Để tái cơ cấu DNNN đi vào thực chất

16:38:31 | 8/12/2016

Với chủ đề “Cơ hội cho các nhà đầu tư trong tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2016-2020”, Diễn đàn kinh tế 2017 do Báo Diễn đàn DN phối hợp với Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức tại HN vừa qua đã thu hút hơn 300 khách mời là các nhà quản lý, chuyên gia kinh tế, lãnh đạo Hiệp hội, DN… từ trung ương đên địa phương.

Quyết liệt đẩy mạnh cổ phần hóa

Phát biểu khai mạc diễn đàn, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI cho biết, tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội Khóa XIV đã thông qua Nghị quyết về kế hoạch tái cơ cấu kinh tế và đã được sự thống nhất cao từ Quốc hội, Chính phủ trong việc thay đổi mô hình kinh tế, trong đó xác định nền kinh tế tư nhân là quan trọng. Kinh tế tư nhân là động lực chính, mục tiêu chính của quá trình tái cấu trúc nền kinh tế giai đoạn 2016 – 2020, phân bổ lại nguồn lực để phát triển một cách hiệu quả, đồng thời tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, nâng cao sức cạnh tranh, nâng cao sực mạnh nội địa của chúng ta.

Theo ông Lộc, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là cơ cấu lại khu vực Nhà nước, mở ra cơ hội, dư địa cho kinh tế tư nhân, trong đó đề án đã nêu ra mục tiêu cụ thể. Đặc biệt là đưa ra mục tiêu giảm tỉ lệ nắm cổ phần trong doanh nghiệp nhà nước (DNNN), giảm tỉ lệ DNNN nắm đa số cổ phần, thoái vốn ra khỏi DNNN, không cần nắm giữ trên 50%.

Đối với các doanh nghiệp tư nhân (DNTN), mục tiêu cơ cấu lại DNNN sẽ tạo nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư và khu vực tư nhân, đặt DNNN hoạt động trong một môi trường bình đẳng, tạo ra sân chơi bình đẳng hơn cho DNTN.

“Hiện nay, DNNN đang nắm giữ khu vực kinh doanh trong nền kinh tế, đang nắm giữ nguồn lực của nền kinh tế, nên cơ cấu lại khu vực NN và thoái vốn ra khỏi DNNN sẽ tạo cơ hội cho DNTN mua cổ phần, tạo cơ hội lớn cho để trở thành nhà đầu tư chiến lược cho DNTN. Tuy nhiên để cơ hội đó trở thành hiện thực trên thực tiễn của khu vực này cần có kế hoạch cụ thể đồng thời phải quyết liệt trong quá trình đẩy mạnh cổ phần hóa”, ông Lộc khẳng định.

Thực tế, quá trình cơ cấu lại giai đoạn 2011-2015 vẫn chậm và chưa đi vào thực chất. Các đề án tái cơ cấu của các tập đoàn và các công ty vẫn mang tính đối phó, chưa có cải cách cơ bản. Do đó, ông Lộc mong muốn “trong thời gian tới cần thay đổi tình trạng này và đẩy mạnh vấn đề này một cách thực chất của các DN trong cổ phần hóa”.

Số lượng đạt được nhưng không đúng bản chất

Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Quốc hội cho biết, điểm mới trong đề án tái cơ cấu giai đoạn 2016-2020 so với giai đoạn trước đây là VN đã hoàn thiện lại hệ thống luật theo tinh thần Hiến pháp năm 2013, trong đó có Luật quản lý vốn và tài sản Nhà nước, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp 2015. Như vậy, tất cả những ngành nghề nhà nước làm bây giờ được quy lại trong Luật Đầu tư chỉ còn 4 ngành nghề kinh doanh chỉ Nhà nước độc quyền, còn lại các DN khác hoàn toàn được phép kinh doanh. Một trong những điểm nhấn khác là các ngành nghề kinh doanh có điều kiện đang có xu hướng “co lại”. Như vậy, sẽ mở ra nhiều ngành nghề mà các thành phần kinh tế khác được kinh doanh.

Theo ông Kiên, quan trọng nhất trong đề án này là không khống chế tỉ lệ vốn của các nhà đầu tư tham gia trong DNNN tái cơ cấu (trừ trong DN tổ chức tín dụng), thậm chí còn đang có xu thế bán cả một DN lớn của Nhà nước để cho các thành phần kinh tế khác tham gia cơ cấu.

