Vào cuộc đua thoát nguy cơ tụt hậu

Các số liệu về tình hình kinh tế xã hội năm 2015 đã cho thấy nhiều chuyển biến khả quan, đem lại những hy vọng về một khởi điểm tích cực cho một giai đoạn phát triển mới hướng tới tăng trưởng về chất.

Ghi nhận sự tăng lên của năng suất lao động

Năm 2016 được giới quan sát nhận định là một khởi điểm hệ trọng mang tính bước ngoặt đối với nền kinh tế Việt Nam vốn đang đứng trước cuộc đua tất yếu của tiến trình phát triển, hoặc vươn lên phát triển bền vững, hoặc tụt lại sa vào bẫy thu nhập trung bình và khó có cơ hội để vươn lên…

Đánh giá tổng thể về tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2011-2015, Tổng cục Thống kê cho rằng giai đoạn 2011-2015, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu có ý nghĩa rất quan trọng trong việc ổn định kinh tế vĩ mô, tạo điều kiện phát triển bền vững. Tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2011-2015 đạt 5,91% năm, trong đó khu vực I (nông lâm thủy sản) đạt 3,12% năm, khu vực II (công nghiệp và xây dựng) đạt 7,22%, khu vực III đạt 6,68% (dịch vụ) , thuế sản phẩm tăng 4,02% năm. Như vậy, tăng trưởng kinh tế chủ yếu dựa vào khu vực II và III, đây cũng là xu hướng, định hướng phát triển của nền kinh tế do Đảng, Nhà nước và Chính phủ quyết tâm thực hiện. Thuế sản phẩm tăng thấp hơn tăng trưởng kinh tế do các chính sách giảm thuế của Chính phủ.

Theo Tổng cục Thống kê, một số chỉ tiêu thể hiện hiệu quả tăng trưởng của nền kinh tế giai đoạn 2011-2015 đã có những cải thiện đáng ghi nhận. Cụ thể, về năng suất lao động xã hội năm 2015 theo giá hiện hành của toàn nền kinh tế ước tính đạt 79,3 triệu đồng/lao động (Tương đương khoảng 3657 USD/lao động). Tính theo giá so sánh năm 2010, năng suất lao động toàn nền kinh tế năm 2015 ước tính tăng 6,4% so với năm 2014.

Số liệu phân tích ghi nhận năng suất lao động của Việt Nam đã có sự cải thiện đáng kể theo hướng tăng đều qua các năm, bình quân giai đoạn 2006-2015 tăng 3,9%/năm; giai đoạn 2011-2015 tăng 4,2%/năm. Năm 2015 tăng 23,6% so với năm 2010, tuy thấp hơn so với mục tiêu đề ra là tăng 29%-32%, nhưng tốc độ tăng năng suất lao động thời kỳ này cao hơn thời kỳ 2006-2010 góp phần thu hẹp dần khoảng cách tương đối so với năng suất lao động của các nước ASEAN.

Về năng suất nhân tố tổng hợp (TFP), chỉ tiêu năng suất nhân tố tổng hợp tăng nhanh và có tỷ trọng đóng góp vào tăng trưởng GDP cao trong những năm gần đây, điều này cho thấy đầu tư vào máy móc thiết bị, khoa học công nghệ mới đã phát huy; các khâu, quy trình sản xuất được đổi mới, cải thiện năng suất; trình độ tay nghề của công nhân được cải thiện.

Vẫn hiện hữu nguy cơ tụt hậu

Mặc dù vậy, nghiên cứu của Tổng cục Thống kê vẫn cho thấy năng suất lao động của Việt Nam hiện vẫn còn ở mức thấp so với các nước trong khu vực và không đồng đều giữa các ngành và lĩnh vực. Khoảng cách tương đối về năng suất lao động tuy đã giảm đáng kể, nhưng khoảng cách tuyệt đối (chênh lệch mức năng suất lao động) giữa Việt Nam với các nước ASEAN như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Indonesia lại gia tăng.

Còn theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh thì “Thực trạng kinh tế Việt Nam gần đây cho thấy những dư địa để phát triển nhờ cải cách từ năm 1986 đến nay đã cạn dần, đặc biệt từ năm 2008 đến nay. Nhiều rào cản lớn về thể chế kinh tế đã xuất hiện; thể chế kinh tế hiện hành có những khoảng cách, những khác biệt so với thể chế kinh tế của các nền kinh tế thị trường ở Châu Âu, Hoa Kỳ  và với nhiều nước trong khu vực…”, Bộ trưởng Vinh chỉ rõ.

Trong Báo cáo Kinh tế Vĩ mô 2015 được Viện Quản lý Kinh tế trung ương công bố hôm 28/1/2016 cũng chỉ ra rằng mặc dù kinh tế Việt Nam có nhiều điểm sáng thể hiện sự phục hồi song nhìn về tổng thể tăng trưởng GDP của Việt Nam còn thấp hơn Lào, Campuchia, Myanmar và thấp hơn mức bình quân các nước ASEAN. Theo phân tích của ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, nếu phân tích các chỉ số từ nguồn số liệu thống kê của Các chỉ số phát triển Thế giới (WDI) thì tăng trưởng GDP của Việt Nam gần như là thấp nhất trong khu vực liên tục trong các năm từ 2007 trở lại đây, trước đó có có nhích hơn, nhưng đều thấp hơn mức trung bình của khu vực. “Chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam đang có xu hướng yếu đi” -– ông Cung cảnh báo.

Từ thực tế trên, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng đã đến lúc Việt Nam cần phải quyết kiệt cải cách, đổi mới vai trò của Nhà nước và thị trường, nâng cấp thể chế kinh tế thị trường, tạo hệ thống động lực khuyến khích mới theo chuẩn mực kinh tế thị trường phổ biến và hiện đại, phân bổ lại và sử dụng nguồn lực quốc gia hiệu quả hơn để thực sự thoát khỏi nguy cơ tụt hậu, phát triển nhanh và bền vững.

Nguyễn Thanh