Hoàn thiện thể chế pháp luật kinh tế trước yêu cầu đổi mới

Từ những thách thức do quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng đem lại, cần hoàn thiện hơn nữa khung pháp luật kinh tế. Mới đây, tại Hà Nội, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã phối hợp với Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương tổ chức Tọa đàm “ Thể chế pháp luật kinh tế của một số quốc gia trên thế giới”. Hội thảo là dịp để các chuyên gia đầu ngành trao đổi phản biện đi đến thống nhất các quan điểm còn nhiều ý kiến trái chiều với nhau.

Cụ thể, theo quan điểm của Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung, song hành với quá trình soạn thảo và sự ra đời của Hiến pháp 2013, Quốc hội đã và đang sửa đổi, bổ sung nhiều văn bản pháp luật về kinh tế để phù hợp với lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước ta. Việc Quốc hội ban hành Luật đất đai 2013, Luật doanh nghiệp 2014, Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh 2014… kỳ vọng sẽ tạo ra một nền tảng vững chắc cho quá trình cải cách thể chế kinh tế trong lâu dài và có tác động lớn đến quá trình tái cơ cấu nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, chú trọng phát triển nền kinh tế thị trường.

Cũng theo TS. Nguyễn Đình Cung, một trong sáu nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện trong Nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng là  “tiếp tục thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lược” (trong đó có hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa). Vấn đề đặt ra cho các nhà làm luật, các nhà hoạch định chính sách cần đặt câu hỏi cho các chủ thể như: Việt Nam cần làm gì? làm như thế nào? trách nhiệm thuộc về ai? thì rất cần thiết phải tham khảo, học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia khác từ đó có lựa chọn chính sách phù hợp cho Việt Nam. 

Còn theo ông Nguyễn Văn Phúc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, trong quá trình toàn cầu hóa diễn ra nhanh và rất mạnh mẽ trên phạm vi toàn thế giới, bản thân hệ thống pháp luật các nước cũng ngày càng có nhiều điểm tương đồng giống nhau hơn, các ngành luật, bộ luật cũng có tính kề thừa, tính đặc thù xã hội và văn hóa. Do vậy, việc nghiên cứu các quy phạm pháp luật các quốc gia khác chỉ mang tính chất tham khảo, học hỏi kinh nghiệm để từ đó đưa ra lựa chọn chính sách phù hợp  nhất cho quá trình xây dựng hoàn thiện thể chế ở Việt Nam. Cụ thể, trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ tái cơ cấu kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam” (Dự án RCV) thuộc Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Ủy ban Kinh tế Quốc hội đã chủ trì thực hiện Báo cáo nghiên cứu về "Thể chế pháp luật kinh tế một số quốc gia trên thế giới". Sáu quốc gia được lựa chọn nghiên cứu là Hoa Kỳ, Úc (đại diện của hệ thống thông luật Anglo-Xacxong), Đức (đại diện của hệ thống dân luật Châu Âu lục địa), Hàn quốc (quốc gia phát triển thành công của khu vực châu Á), Malaysia (quốc gia phát triển ấn tượng khu vực Đông Nam Á) và Cộng hòa Liên bang Nga (quốc gia chuyển đổi). Về mặt nội hàm được tiếp cận theo hướng, đối với mỗi quốc gia, những luật điều chỉnh hành vi của các chủ thể trên thị trường từ khi gia nhập thị trường, hoạt động trên thị trường tới khi rút lui khỏi thị trường và những thiết chế quản lý và điều tiết thị trường đã được lựa chọn và phân tích. Báo cáo cũng đưa ra một số đề xuất, khuyến nghị cho việc sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các luật nhằm hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường tại Việt Nam trong thời gian tới.

Theo thông tin chia sẻ của PGS. TS Dương Đăng Huệ, nguyên Vụ trưởng Vụ pháp luật Dân sự - Kinh tế, Trung tâm thông tin, Tư vấn Pháp luật, Câu lạc bộ pháp chế, Bộ Tư pháp, đây là một cuốn sách chuyên khảo có ý nghĩa, với một khối lượng thông tin đồ sộ. Nội dung cuốn sách đã đưa ra một số đề xuất, khuyến nghị cho việc sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các luật nhằm góp phần đa dạng hóa pháp luật kinh tế và hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường tại Việt Nam trong thời gian tới. Với những phân tích mang tính giới thiệu về thể chế pháp luật kinh tế của các quốc gia được lựa chọn, cuốn sách đem lại nhiều thông tin cho các đại biểu Quốc hội trong quá trình thực hiện nhiệm vụ Quốc hội. Đồng thời, cuốn sách còn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan thực thi pháp luật, hệ thống tư pháp, các cá nhân, doanh nghiệp, các cơ quan nghiên cứu, các trường đại học và hoạch định chính sách.

GS.TS Nguyễn Thị Mơ, nguyên Hiệu trưởng trường đại học Ngoại Thương cho biết, về chế độ sở hữu, Việt Nam chỉ nên duy trì chế độ sở hữu toàn dân đối với một số nguồn tài nguyên theo quy định của Hiến pháp 2013, nên thực hiện đa sở hữu đối với các lĩnh vực khác. Bên cạnh đó, Việt Nam cần nghiên cứu xây dựng Luật về cổ phần hóa, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước theo hướng doanh nghiệp nhà nước tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu; cần tách bạch nhiệm vụ sản xuất kinh doanh và nhiệm vụ chính trị… Riêng về việc phát triển các loại thị trường Việt Nam cần rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật thương mại, ban hành mới Luật quản lý ngoại thương và các luật khác liên quan đến thị trường hàng hóa, dịch vụ. Về quản lý điều hành nền kinh tế, Việt Nam cần cần sửa đổi Luật quy hoạch, Luật cạnh tranh, Luật chứng khoán theo hướng đổi mới tư duy về quy hoạch mang tính đồng bộ trên phạm vi cả nước cũng như trong từng ngành, từng địa phương; tạo thuận lợi và bình đẳng cho các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế trong gia nhập, hoạt động và rút lui khỏi thị trường, thành lập cơ quan quản lý cạnh tranh độc lập, không đặt trong Bộ Công thương như hiện nay.

Tổng kết ý kiến tại buổi Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Phúc cho rằng, Việt Nam đang bước vào nền kinh tế hội nhập và chúng ta phải tuân thủ mọi quy định về người chơi, luật chơi, sân chơi. Với sân chơi toàn cầu này, chúng ta sẽ gặp không ít khó khăn do đó “người chơi” và “luật chơi” cần phải hoàn thiện một cách tối ưu nhất. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Phúc cũng tin tưởng rằng, kết quả của quá trình nghiên cứu thể chế pháp luật kinh tế của một số nước trên thế giới sẽ là một trong những tài liệu quan trọng giúp các đại biểu Quốc hội tham khảo trong việc đổi mới thể chế pháp luật về kinh tế ở nước ta trong bối cảnh hiện nay. Và dự kiến, Báo cáo sẽ được gửi tới các Đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ XIII, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các cơ quan quản lý Nhà nước và các Viện nghiên cứu, ông Phúc cho biết./.

Anh Phương