Ông Kiên cho rằng, thách thức lớn nhất trong 5 năm còn lại, phải xét đến bối cảnh kinh tế quốc tế còn nhiều điều chưa lường được. Qua năm 2016 với nhiều diễn biến đã buộc những người làm hoạch định kinh tế vĩ mô phải xem xét lại qua hiện tượng Brexit.

Bên cạnh đó là thách thức đối với việc thực thi, làm thực chất. Bởi về số lượng VN đã đạt được nhưng lại không đạt đúng bản chất. Thay đổi cơ cấu sở hữu không đạt dẫn tới mô hình quản trị hiện tại của DN không đạt được như mong đợi. Như vậy, vốn và mô hình không đạt được thì lợi nhuận sẽ không đạt được.

Theo ông Hồ Sỹ Hùng, Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, từ năm 2011 đến tháng 9/2016 đã có 426 triển khai xong cổ phần lần đầu, trong đó chỉ có 254 doanh nghiệp bán được hết số cổ phần chiếm 60%, 172 doanh nghiệp chiếm 40% chưa bán hết cổ phần, điều đó thể hiện sự hấp thụ từ bên ngoài còn chưa được cao.

Báo cáo của Bộ tài chính mới đây cũng báo cáo cụ thể những doanh nghiệp lớn còn có vốn của nhà nước cao sau khi cổ phần như: Lilama có 98% là vốn của nhà nước, TCT hàng không Việt Nam 95,5%, TCT xăng dầu 94,99%, TCT thép 93,6%, Cảng hàng không 92%…

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban pháp chế VCCI cho biết, mục tiêu rất quan trọng của Chính phủ, quốc hội lần này là làm cho các DNTN mạnh hơn, cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, hiện bức tranh kinh tế doanh nghiệp tư nhân của VN vẫn đáng ngại bởi quy mô của doanh nghiệp tư nhân VN đang ngày càng nhỏ đi, hoạt động không hiệu quả.

“Theo khảo sát của VCCI, nếu như lao động bình quân 1 DN năm 2009 là hơn 40 người thì đến năm 2015 chỉ còn 26 người. 58% doanh nghiệp tư nhân không có thu nhập để nộp thuế. Các chỉ số khác cũng đang rất đáng ngại, như là việc xuất khẩu dù tăng trưởng nhanh nhưng xuất đi được 10 đồng thì 8 đồng thuộc khu vực có vốn nước ngoài, chỉ có 2 đồng thuộc doanh nghiệp nội, trong khi 4 năm trước tỷ lệ này là 50/50. Tỷ lệ tiếp cận nguồn vốn ngân hàng của DNTN chỉ chiếm được 30%, trong khi các DN khác tiếp cận lên tới 70%. Nhà nước đang dành nhiều ưu đãi cho các DN lớn. Cần phải tháo gỡ các cản trở cho DNTN đang gặp phải để họ có cơ hội kinh doanh và có lãi”, ông Tuấn cho biết.

Theo ông Tuấn, để DN này hoạt động hiệu quả cơ quan quản lý cần đảm bảo quyền kinh doanh công bằng. Bởi hiện tại chính sách ban hành ra đang chỉ dành cho các ông lớn mà các DN nhỏ khó tiếp cận. Nếu không có các DN nhỏ thì sao có các DN lớn. Nếu cứ tập trung vào DN lớn thì tạo sức ép lên DN nhỏ, tạo cho họ không có động lực phát triển.

Trong khi DN nhỏ còn gặp nhiều khó khăn thì DN lớn cũng đang gặp phải nhiều bất lợi về thủ tục hành chính mà nhà nước cần gỡ bỏ các rào cản cho các DN. Bởi dường như DN càng lớn thì thủ tục hành chính càng nhiều. Các điều tra gần đây cho thấy, các DN lớn phải đón đoàn thanh tra kiểm tra càng nhiều bởi xu hướng các cơ quan hành pháp cứ nghĩ những DN lớn sẽ có nhiều sai phạm. Do vậy sẽ làm nhiều DN không muốn làm DN lớn.

“Cần cơ cấu, định vị lại từng DN để cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường. DN NN, DNTN nên có sân chơi để chứng tỏ lại vị thế của mình”, ông Tuấn nói.

Ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính DN, Bộ Tài chính

CPH không phải vấn đề bán mà là quá trình thay đổi chất trong DN. Cần thay đổi nhận thức của người mua, nhất là người nước ngoài, nếu người nước ngoài không thấy chiến lược phát triển của DN thì không ai dám mua. Mục tiêu của Chính phủ là bán với giá phù hợp theo giá thị trường. Tuy nhiên, thị trường đang hoàn thiện nhưng chưa phải chuẩn chính vì vậy cơ chế chính sách phải mở.

Nhà nước yêu cầu thuê các công ty tư vấn để so sánh nhưng không ai dám làm 2 – 3 phương pháp. Tư vấn nước ngoài vào tư vấn cũng được. Họ làm và họ chấp nhận. Tuy nhiên các công ty tư vấn trong nước làm chưa hiệu quả lắm, thông tin thường giống nhau. Các nhà đầu tư nhìn vào thường sợ và không dám mua. Những người trong nước mua là những người hiểu DN.

Ngoài ra, còn mốt số vấn đề như chất lượng tư vấn định giá, Chính phủ mở những nhưng người làm tư vấn chưa “mở”, chi phí cổ phần hóa chỉ bị khống chế ở mức chung; Vấn đề mời chào phải có hàng lớn mới chào được trong khi DN của VN đa phần là nhỏ; Quy trình chuyển từ DNNN sang mô hình cổ phần chưa làm tốt, tư vấn mới chỉ đi vào xử lý tồn tại mà chưa đi vào định giá.

Luật sư Lê Nết, Công ty Luật LNT&Partnes

Cách định giá theo tài sản hiện tại là bản thân người bán – chủ doanh nghiệp cổ phần tự định giá trị doanh nghiệp mình. Tuy nhiên, nếu nhìn theo cách nhìn kinh tế luật thực tế phải là người mua định giá mới là phù hợp và chính xác. Để người mua định giá thì phải tiến hành đấu giá, tuy nhiên, các DN hiện nay đang cổ phần hóa thành ra quên mất mục tiêu của mình.Thực chất chúng ta bán tài sản hoặc cho thuê tài sản không liên quan đến cổ phần, cổ phiếu nhưng chúng ta lại đang nhốt chung vào cổ phần hóa.

Do đó, cần phải hiểu bản chất vấn đề là tư nhân hóa, gồm cả bán cổ phần và bán tài sản, dùng chung 1 quy trình 8 bước. Phần xác định giá trị và khoản nợ vẫn theo định giá hiện tại chứ không phải theo định giá đồng tiền tương lai.

Ngay từ đầu doanh nghiệp phải xác định mục tiêu và thuê đơn vị tư vấn. Muốn cổ phần hóa nhanh thì được nhưng bán giá tốt thì không thể nhanh được. Nếu doanh nghiệp yếu kém quá phải chuyển qua bán tài sản chứ không thể cổ phần được. Và cổ phần hóa hay bán tài sản thì cũng nên bán theo bán đấu giá để tìm được những người quan tâm để có giá tốt nhất, nghĩ mọi cách để nâng giá lên khi tham gia các phiên đàm phán.

Ông Nguyễn Quang Tiến, Phó Cục trưởng Cục Phát triển DN, Bộ Tài chính

Tới đây Chính phủ sẽ công bố công khai danh mục DN về việc nắm giữ bao nhiêu % cổ phần. Như vậy vấn đề các “món ăn” của cổ phần hoá sẽ được công khai. Trong cổ phần hoá không hạn chế việc tham gia của nhà đầu tư nước ngoài. Sắp tới chúng ta sẽ thay đổi cách thức cổ phần hoá và giá DN sẽ liên quan tới thị hiếu của nhà đầu tư.

Việc xác định giá trị DN là xác định theo giá thị trường, có 8 phương pháp và lựa chọn phương pháp nào cho hợp lý. Với các tư vấn quốc tế VN khuyến khích DN thuê. Vì khi để các công ty tư vấn định giá nước ngoài vào sẽ làm sôi động thị trường cổ phần hoá. Việc định giá là thông báo cơ bản cho nhà đầu tư biết giá trị của DN đó là bao nhiêu, còn sau đó là việc bán đấu giá theo đúng giá thị trường.

Anh Mai