Lo ngại cho những mục tiêu kinh tế tiếp theo

Kinh tế quỹ I/2016 đang có dấu hiệu chững lại. Điều này làm dấy lên những lo ngại cho những mục tiêu kinh tế tiếp theo bởi sẽ tác động không nhỏ tới chính sách của nền kinh tế vĩ mô trong những quý tiếp theo nếu không có giải pháp điều hành phù hợp.

Những dấu hiệu bất thường trong cán cân thanh toán

Theo bản báo cáo vĩ mô quý I/2016 của Viên Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) của Đại học Quốc gia Hà Nội, trong cán cân thanh toán đã có những dấu hiệu bất thường. Theo đó, từ quý III/2015 dòng tiền chảy ra nước ngoài theo dạng tiền gửi tăng lên nhanh chóng sau thời điểm Trung Quốc phá giá đồng Nhân dân tệ hồi tháng 8/2015. Xu hướng dòng tiền gửi ở nước ngoài khiến cho cán cân thanh toán tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lớn, lên tới 6,6 tỷ USD trong quý III/2015 do cán cân tài chính đổi chiều. Như vậy có thể thấy chính sách ngoại hối của Việt Nam đang gây ra những tác dụng phụ và cần được theo dõi chặt chẽ.

Theo đại diện của VERP, những dấu hiệu bất thường trong cán cân thanh toán cần phải được theo dõi chặt chẽ và có những dự báo kịp thời. Một điều rất đáng lưu tâm là hai cấu phần quan trọng của cán cân tài chính là dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và gián tiếp nước ngoài thì lại không có sự biến động đáng kể trong khi đó thì tình trạng thoái ngoại hối của hệ thống ngân hàng thương mại trong cùng giai đoạn trên lại không có sự biến động quá lớn. Với những bất thường này thì liệu đây có phải là “bẫy thanh khoản” hay không, các ngân hàng cần hết sức chú ý.

Phân tích của VERP cho rằng, nếu giả thuyết “bẫy thanh khoản” là đúng thì dòng tiển gửi ở nước ngoài có thể sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới do chính sách hạ lãi suất huy động USD về 0%/năm theo Quyết định ngày 25/9/2015 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Theo ông Phạm Văn Đại, Trưởng nhóm nghiên cứu vĩ mô VERP, với quyết định hạ lãi suất huy động bằng USD về 0%/năm đã triệt tiêu hoàn toàn động lực tiết kiệm ngoại tệ có kỳ hạn của người dân. Vì thế, phần lớn các khoản gửi ngoại tệ sẽ ở dưới dạng không kỳ hạn.

“Việc chống đô la hóa của ngân hàng nhà nước là hoàn toàn đúng đắn, tuy nhiên việc này cần phải triển khai một cách đồng bộ, đưa ra các giải pháp nhằm tạo niềm tin vào tiền đồng. Chỉ có như thế thì nền kinh tế mới sử dụng được nguồn vốn ngoại tệ lớn đang gửi ở nước ngoài”, ông Đại nhấn mạnh.

Chính phủ cần tập trung vào đẩy mạnh cải cách

TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VERP cảnh báo, tình trạng thâm hụt ngân sách là rất nghiêm trọng và khó có khả năng cải thiện, bởi theo số liệu ước tính của Chính phủ, tỷ lệ thâm hụt ngân sách ở mức 6,34% chứ không phải mức 5% như kế hoạch mà quốc hội đã thông qua.

Đánh giá về điều này, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cũng bày tỏ sự lo ngại, điều này đang trở thành một tiền lệ xấu bởi bội chi ngân sách lâu nay vốn đã lớn nay lại càng trở nên nghiêm trọng hơn, cộng them nợ công tăng cao, nếu kéo dài sẽ gây ra nhiều hệ quả tiêu cực đối với nền kinh tế.

Trong tình thế khó khăn và áp lực bội chi gia tăng của ngân sách buộc các nhà quản lý phải tính đến phương án sử dụng các công cụ truyền thống, đó là tận thu bất cứ khoản nào có thể thu được đồng thời đi vay nợ, phát hành trái phiếu để bù đắp… Các biện pháp này nếu buộc phải áp dụng sẽ không chỉ đẩy nợ công ngày một cao hơn mà còn gây sức ép rất lớn đến mặt bằng lãi suất do phải đưa ra được mức lợi suất trái phiếu hấp dẫn.

Đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nước, trong tình hình hiện nay, các doanh nghiệp đang phải đối mặt với muôn vàn khó khăn từ chi phí đầu vào tăng cao khiến chi phí sản xuất kinh doanh tăng, cộng với lãi suất cao, thuế, phí ngày càng nhiều… đó là chưa kể những chi phí không chính thức đã tăng cao hơn trước. Tình trạng này nếu tiếp tục kéo dài mà không có biện pháp mang tính vĩ mô để khắc phục thì số lượng các doanh nghiệp phải ngừng hoạt động, giải thể hay phá sản sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Theo ông Trương Đình Tuyển, Nguyên Bộ Trưởng Bộ Thương mại, tăng trưởng kinh tế không đạt mục tiêu đề ra, trong khi đó nợ công tăng cao khiến không gian chính sách bị thu hẹp lại, do đó dư địa điều chỉnh là rất thấp. Nền kinh tế  hiện nay đang phát triển thiếu vững chắc trong khi lạm phát tăng trở lại điều này sẽ ảnh hưởng tới tâm lý và niềm tin vào thị trường.

Ông Tuyển cho rằng, nếu tiến hành cải cách cơ cấu nền kinh tế một cách thực sự  thì chắc chắn trong giai đoạn đầu tăng trưởng sẽ giảm, nhưng đây là giảm lành mạnh, và sẽ đảm bảo cho sự phát triển bền vững sau này. Nếu Việt Nam làm được điều này thì năm 2016 mặc dù không có nhiều thuận lợi như năm 2015 nhưng cũng sẽ không có nhiều bi quan.

 “Tái cơ cấu thực sự sẽ phải hy sinh tăng trưởng trong ngắn hạn, nhưng sẽ phát triển bền vững trong dài hạn. Hơn nữa, nếu Chính phủ thực sự quyết liệt cải cách thì DN sẽ được hưởng rất nhiều thuận lợi, và đó là điều được kỳ vọng ở Chính phủ mới”, ông Tuyển nói.

Đồng quan điểm với ông Tuyển, nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, Chính phủ Việt Nam không nên nôn nóng chạy theo mục tiêu tăng trưởng cao bởi điều này có thể dẫn đến nhiều rủi ro cho nền kinh tế. Thay vào đó, Chính phủ cần tập trung vào đẩy mạnh cải cách thực sự và coi đây là cách thức để tạo ấn tượng cho một nhiệm kỳ điều hành mới.

Sĩ Sơn