô như lãi suất, lạm phát, tăng trưởng… Ví dụ, mức độ điều chỉnh tỷ giá năm nay là 4 - 5% thì thay vì điều chỉnh 3 - 4 lần, mỗi lần điều chỉnh 1-2%, năm nay, việc điều chỉnh sẽ diễn ra đều đặn hàng ngày. Chính sự linh hoạt đã khiến cơ chế điều hành tỷ giá mới được nhiều chuyên gia nhận định là mang tính thị trường hơn. Một điểm quan trọng không kém là, với cơ chế tỷ giá mới, các sản phẩm phái sinh sẽ phát triển mạnh hơn, giúp thị trường ngoại tệ Việt Nam hoạt động lành mạnh hơn, tiệm cận nhanh hơn thị trường tài chính quốc tế.

Doanh nghiệp phải nhạy cảm hơn

Tỷ giá cố định trong một thời gian dài ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của xuất khẩu hay nhập khẩu, nên có thể DN xuất khẩu cho rằng thời gian qua gặp khó khăn do không điều chỉnh tỷ giá, hàng hóa của VN trở nên đắt đỏ giảm sức cạnh tranh.

Người quan tâm nhiều nhất đến tỷ giá chính là các nhà xuất nhập khẩu. Cơ chế điều hành tỷ giá mới khiến họ lo ngại tỷ giá trở nên dễ đoán định xu hướng hơn, chẳng hạn xu hướng giá đang lên sẽ khiến họ khó đổi tiền.  Tuy vậy khó khăn này có vẻ không trầm trọng bằng rủi ro chính sách trước đây, khi DN ký hợp đồng với nước ngoài, họ luôn phải nhìn ngó và phán đoán tỷ giá sẽ thay đổi như thế nào vào thời điểm thanh toán. Tỷ giá biến động khó lường thì sẽ là rủi ro lớn đối với họ.

Với cơ chế điều hành tỷ giá trung tâm, để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của DN và gia tăng niềm tin thị trường, NHNN sẽ phải vất vả hơn trong việc áp dụng nghiệp vụ thị trường mở mua bán ngoại tệ. tỷ giá diễn biến sát thị trường sẽ giúp cung - cầu ngoại tệ thông suốt hơn, việc mua - bán ngoại tệ sẽ thuận lợi hơn. Hơn nữa, với cơ chế mới, mức biến động tỷ giá sẽ nhỏ hơn và không gây sốc cho DN như trước. Dĩ nhiên, cơ chế tỷ giá mới cũng đòi hỏi DN phải chuyên nghiệp hơn trong quản trị rủi ro tỷ giá bằng cách lựa chọn các sản phẩm phái sinh, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào diễn biến thị trường.

Với thị trường chợ đen, cách thức điều hành tỷ giá trung tâm lên, xuống theo ngày sẽ khiến đầu cơ tỷ giá rủi ro hơn. Tình trạng đầu cơ vì thế sẽ giảm.

Dù có nhiều mục tiêu chính sách, song có thể khẳng định, điểm nhấn quan trọng nhất của chính sách tỷ giá mới là ổn định thị trường ngoại hối, ổn định kinh tế vĩ mô. Để thực hiện mục tiêu này, NHNN tuyên bố sẽ thực hiện mọi biện pháp, kể cả bán ngoại tệ can thiệp thị trường.

Bị ảnh hưởng nhiều nhất có lẽ là những DN vay nợ bằng ngoại tệ và phải trả nợ bằng ngoại tệ trước đây được lợi từ tỷ giá hối đoái ổn định, giờ đây sẽ chịu áp lực của thị trường là đồng tiền Việt Nam có thể phải mất giá nhiều hơn. Các nhà đầu tư chứng khoán nước ngoài mang ngoại tệ vào Việt Nam cũng muốn tỷ giá được ổn định vì khi đầu tư chứng khoán mệnh giá đều bằng tiền Việt Nam, nên việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái linh hoạt hơn sẽ tạo thách thức cho họ là phải tự quản lý rủi ro khi biến động tỷ giá.

Một vấn đề khác cần lưu tâm lúc này, có thể là việc NHNN áp dụng cơ chế điều hành tỷ giá mới theo hướng linh hoạt hơn thay vì những cam kết rõ ràng những năm trước, cho thấy NHNN đang nhìn thấy những áp lực tỷ giá không nhỏ. Các yếu tố quan trọng bao gồm FED tăng lãi suất, nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc, thị trường chứng khoán Trung Quốc chao đảo, tác động tiêu cực lên nguồn vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài. Rủi ro tỷ giá vẫn là vấn đề nhà đầu tư cần lưu tâm trong giai đoạn này.

Lê Minh