Liên kết xây dựng chuỗi cung ứng trong ngành dệt may

Với tốc độ tăng trưởng xấp xỉ 15%/năm, đóng góp 10% giá trị sản xuất công nghiệp và 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, dệt may được đánh giá là một trong những ngành được hưởng lợi nhiều nhất từ quá trình hội nhập sâu, rộng và mạnh mẽ, đặc biệt là sau khi TPP và EVFTA có hiệu lực.

Sức ép không nhỏ

Theo dự báo của Bộ Công Thương, sau khi TPP đi vào thực tế sẽ có tác động lớn đến xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ, nhiều khả năng đạt kim ngạch 51,4 tỷ USD. Trong đó, chỉ tính riêng các sản phẩm dệt may có thể đạt 15,2 tỷ USD vào năm 2020 và tăng lên con số 20 tỷ USD vào năm 2025.

Ông Lê Tiến Trường - Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt May Việt Nam cho biết: ngành dệt may sử dụng trên 2,5 triệu lao động công nghiệp, tạo 1/5 số việc làm mới hàng năm trên cả nước. Việt Nam là nước có quy mô dệt may xuất khẩu đứng thứ 4 thế giới sau Trung Quốc, Ấn Độ và Bangladesh. Việt Nam đã cung ứng trên 4% tổng hàng hóa Dệt may tiêu thụ trên toàn thế giới. Năng suất lao động kỹ thuật ngành May Việt Nam được xếp vào top đầu của thế giới.

Tuy nhiên, ngành dệt may vẫn tồn tại hạn chế là tỷ lệ sản xuất nguyên liệu trong nước chưa cao, năm 2015 trong 27,3 tỷ USD xuất khẩu cần nhập 13,5 tỷ USD nguyên phụ liệu, trong nước chỉ có 13,8 tỷ USD trong đó 6 tỷ USD là chi phí cho lao động, nguyên phụ liệu trong nước mới đạt 7,8 tỷ USD, bằng 58% lượng nguyên liệu nhập khẩu. Các khâu có giá trị cao như thiết kế, phân phối, thương hiệu, tỷ trọng sản xuất trọn gói bao gồm cả thiết kế (ODM) còn rất thấp. Tính liên kết, chia sẻ thị trường, phục vụ chung khách hàng, tạo mặt bằng chi phí tốt nhất cho sản xuất trong nước còn rất hạn chế, trong khi 6.000 doanh nghiệp Dệt may trên cả nước 90% đều còn ở quy mô nhỏ dưới 500 công nhân, không phải là mô hình cạnh tranh hiệu quả cho xuất khẩu nếu không có liên kết. Quy hoạch và phân bố doanh nghiệp chưa thực sự tối ưu, ông Lê Tiến Trường cho biết.

Ông Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế cho rằng, tỷ lệ nội địa hóa của hàng Việt vẫn còn rất khiêm tốn. Đơn cử như ngành dệt may có kim ngạch xuất khẩu thuộc top đầu thế giới, nhưng nguyên phụ liệu để cấu thành một chiếc áo phần lớn được nhập từ nước ngoài.

Thứ ba, dệt may Việt Nam đang yếu ở khâu sản xuất nguyên phụ liệu, trong khi Hiệp định TPP quy định sản phẩm xuất khẩu phải có xuất xứ từ sợi và Hiệp định FTA Việt Nam – EU phải từ vải mới được hưởng thuế suất 0%. Trường hợp, phải nhập nguyên liệu thì chỉ nhập trong phạm vi các nước thành viên của TPP, đối với FTA Việt Nam – EU chỉ nhập từ các nước EU và Hàn Quốc. Trong khi các nước đang cung cấp nguyên liệu chủ yếu cho dệt may Việt Nam lại là Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông – đều là những nước không tham gia TPP.

Hình thành chuỗi cung ứng

Hiện nay, các doanh nghiệp dệt may đang đẩy nhanh tốc độ hình thành các chuỗi cung ứng, liên kết cung ứng theo nguyên tắc thị trường từ sợi - vải - đến khâu may. Hiện tại năng lực cung ứng trong nước sẵn có về vải đạt khoảng 40%, nếu kể cả các dự án sẽ đưa vào vận hành trước 2018 sẽ đạt trên 55%, các phụ liệu khác đạt trên 70%. Đến năm 2020, ngành dệt may có thể đạt trên 60% tỷ lệ nội địa.

Ông Hoàng Vệ Dũng – Phó Tổng giám đốc Vinatex cho biết, để phát triễn chuỗi cung ứng trong ngành, Tập đoàn đẩy mạnh chuyển đổi từ gia công sang phương thức FOB và ODM. Trong năm 2015, Vinatec triển khai 38 dự án, trong đó có 9 dự án sợi, 10 dự án dệt, 14 dự án may và 5 dự án khác như hạ tầng, trường đào tạo với tổng mức đầu tư hơn 6.000 tỷ đồng. Một số dự án đã hoàn thành như nhà máy sợi Phú Hưng, dự án nhà máy may Kiên Giang, dự án Công ty may Cần Thơ, Quảng Bình, Bạc Liêu, Tuyên Quang, dự án nhà may dệt Phú Cường (Nam Định) và đặc biệt là Khu Liên hiệp Dệt may Quế Sơn (Quảng Nam)…

Vừa qua, Vinatex đã ra mắt Tổng công ty Dệt may Miền Bắc bao gồm TCT Dệt may Hà Nội, Dệt may 8/3, Dệt kim Vinatex, Dệt kim Đông Xuân và thành lập Tổng công ty Dệt may Miền Nam với nòng cốt là Công ty may Đông Phương, Phú Cường, các nhà máy may Kiên Giang, Bạc Liêu, Cần Thơ. Những chuỗi sản xuất này đủ lớn về quy mô, tập trung nguồn lực cốt lõi để đáp ứng Quy tắc xuất xứ từ sợ trở đi trong quy định của TPP cũng như các quy tắc xuất xứ từ vải trong Hiệp định EVFTA, ông Hoàng Vệ Dũng nhận định

Các thành viên trong Tập đoàn Dệt may Việt Nam cũng tạo ra những chuỗi riêng của mình. Các công ty như Tổng Công ty may Việt Tiến, Nhà Bè, Việt Thắng, Đức Giang, May 10… đều có tỷ lệ ODM khoảng 10%,  tỷ lệ FOB từ 70% đến 90%. Các đơn vị này đều có quy mô lớn, có thể tự phát triển chuỗi trong nội bộ và có thể liên kết với nhau, cũng như liên kết với Tổng công ty Dệt may Miền Bắc và Miền Nam trong hệ thống và cố gắng đưa tỷ lệ ODM khoảng 20% vào năm 2020.

Trong năm 2015, các trường đại học, cao đẳng trong ngành dệt may đã tuyển sinh được hơn 6.000 sinh viên trong đó có nhiều trường cao đẳng được chuyển đổi lên đại học. Dự kiến trong năm 2016 sẽ tuyển sinh thêm hơn 2.900 sinh viên, đào tạo khoảng 200 giám đốc quản lý ngành may.

Hương Ly